- پلاکتها از واحدهای خون کامل بوسیله سانتریفوژ تهیه می شوند. واحدهای پلاکتی باید شامل حداقل ۱۰۱۰× ۵/۵ پلاکت در میزان کافی پلاسما (معمولاً (۵۰-۷۰ mlو PH بیش از ۶ در طول دوره نگهداری باشند.
- کنسانتره های پلاکت در بانکهای خون به مدت ۵ روز در دمای۲۴-۲۰درجه و با حرکت دادن آهسته و مداوم نگهداری می شود و پس از تزریق بقاء و افزایش شمارش پلاکتی طبیعی دارد. همچنین پلاکت در دمای ۶-۱ درجه به مدت ۴۸ ساعت قابل نگهداری است. پلاکتها مکرراً قبل از استفاده pooled می شوند؛ که در این صورت، کنسانتره های پلاکت باید طی ۴ ساعت تجویز گردند.
موارد مصرف :
- در بیمارانی که عملکرد پلاکتی در آنها طبیعی است و هیچگونه عامل خطرسازی (تب یا عفونت) ندارند، تجویز پلاکت در شمارش پلاکتی کمتر از ۵۰۰۰ صورت می گیرد.
- تجویز پلاکت جهت پیشگیری به بیمارانی که شیمی درمانی دریافت می کنند، در شمارش پلاکتی کمتر از۱۰۰۰۰ صورت می گیرد.
- در حضور تب، عفونت یا داروهایی که همراه اختلال عملکرد پلاکتی است، تجویز پلاکت جهت پیشگیری در شمارش پلاکتی کمتر از ۲۰۰۰۰ صورت می گیرد.
- تجویز پلاکت در بیمارانی که به علت اختلال کمی یا کیفی در پلاکت خونریزی می کنند توصیه می گردد. بیماریها و موقعیت هایی که تجویز پلاکت در آنها لازم است متعدد هستند.
- مبتلایان به ترومبوسیتوپنی شدید ثانویه به اتوآنتی بادی علیه پلاکت (اولیه یا ثانویه به واکنشهای دارویی، بیماریهای خود ایمن، نئوپلاسمهای لنفوپرولیفراتیو) به ندرت از تزریق پلاکت سود می برند؛ زیرا پلاکت تزریق شده به سرعت تخریب می گردد.
- در این بیماران، چنانچه خونریزی از نظر بالینی تهدید کننده حیات باشد، پلاکت به آنها تجویز می گردد (با وجود عدم افزایش در شمارش پلاکتی).
- برعکس مبتلایان به ترومبوسیتوپنی ناشی از نارسایی مغز استخوان (به علت شیمی درمانی، رادیوتراپی، کمبود ویتامین یا آنمی آپلاستیک) به خونی به تجویز پلاکت پاسخ می دهند.
- بیماران مبتلا به ترومبوسیتوپنی ثانویه به سپسیس، مکرراً نیاز به تزریق پلاکت دارند، اگر چه به علت تخریب پلاکتی، افزایش شمارش پلاکتی در حد مطلوب نخواهد بود.
- در خونریزی ماسیو که با گلبول قرمز و افزایش دهنده های حجم پلاسما درمان شده، ترومبوسیتوپنی رقتی، مکرر به وقوع می پیوندد و گاهی آنقدر شدید است که نیاز به تزریق پلاکت دارد. در چنین مواردی تصمیم گیری برای تجویز پلاکت بر اساس ارزیابی بالینی و شمارش پلاکتی صورت می پذیرد و تزریق پلاکت نباید به صورت روتین به ازای تعداد مشخصی از واحدهای خون تزریق شده، صورت گیرد.
- در بیمارانی که اختلال انعقادی دارند و یا تحت درمان با هپارین هستند، شمارش پلاکتی باید بالای ۲۰۰۰۰ نگه داشته شود. در درمان بیماران مبتلا به اپیستاکسی، شمارش پلاکتی باید به بالاتر از ۴۰۰۰۰ رسانده شود.
- هنگامی که عملکرد پلاکتی طبیعی باشد، اعمال جراحی ماژور و مینور در شمارش پلاکتی در محدوده ۳۰۰۰۰ تا ۶۰۰۰۰ صورت می گیرند. ولی در شرایط ویژه ای تصحیح بیشتر ترومبوسیتوپنی، قبل یا پس از جراحی الزامی است.
