معرفی سلولهای بنیادی

چهل سال پیش، محققان از کشف سلول هایى صحبت کردند که آغازى براى تحولى بزرگ در حوزه علوم زیستى بود. در دهه ،۱۹۶۰ محققان متوجه شدند که مغز استخوان انسان شامل دو نوع سلول غیرتخصصى و غیر متمایز است که از آنها سلول هاى خونى به وجود مى آیند. دانشمندان این سلول ها را، «سلول هاى بنیادى بالغ» (adult stem cell) نامیدند. از آن سال تاکنون، تحقیق و بررسى بر روى «سلول هاى بنیادى»، ادامه داشته و کشفیات بزرگى نیز حاصل شده است. تحقیق بر روى سلول هاى بنیادى، دانش جدید و در حال پیشرفتى است که به ما امکان مى دهد چگونگى تکوین یک موجود زنده از یک سلول منفرد را دریابیم. این دانش جدید، به دانشمندان این امکان را مى دهد که «درمان سلول محور» را در درمان بیمارى ها برگزینند، که اکنون، به عنوان «پزشکى احیاکننده»، شناخته مى شود. اما «سلول هاى بنیادین» چه چیزى هستند و چرا مهمند؟ سلول هاى بنیادى دو ویژگى مهم دارند که آنها را از انواع دیگر سلول ها افتراق مى دهد. ۱- این سلول ها، سلول هایى غیرتخصصى هستند (یعنى عمل خاصى را مانند سلول هاى عضله قلب انجام نمى دهند) و قدرت بازسازى و احیاى خودشان را از طریق تقسیم سلولى دارا هستند. ۲- این سلول ها تحت شرایط آزمایشگاهى یا فیزیولوژیکى معینى مى توانند به سلول هایى با کارکرد تخصصى مانند سلول هاى تولیدکننده انسولین در پانکراس، یا سلول هاى عضله قلب که توانایى پمپ کردن خون را دارند، تبدیل شوند. دانشمندان بر روى دو نوع سلول بنیادى یعنى «سلول هاى بنیادى» جنینى که تا سال ۱۹۹۸ تنها از حیوانات به دست مى آمد و «سلول هاى بنیادى بالغ» که از بافت هاى بالغ انسانى به دست مى آید، تحقیق و مطالعه مى کنند. این دو نوع سلول ریشه اى، کارآیى ها و خصوصیات متفاوتى دارند که از هریک براى اهداف خاصى استفاده مى شود. در حدود بیست سال قبل، دانشمندان روش هایى را براى به دست آوردن سلول هاى بنیادى جنین موش کشف کردند. در طى این سال ها مطالعه و تحقیق بر روى زیست شناسى سلول هاى موش سرانجام در سال ۱۹۹۸به چگونگى کشف به دست آوردن سلول هاى بنیادى جنین انسان و رشد آنها در آزمایشگاه منجر شد.جنین هایى که بدین منظور انتخاب شدند، آنهایى بودند که به دلیل نابارورى زوج ها از طریق بارورى آزمایشگاهى به وجود آمده بودند و هنگامى که به آنها براى چنین هدفى نیاز نبود با اجازه کامل و آگاهانه از شخص اهدا کننده براى مقاصد تحقیقاتى بر روى سلول هاى بنیادى استفاده شدند. سلول هاى بنیادى به دلایل چندى براى موجودات زنده بسیار مهم هستند. سلول هاى بنیادى در جنین سه تا پنج روزه که «بلاستوسیست» نامیده مى شود در رشد بافت هایى که موجب به وجود آمدن سلول هاى تخصص یافته اى که قلب، ریه، پوست و بافت هاى دیگر را مى سازند دخالت دارد.همچنین این سلول ها در برخى از بافت هاى بالغ مانند مغز استخوان، ماهیچه و مغز سلول هایى را که به واسطه بیمارى یا آسیب از بین رفته اند جایگزین مى سازند. دانشمندان براساس این شواهد معتقدند که در آینده سلول هاى بنیادى مى توانند پایه اى براى درمان بیمارى هاى قلبى، بیمارى پارکینسون و دیابت باشند. تمرکز اصلى کار دانشمندان بر شناخت خواص اساسى سلول هاى بنیادى و یافتن تفاوت آنها از سلول هاى تخصص یافته است. هرچه که دانشمندان در این مطالعات پیشرفت کنند، درمان پزشکى امروز متحول تر و غربالگرى داروها نیز آسان تر مى شود. دانشمندان در حال حاضر درصدد هستند، چگونگى باقى ماندن این سلول ها به صورت غیرتخصصى و احیاى مجدد خودشان را تعیین کنند، همچنین دانشمندان کوشش مى کنند علائم و نشانه هایى را که باعث مى شوند سلول هاى بنیادى به سلول هاى تخصص یافته تبدیل شوند، مشخص کنند. سلول هاى بنیادى با دیگر انواع سلول هاى بدن متفاوتند و همه آنها به رغم خواستگاه هایشان داراى سه ویژگى کلى هستند: ۱- همه آنها قادر به بازسازى و تقسیم خودشان هستند و این خاصیت محدود به زمان نیست. ۲- همگى غیرتخصصى هستند و ۳- مى توانند به سلول هاى تخصصى تبدیل شوند. سئوالاتى که اکنون ذهن دانشمندان را به خود مشغول داشته این است که چرا سلول هاى بنیادى جنینى قادر به تولید و تکثیر خودشان هستند بدون این که تمایز پیدا کنند و این خاصیت را سال ها حفظ مى کنند. اما «سلول هاى بنیادى بالغ» چنین نیستند و چه عواملى در موجودات زنده، تکثیر و بازسازى سلول هاى بنیادى را تنظیم مى کند؟ کشف پاسخ این سئوالات، باعث مى شود که دانشمندان چگونگى تنظیم و تکثیر سلولى در طى رشد نرمال جنین و تقسیم سلولى غیرنرمال را که باعث ایجاد سرطان مى شود، دریابند.