- در مناطقی که ممکن است حتی مقادیر اندکی خونریزی آسیب های دائمی به جا گذارد مانند چشم یا سیستم اعصاب مرکزی، شمارش پلاکتی باید بیش از۵۰۰۰۰ باشد. مبتلایان به اختلال ارثی عملکرد پلاکتی (سندرم برنارد ـ سولیر، بیماری گلانزمن و سندرم ویسکوت ـ آلدریچ)، هنگام خونریزی شدید با هر شمارش پلاکتی، یا قبل از اعمال جراحی باید تحت درمان با کنسانتره های پلاکت قرار گیرند.
موارد منع مصرف و احتیاط :
- تزریق پلاکت در بیمارانی که تخریب سریع پلاکتی دارند غالباً مؤثر نمی باشد؛ این موارد شامل ITP (پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک)، TTP (پورپورای ترومبوسیتوپنیک ترومبوتیک ( و DIC (انعقاد درون عروق منتشر)درمان نشده می باشد. در چنین بیمارانی تزریق پلاکت فقط در صورت وجود خونریزی فعال و تحت کنترل بالینی دقیق صورت می گیرد. بیمارانی که ترومبوسیتوپنی ناشی از سپتی سمی یا هیپراسپلنیسم دارند، از تزریق پلاکت سودی نمی برند.
- پس از تزریق، تب، لرز و واکنش های آلرژیک ممکن است به وقوع بپیوندد. تب در این بیماران نباید با داروهای تب بر حاوی آسپرین (استیل سالیسیلیک اسید) درمان گردد، زیرا آسپرین عملکرد پلاکتی را مختل می نماید.
- تزریق پلاکت به صورت مکرر باعث آلوایمونیزاسیون نسبت به HLA و سایر آنتی ژنها می گردد و می تواند باعث ایجاد حالت «مقاومت» گردد که با عدم پاسخ به تزریقات پلاکتی شناخته می شود. به نظر می رسد که برخی واکنش ها به علت تجمع سیتوکین ها در پلاکت های نگهداری شده می باشد. این موضوع پیشنهاد کننده این مطلب است که با استفاده از پلاکت هایی که کمتر از ۳ روز نگهداری شده اند و یا کاهش تعداد لکوسیت قبل از نگهداری پلاکت، از ایجاد این واکنش ها جلوگیری می شود.
- به علت وجود تعداد کم گلبول قرمز موجود در واحدهای پلاکتی، بیمارانی که Rh منفی هستند فقط باید پلاکت از یک اهداء کننده Rh منفی دریافت کنند. در صورتی که مجبور به تجویز پلاکت Rh مثبت به خانم (حتی نوزاد) Rh منفی باشیم که در او پتانسیل بچه دار شدن وجود دارد، باید از ایمونیزاسیون D به وسیله استفاده از ایمونوگلبولین Rh پیشگیری گردد.
- اگر پلاسمای موجود در پلاکت تزریق شده، از نظر سیستم ABO با فرد گیرنده ناسازگار باشد، باعث ایجاد تست آنتی گلبولین مستقیم DAT مثبت و به ندرت باعث ایجاد همولیز در فرد گیرنده می شود.
- در صورتی که امکانپذیر باشد، پلاکت های سازگار از نظر ABO با فرد گیرنده باید انتخاب و تزریق شوند. تزریق سریع پلاکت می تواند باعث افزایش حجم در گردش خون و مشکلات ناشی از آن گردد.
میزان و نحوه تجویز :
- دوز معمول پلاکت برای بیماری که خونریزی ناشی از ترومبوسیتوپنی دارد، یک واحد به ازای هر ۱۰ کیلوگرم وزن بدن است (معمولاً ۱۰ ـ ۶ واحد برای یک فرد بالغ مورد احتیاج است). یک واحد پلاکت، شمارش پلاکتی را در یک فرد بالغ ۷۰ کیلویی به میزان ۵۰۰۰ افزایش می دهد.
- شکست مکرر در برقراری هموستاز، و یا عدم افزایش شمارش پلاکتی تا اندازه پیش بینی شده پس از تزریقات پلاکتی، به مفهوم حالت «مقاومت» است. این حالت به علت ایجاد آنتی بادی علیه HLA و یا سایر آنتی ژنهای پلاکتی، و یا به علت اسپلنومگالی، انعقاد درون عروقی منتشر، سپسیس و یا پیوند مغز استخوان رخ می دهد.