یکى از ویژگى هاى بنیادى این سلول ها، این است که هیچ بافت و ارگان اختصاصى ندارند تا عملکردى خاص داشته باشند. یک سلول ریشه اى نمى تواند همانند یک سلول عضله قلب، خون را به خارج پمپ کند و نمى تواند مولکول هاى اکسیژن را در خون مانند گلبول هاى قرمز خون حمل کند. این سلول ها غیرتخصصى هستند اما مى توانند به سلول هاى تخصصى بدن تبدیل شوند. برخلاف سلول هاى ماهیچه اى، سلول هاى خونى یا سلول هاى عصبى که نمى توانند به طور طبیعى خودشان را بازسازى کنند. سلول هاى بنیادى مى توانند چند بار خودشان را بازسازى کنند، وقتى سلولى چند بار خودش را بازسازى کند، تکثیر نامیده مى شود. اگر جمعیت سلول هاى بنیادى در مدت چند ماه، خودشان را مرتب بازسازى کنند باعث به وجود آمدن میلیون ها سلول بنیادى مى شوند که کماکان غیرتخصصى هستند یعنى مانند سلول هاى والدشان هستند. به این سلول ها، سلول هاى با «توانایى بازسازى طولانى مدت»، گفته مى شود. عوامل و شرایطى که باعث مى شود سلول ها براى مدت طولانى در این وضعیت باقى بمانند، مورد توجه دانشمندان است. وقتى که سلول هاى ریشه اى به یک سلول تخصصى تبدیل شوند، آن را «تمایز» مى گویند. دانشمندان درصدد فهمیدن نشانه ها و علائم درون سلول هاى ریشه اى و خارج آنها هستند که باعث شروع فرآیند تمایز مى شود. علائم درونى توسط ژن هاى سلولى کنترل مى شوند که رمز ژنتیکى براى همه ساختارها و اعمال سلولى را کنترل مى کنند. این ژن ها در DNA قرار دارند. علائم خارجى عبارتند از: تماس فیزیکى این سلول ها با سلول هاى مجاور و موادى که به وسیله دیگر سلول ها ترشح مى شود. سئوالاتى که مطرح مى شود این است که آیا علائم خارجى و داخلى براى تمایز این سلول ها براى تمام انواع سلول هاى بنیادى یکسان است. سلول هاى بنیادى بالغ، تنها به سلول هایى بدل مى شوند که از همان بافت باشند مثلاً یک سلول بنیادى تشکیل دهنده خون در مغز استخوان، موجب به وجود آمدن انواع مختلف سلول هاى خونى چون گلبول هاى قرمز خون، سلول هاى سفید خون و پلاکت ها مى شود. در سال ،۱۹۹۹ دانشمندان متوجه شدند یک سلول بنیادى بالغ مثلاً سلول بنیادى تشکیل دهنده خون توانایى این را دارد که به سلول هاى بافت هاى دیگر نیز تبدیل شود. دانشمندان کشف کردند که سلول هاى بنیادى تشکیل دهنده خون مى توانند به سلول هاى عصبى نیز تبدیل شوند و سلول هاى بنیادى بافت کبد قابل تبدیل به سلول هاى تولیدکننده انسولین هم هستند. این یافته ها باعث شده است که دانشمندان براى درمان بیمارى ها با روش «درمان سلول محور» از سلول هاى بنیادى بالغ استفاده کنند. سلول هاى بنیادى جنینى همانگونه که از نام آنها برمى آید، از جنین مشتق مى شوند و جنین ها ۴ یا ۵ روزه هستند. تا زمانى که سلول هاى بنیادى جنینى تحت شرایط معینى در حال تکثیر باشند غیرتخصصى باقى مى مانند. اما اگر اجازه داده شود تا با یکدیگر فشرده شوند براى آنکه جسم جنینى را تشکیل دهند، آنگاه روند تمایز خودبه خود آغاز مى شود ومى توانند به سلول هاى عصبى، سلول هاى ماهیچه اى و بسیارى سلول هاى دیگر تبدیل شوند. اما یک «سلول بنیادى بالغ» سلول غیرتمایزیافته اى است که در میان سلول هاى تخصصى و تمایزیافته یک بافت یا اندام وجود دارد. این سلول ها نیز توانایى بازسازى خودشان و توانایى تمایز یافتن به سلول هاى اختصاصى همان بافت یا اندام را دارا هستند. نقش اولیه این سلول ها در یک موجود زنده ترمیم بافتى است که در آن قرار دارند. منشاء این سلول ها ناشناخته است. دانشمندان در حال حاضر، سلول هاى بنیادى بالغ را در اکثر بافت هاى بدن یافته اند. این کشفیات باعث شده است که براى استفاده در پیوند اعضا آنها را مورد مطالعه قرار دهند. البته انواع خاصى از سلول هاى بنیادى بالغ، توانایى تمایز به سلول هاى تخصصى را دارا هستند. سلول هاى بنیادى جنینى و بالغ هر کدام معایب و محاسنى براى استفاده در درمان بیمارى ها دارند. سلول هاى بنیادى جنینى به تمام انواع سلول هاى بدن مى توانند تبدیل شوند، اما سلول هاى بنیادى بالغ تنها به همان نوع سلول بافت یا ارگانى که در آن قرار دارند، مى توانند تبدیل شوند. اما یک مزیت بسیار خوب سلول هاى بنیادى بالغ این است که مى توان آنها را از سلول هاى خود بیمار گرفت و رشد داد تا مجدداً در بدن بیمار کاشته شود. مزیت این روش این است که این سلول ها به وسیله دستگاه ایمنى بدن طرد نمى شوند. شاید مهمترین کاربرد سلول هاى بنیادى را تولید سلول ها و بافت هایى دانست که مى توان براى «درمان هاى سلولى محور» استفاده کرد. پیشرفت هاى درمانى با سلول هاى بنیادى چنان سریع است که در آینده اى نزدیک، ثمرات ارزنده اى در درمان برخى از بیمارى هاى مزمن چون دیابت خواهد داشت.

طرح پیوند سلول هاى بنیادى به بیماران دچار نارسایى قلبى
رئیس انجمن آنرواسکلروز ایران گفت: طرح تحقیقاتى پیوند سلول هاى بنیادى به بیماران دچار نارسایى قلب با هدف کمک به این بیماران به زودى در کشور آغاز مى شود.

دکتر مسعود قاسمى متخصص قلب و عروق روز جمعه ۳۰ مرداد در اولین سمینار بررسى نقش سلول هاى بنیادى، در درمان بیمارى هاى قلبى- عروقى با اعلام این خبر افزود: این پژوهش به دنبال پیوند سلول هاى بنیادى به بیماران مبتلا به سکته قلبى انجام مى شود.

وى یادآور شد: در این شیوه درمانى، سلول هاى بنیادى، از مغز استخوان فرد بیمار جدا شده و به عضله قلب نارسا پیوند مى شود.
دکتر قاسمى گفت: هم اکنون تعداد زیادى بیمار در کشور مبتلا به نارسایى قلب هستند که امید مى رود، این شیوه درمانى بتواند، جایگزین پیوند در این بیماران شود.وى نارسایى قلب را فرآیندى دانست که در آن، قلب قادر به پاسخگویى به نیاز هاى طبیعى بدن نیست. رئیس انجمن آترواسکلروز، تنگى عروق قلب، فشار خون بالا، بیمارى هاى دریچه اى و برخى موارد ناشناخته را از علل نارسایى قلب ذکر کرد.
دکتر قاسمى تاکید کرد: فقدان خطر دفع، کوتاه بودن زمان بسترى، کاهش هزینه ها و بى نیاز بودن از مصرف دارو هاى شیمى درمانى، از مزیت هاى روش پیوند سلولى نسبت به روش پیوند قلب است.

وى قابل تکرار بودن این تکنیک در صورت لزوم را از دیگر مزیت هاى آن برشمرد و گفت: طى یک ماه آینده در غالب یک طرح تحقیقاتى، پیوند سلول هاى بنیادى به بیماران دچار نارسایى قلبى آغاز خواهد شد

.
رئیس انجمن آترواسکلروز طرح تحقیقاتى هزینه پیوند سلولى را کمتر از یک دهم پیوند قلب دانست و تصریح کرد: خوشبختانه در این روش، مشکل کمبود اهدا کننده نیز وجود ندارد.

سلول بنیادی چیست؟

سلول بنیادی یک سلول با توانایی ایجاد سلولهای مختلفی از جمله سلولهای خونی ، سلولهای قلبی، عصبی، غضروفی و سایر سلولها می باشد.

چه موقع از سلول های بنیادی استفاده می شود؟

مشخص شده که سلولهای بنیادی موجود در خون بند ناف در درمان انواع سرطانها، بیماریهای ژنتیک، اختلالات خونی و نقص سیستم ایمنی کاربرد دارند.استعدادهای بالقوه جدیدی که برای درمان با سلولهای بنیادی بوجود آمده است شامل درمان صدمات به نخاع، دیابت، بیماریهای قلبی ، پارکینسون، آلزایمر، لوپوس، ایدز و بیماری ام اس است، که برخی از این روشها هم اکنون در فاز آزمایش کلینیکی می باشد..

ازآنجایی که سلولهای بنیادی خون بند ناف راحت تر توسط سیستم ایمنی میزبان قبول می شوند؛  وقوع کمتری از بیماری پیوند بر علیه میزبان(رد پیوند) را باعث می شوند.

رد پیوند یک عارضه جانبی شایع و شدید پیوندهای مغز استخوان است و هنگامی رخ می دهد که گلبولهای سفید اهدا کننده به سلولهای میزبان حمله ور می شوند. رد پیوند شدید در حدود ۶۰% از پیوندهای نامتجانس مغز استخوان ایجاد می شود در حالی که در تنها ۱۰% از پیوندهای خون بند ناف بوجود می آید. به این دلیل خون بند ناف ممکن است نسبت موفقیت پیوند را در مقایسه با مغز استخوان بالا ببرد. سلولهای بنیادی خون بند ناف تمام مزایای سلولهای بنیادی مغز استخوان را دارد و معایب پیوند مغز استخوان را هم ندارد.

هر ساله حدود ۹۰۰۰ بیمار با بیماریهایی که با پیوند سلول بنیادی به مغز استخوان , قابل درمان هستند شناسایی می شوند . درحدود ۷۰% این بیماران قادر به یافتن یک داوطلب مناسب برای اهداء این سلولهای بنیادی نیستند . این مشکل خصوصاّ در کشورهای آفریقایی و آسیایی وجود دارد . بنابراین ذخیره این سلولها برای اعضاء خانواده بسیار حائز اهمیت است.

. سلولهای بنیادی با سلولهای دیگربدن فرق دارند.این سلولها صرف نظرازمنشاء سه ویژگی عمومی دارند:

می توانند برای یک دوره طولانی تقسیم شوند ،تخصص یافته نیستند ومی توانند انواع سلولهای تخصصی را ایجاد کنند.

دانشمندان درتلاشند تا پاسخ سوالات زیررا بیابند:

۱-چرا ES ها را می توان درآزمایشگاه به مدت یک سال یا بیشتربدون اینکه تمایز یابند تکثیر داد، اما سلولهای بنیادی بالغ چنین نیستند؟

۲-چه فاکتورهایی دریک موجود زنده تکثیرطبیعی سلولهای بنیادی را کنترل وتنظیم می کنند؟

با یافتن پاسخ این سوالات، شاید دانشمندان پی ببرند چگونه درطی رشد جنینی، سلولها به طور طبیعی تقسیم شده یا تقسیم غیرعادی سلولها منجربه سرطان می شود.

چنین اطلاعاتی دانشمندان را قادرمی سازد که ES ها وسلولهای بنیادی بالغ رابا روش مناسبتری درآزمایشگاه تکثیردهند.یکی ازویژگیهای سلولهای بنیادی آنستکه ساختارووظیفه خاصی ندارند، یعنی یک سلول بنیادی نمی تواند مانند سلول مجاورش باشد مثلا نمی تواند مانند گلبول قرمزاکسیژن را دررگها انتقال دهد،یا مانند یک سلول عصبی به سایرسلولها پیام بفرستد وفرضا باعث حرکت یا صحبت و…شود.

فاکتورها وشرایط خاصی که باعث می شود سلولهای بنیادی تخصص نیافته باقی بمانند بسیار مورد توجه دانشمندان بوده وباعث شده سالهای زیادی تلاش کنند تا بفهمند چگونه سلولهای بنیادی درآزمایشگاه رشد کرده وتکثیرمی شوند بدون اینکه به انواع سلولهای دیگرمتمایزشوند.

به عنوان مثال بیست سال دانشمندان وقت صرف کردند تا به پیروی ازچگونگی رشد سلولهای بنیادی موش تحت شرایط خاص بتوانند سلولهای بنیادی جنینی انسان را درآزمایشگاه رشد داده ،تکثیردهند.وهمچنان درتلاشند تا بفهمند چه سیگنالهای درونی وبیرونی باعث شروع تمایزدرسلولهای بنیادی می شود.

(به مراحلی که درطی آن سلولها ازنظرعمل وساختارمتخصص می شوند تمایزمی گویند. )

سیگنالهای درونی توسط ژنها کنترل می شود وسیگنالهای بیرونی شامل ترشحات شیمیایی سلولهای دیگر، تماس فیزیکی با سلولهای مجاورو…می باشد.

با تمام این حرفها هنوزسوالات زیادی دراین مورد وجود دارد، مثلا آیا سیگنالهای بیرونی ودرونی برای تمایزانواع سلولهای بنیادی مشابه است؟ آیا سیگنالهای خاصی که باعث تمایزسلولها به انواع سلولهای دیگرشوند شناخته شده اند؟

پاسخ این سوالات می تواند دانشمندان را درجهت یافتن راههای جدید برای کنترل تمایزسلول بنیادی درآزمایشگاه ودرنتیجه تکثیرسلولهایی که بتواند درسلول درمانی مورد استفاده قرارگیرد رهنمون شود.

سلولهای بنیادی بالغ می توانند انواع سلولهای بافتی را که درآن قراردارند ایجاد کنند مثلا یک سلول بنیادی بالغ درمغزاستخوان که Hematopoietic نامیده می شود می تواند منشاء گلبولهای قرمزوگلبولهای سفید وپلاکتها باشد واخیرا تصوربراین بود که این سلول  (Hematopoietic) نمی تواند منشاء سلولهای دیگرمثل نرون باشد، اما تحقیقات سالهای اخیرنشان داده که، سلولهای بنیادی یک بافت ممکن است منشا انواع دیگر سلولها باشند مثلا سلولهای خونی می توانند منشا نرونها باشند یا سلولهای کبد می توانند انسولین بسازند واین ویژگی سلولهای بنیادی بالغ را انعطاف پذیری (plasticity ) می گویند.

هم اکنون دانشمندان فعالانه تلاش می کنند تا با تحقیقات گسترده روی سلولهای بنیادی بتوانند ازآنها درسلول درمانی استفاده کنند.

ملکولهایی که قادرند از سلولهای بنیادین ,ماهیچه قلب بسازند.

پژوهشگران ملکولهای کوچکی را شناسایی کرده اند که قادرند از سلولهای اولیه ریشه‌ای یا همان سلولهای بنیادی, سلولهای ماهیچه قلب بسازند.به طور طبیعی سلولها در طی نمو طویل شده و بر تعدادشان افزوده می‌شود. اما دانشمندان راه‌هایی را یافته‌اند که بوسیله آن از سلولهای بنیادی, انواع سلولهای اختصاصی تولید کنند.

آنان فرضیه ای ارائه داده اند که اگر سلولهای بنیادی را در معرض ترکیبات شیمیایی قرار دهند امکان تبدیل انها به سلولهای تخصص یافته وجود دارد. برای آزمایش ۱۰۰۰۰۰ ملکول کوچک را از نمونه ملکولی که از قبل اماده کرده بودند جدا کرده و طی روشی, ژنی را که پروتئین (لوسیفراز)را کد می کند به سلولهای سرطانی اولیه وارد می کنند برای این کار ناحیه راه انداز ژن مذکور که مسئول بیان سلولهای قلبی (کاردیومیست)است را در سلولهای سرطانی قرار دادند.

دانشمندان مشاهده کردند که این سلولها به انواع سلولهای تمایز یافته(تخصصی)تبدیل شدند. در واقع ژن مورد نظر پروتئین لوسیفراز را تولید می کند و در نهایت این پروتئین باعث تبدیل سلولهای سرطانی به سلولهای تخصصی می گردد. تعدادی از ملکولها قادرند باعث تمایز سلولهای سرطانی به سلولهای قلبی شوند.که یکی از این ملکولها به نام کاردیوژنول نامگذاری شده است. در پژوهشهای مهم آنان توانسته‌اند بیش از نیمی از سلولهای بنیادی را به سلولهای ماهیچه قلب تمایز دهند.

ژن مقاومتر شدن گیاه

کشف ژنی که باعث مقاومتر شدن گیاه می‌شود
ایسکانیوز ـ گروهی از دانشمندان به سرپرستی روبرتو گازیولادر سلول گیاهی ژنی را یافتند که می‌توان به کمک آن گیاهی مقاوم تولید کرد. این گیاه در شرایط خشک آب و هوایی و همچنین در خاک‌های بدون مواد معدنی لازم به خوبی رشد می‌کند.

پیش از این دانشمندان تصور می‌کردند عملکرد این ژن در سلول‌های گیاهی بسیار محدود است اما اکنون دریافتند که ژن مزبور با کنترل تقسیم سلول و انتقال هورمون نقش بسیار مهمی در ریشه و همچنین هنگام جوانه زدن گیاه ایفا می‌کند و باعث می‌شود گیاه مقاوم‌تر و ریشه‌های وسیع‌تری داشته باشد و پوشش برگ آن را نیز ۶۰درصد افزایش می‌دهد.

کازیولا گفت: این کشف می‌تواند انقلابی در صنعت کشاورزی ایجاد کند و با فرضیه‌های قبلی که درباره این ژن گفته می‌شد کاملاً‌ متفاوت است از این رو لازم است کتاب‌ها و مقالات مربوط در این زمینه به کلی بازنویسی شود.
وی در ادامه افزود: معمولاً‌ گیاهانی که ریشه‌های بیشتری دارند سالمتر هستند و محصول و بار آنها نیز بیشتر است. هرچه ریشه وسیع‌تر باشد گیاه بهتر می‌توان آب و مواد معدنی لازم را از خاک جذب کند.

دانشمندان در آمریکا از پیشرفت در زمینه تحقیقات بر روی سلول بنیادین بدست آمده از جنین انسان خبر دادند که از این دانش می‌توان در نهایت برای پرورش اعضای مختلف بدن در آزمایشگاه استفاده کرد. این دانش گام بسیار مهمی در توسعه شیوه‌های معالجاتی نوین برای بیماریهای جدی و خطرناک است که دانشمندان سال‌ها با این روش‌ها فاصله داشته‌اند.نتیجه این مطالعه در نشریه بیوتکنولوژی طبیعت منتشر شده است. سلول‌های بنیادین بدست آمده از جنین انسان از توانایی بالقوه برای تبدیل شدن به کلیه انواع سلول‌های بدن برخوردار هستند.همین ویژگی در سلول‌های بنیادین است که آنها را در زمینه توسعه شیوه‌های معالجاتی نوین برای بیماری‌ها تا این اندازه جذاب می سازد.اما بازآفرینی شیوه‌های نوین بیولوژیکی که باعث تبدیل سلول های بنیادین به بافت‌های مختلف بدن شود برای پژوهشگران دشوار بوده است.اکنون دانشمندان در آمریکا موفق شده‌اند سلول های بنیادین جنینی را به گونه‌ای دستکاری کنند که به نوعی سلول ابتدایی به نام اندودرم تبدیل شود.اندودرم مرکزی‌ترین لایه جنین حیوانات (از جمله انسان) است که در جریان رشد جنین به دستگاه گوارش، دستگاه تنفسی و ساختارهای مرتبط با آنها بدل می شود.تکنیک این گروه از محققان به قدری کارآمد بوده است که توانستند تقریبا تمامی سلول های بنیادین جنینی را که در این آزمایش به کار گرفته شد به اندودرم تبدیل کنند.این فرآیند در پرورش اعضای مختلف بدن مانند لوزالمعده، کبد و ریه نقش حیاتی بازی می کند و معالجه به کمک سلول های بنیادین جنینی را یک قدم به واقعیت نزدیکتر می‌کند.این دستاورد همچنین ممکن است به دانشمندان امکان دهد سلول های بنیادین جنین انسانی را به سلول های جایگزین که می تواند در درمان دیابت یا از کار افتادگی کبد به کار آیند تبدیل کنند.

معجزه سلول های بنیادین

دبیر علمی پانزدهمین کنگره سراسری چشم پزشکی ایران گفت: بافت عصبی قابل ترمیم نیست و پس از آسیب دیدگی از بین می رود اما شواهد موجود در دنیا حاکی از آن است که امکان ترمیم سلول های عصبی چشم به وسیله سلول های بنیادین، در آینده وجود دارد.

دبیر علمی پانزدهمین کنگره سراسری چشم پزشکی ایران گفت: بافت عصبی قابل ترمیم نیست و پس از آسیب دیدگی از بین می رود اما شواهد موجود در دنیا حاکی از آن است که امکان ترمیم سلول های عصبی چشم به وسیله سلول های بنیادین، در آینده وجود دارد.دکتر علیرضا لاشینی فوق تخصص جراحی شبکیه، با اشاره به پیچیدگی کاربرد سلول های بنیادین در بافت های مختلف چشم، به ویژه بافت شبکیه و سلول های عصبی گفت: بافت شبکیه چشم از چندین رده سلولی تشکیل شده است لذا ترمیم چنین بافتی به جهت تنوع، به کمک سلول های بنیادین به سختی امکان پذیر است. اما مدارکی وجود دارد که دانشمندان به موفقیت هایی در این زمینه دست یافته اند.وی از کاربرد سلول های بنیادین در ترمیم بافت های شبکیه و سلول های عصبی به عنوان تحولی عظیم در عالم چشم پزشکی تعبیر کرد و ادامه داد: بیماری های شبکیه و عصب بینایی ناشی از اختلالات وراثتی، عفونت شبکیه، التهاب های مزمنی که به آسیب شبکیه منجر می شود و یا بیماری های استحاله شبکیه که به علت پیری و فرسودگی بروز می کند و حتی بیماری هایی که به آتروفی (خشک شدن) عصب بینایی منجر می شوند در آینده همگی بااستفاده از سلول های بنیادین قابل درمان هستند.دبیر علمی پانزدهمین کنگره سراسری چشم پزشکی افق استفاده از سلول های بنیادین در چشم را فعلاً محدود به سلول های سطحی چشم و در حد قرنیه دانست و خاطرنشان کرد: هم اکنون با استفاده از سلول های بنیادین، زخم های مزمن قرنیه، سوختگی های قرنیه و یا بیماری های خودایمنی که به آسیب و از بین رفتن قرنیه منجر می شوند قابل درمان هستند به نحوی که پیش بینی می شود در آینده نزدیک این دسته از بیماران از پیوند قرنیه بی نیاز شوند.به گفته وی کارهای مقدماتی استفاده از سلول های بنیادین در چشم برای بیماران ایرانی نیز در حال اجرا بوده ولی این امر نیازمند تحقیق و پیگیری بیشتر است.دکتر لاشینی در خاتمه توضیح داد: اساس استفاده از سلول های بنیادین، کشف و جداسازی این سلول ها و هدایت تکامل آنها به سمت تبدیل شدن به بافت هدف و مورد نظر است که هنوز در دنیا مشکلاتی بر سر راه این کاربرد وجود دارد به نحوی که هم اکنون اکثر کارها در حد تدوین و محدود به حیوانات آزمایشگاهی است.

موفقیت دانشمندان در تبدیل سلول‌های بنیادین به سلول‌های ثانوی بدن

دانشمندان از پیشرفت در تحقیقات به روی سلول پایه استخراج شده از جنین انسان خبر داده‌اند که نهایتا می‌تواند به پرورش ارگان‌های مختلف بدن در آزمایشگاه منجر شود.این دستاورد گام بسیار مهمی در توسعه شیوه‌های درمانی نوین برای بیماری های جدی که دانشمندان سال ها با آن فاصله دارند به حساب می‌آید.نتیجه این مطالعه در نشریه «نیچر بیوتکنولوژی» منتشر شده است.سلول‌های پایه استخراج شده از جنین انسان از توانایی بالقوه برای بدل شدن به تمام انواع سلول های بدن برخوردارند.همین خصلت سلول های پایه است که آنها را در زمینه توسعه شیوه های معالجاتی نوین برای بیماری ها تا این اندازه جذاب می سازد.اما بازآفرینی «آغازگرها» بیولوژیکی که باعث تبدیل سلول های پایه به بافت های مختلف بدن شود برای پژوهشگران دشوار بوده است. اکنون دانشمندان در آمریکا موفق شده‌اند سلول های پایه جنینی را طوری دستکاری کنند که به نوعی سلول بدوی به نام «اندودرم» بدل شود.اندودرم مرکزی ترین لایه جنین حیوانات (از جمله انسان) است که در جریان رشد جنین به دستگاه گوارش، دستگاه تنفسی و ساختارهای مرتبط با آنها بدل می شود.تکنیک این گروه از محققان به قدری کارآمد بوده است که توانستند تقریبا تمامی سلول های پایه جنینی را که در این آزمایش به کار گرفته شد به اندودرم تبدیل کنند. این فرآیند در توسعه اعضای مختلف بدن مانند لوزالمعده، کبد و ریه نقش حیاتی بازی می کند و معالجه به کمک سلول های پایه جنینی را یک قدم به واقعیت نزدیکتر می سازد.این دستاورد همچنین ممکن است به دانشمندان امکان دهد سلول های پایه جنین انسانی را به سلول‌های جایگزین که می تواند در درمان دیابت یا از کار افتادگی کبد به کار آیند تبدیل کنند.

سلول های بنیادین مصنوعی ساخته شد

گروهی از محققان انگلیسی با استفاده از سلول های بنیادین گرفته شده از بدن جنین، موفق به ساخت سلول های بنیادین عصبی شدند.محققان دانشگاه ادینبورگ برای اولین بار موفق شدند با استفاده از سول های بنیادین، تعداد قابل ملاحظه ای سلول های بنیادین عصبی مصنوعی درست کنند.در حالی که سلول های بنیادین تا کنون بسیاری از بیماری های لاعلاج را درمان کرده است، دانشمندان انگلیسی امیدوارند با این روش بیماری هایی نظیر پارکینسون و آلزایمر را درمان کرده و به این وسیله جایگزینی برای بافت عصبی از بین رفته درست کنند.لازم به ذکر است سلول های بنیادین می توانند به انواع بسیاری از بافت های بدن تبدیل شوند و این در حالیست که سلول های بنیادین عصبی نیز به شکل گیری مغز و سیستم عصبی مرکزی کمک می کنند.

فعالیت های کالیفرنیا برروی سلول های بنیادین آغاز شد.

باتوجه به مخالفت های موجود در زمینه گسترش بررسی برروی سلول های بنیادین، کالیفرنیا به عنوان اولین ایالتی محسوب می شود که تصمیم دارد بار دیگر برروی سلول های بنیادین کار کند.موافقان با این طرح درنظر دارند برای کارکردن برروی اطلاعات به دست آمده در ۱۰ سال گذشته، بیش از ۳ میلیارد دلار هزینه کنند.گفتنی است جورج بوش، رئیس جمهور آمریکا و دیگر افراد مذهبی این کشور با گسترش بررسی در زمینه سلول های بنیادین مخالفند. این افراد معتقد که انجام تحقیق و به کارگیری سلول های بنیادین در زمینه های مختلف، منافی مسائل اخلاقی است.در عین حال موافقان طرح به کارگیری سلول های بنیادین اعلام کرده اند که استفاده از این سلولها میتواند بیماری های لاعلاج و جراحت های بسیار شدید را درمان کند.

کشف روشی جدید برای برداشت سلول های بنیادین از جنین

محققان آمریکایی بر پایه جدید ترین بررسی های خود موفق به کشف روشی جدید شده اند که به وسیله آن می توان سلول های بنیادین را بدون آسیب رساندن به بدن جنین، برداشت کرد.

استفاده از روش های موجود برای برداشت سلول های بنیادین موجب بروز آسیب های فراوانی به بدن جنین و خود سلول ها می شود، این در حالیست که به ادعای دانشمندان آمریکایی، به کارگیری روش جدید می تواند احتمال بروز این قبیل آسیب ها را به طور کامل از بین ببرد.با توجه به این روش یاد شده تا کنون تنها بر روی موش ها به کارگرفته شده، کارشناسان در تلاشند تا با انجام بررسی های بیشتر، سلول های بنیادین انسان ها را نیز به این وسیله برداشت کنند.دانشمندان معتنقدند، سلول هاى بنیادین علاوه براینکه اطلاعاتى در رابطه با بیمارى های های مختلف را در اختیار پزشکان قرار می دهند، قادرند بافت های از بین رفته و یا آسیب دیده بدن را ترمیم کرده و آن ها را بازسازی کنند.

نتایج این مطالعات که در آخرین شماره نشریه پزشکی Science منتشر شده نشان می دهد، روش هاى کنونى تولید سلول هاى بنیادین به طور کامل جنین جنین را از بین می برند.

لازم به ذکر است، سلول هاى بنیادین جنین مى توانند انواع بافت هاى بدن را تولید و با دیگر بافت ها تطابق دهند.