رنگ آمیزی دیواره سلولی باکتری ها
(Cell Wall staining):
در میان موجودات زنده، سلولهای حیوانی فاقد دیواره سلولی هستند. در حالی که سلولهای گیاهی دارای دیواره ای از جنس سلولز می باشند. دیواره سلولی برخی از پروتیست های عالی مانند قارچ ها پلیمری از گلوکز آمین )کیتین ( می باشد. در پروتیست های پست مانند باکتریها و سیانوباکتریها دیواره سلولی دارای خصوصیاتی است که نظیر آن در هیچ موجود زنده دیگری مشاهده نمی شود. ساختمان شیمیایی دیواره باکتریها بسیار پیچیده است.
دیواره سلولی در باکتری پروتوپلاست را احاطه کرده و در قسمت خارجی غشاء سیتوپلاسمی قرار دارد و با استحکام خود، مانع از پاره شدن غشاء سیتوپلاسمی و متلاشی شدن باکتری در اثر فشارهای اسمزی می شود فشار اسمزی در باکتری های گرم مثبت و گرم منفی به ترتیب ممکن است تا حدود ۲۵ تا ۱۰ اتمسفر نیز برسد. دیواره سلولی حدود ۱۵-۱۰ درصد وزن خشک باکتری ها را تشکیل می دهد. بعلت این که ساختمان شیمیایی جدار باکتری ها به هیچ یک از ساختمان های بافت های حیوانی شبیه نیستند برخی از آنتی بیوتیک ها همچون باسیتراسین، سفالوسپورین ها، ریستوستین، سیکلوسرین، پنی سیلین و وانکومایسین که بر سنتز دیواره سلولی تاثیر می گذارند باکتری ها را نابود می کنند، بدون آنکه به میزبان آسیب برسانند.
در صورتی که باکتری ها در محلول های نمکی هیپرتونیک قرار داده شوند پرتوپلاست چروکیده شده خارج می شود و تنها دیواره سلولی (میان تهی) که شکل باکتری را حفظ نموده باقی می ماند این اثر را پلاسمولیز می نامند که در باکتری های گرم منفی متداول تر بوده و به سادگی اتفاق می افتد اما باکتری ها در محلول هایپوتونیک در مقابل ورم کردن بیش از حد و ترکیدگی مقاومند و علت آن وجود دیواره سلولی است.
تمامی سلول های پروکاریوتی به استثنای مایکوپلاسماها و باکتری های نمک دوست (هالوفیل) ترکیب دیواره ای مشترکی به نام پپتیدوگلیکان یا مورئین (Murein)دارند که موجب استحکام و حفظ شکل سلول می شود. برخی از باکتری ها در شرایطی دیواره سلولی خود را از دست داده و باعث بوجود آمدن اشکال L.Form باکتری می شوند. دیواره سلولی باکتری های هالوباکتریاسه فاقد پپتیدوگلیکان است. این باکتری ها برای حفظ ساختمان خود به نیروهای الکتروستاتیک وابسته اند و در محلول هایی که غلظت نمکی آنها کم است متلاشی می شوند.
مایکوپلاسماها نیز فاقد دیواره سلولی اند همچنین در برخی از باکتری های متانوژنیک و ارکی باکتریاها (Archaebacteria) بجای اسید مورامیک دیواره سلولی، اسید تالوسامینورونیک مشاهده می شود.
دیواره سلولی در سلولهای پروکاریوت بسیار پیچیده است. دیواره سلولی جایگاه بسیاری از شاخص های آنتی ژنیک است که باکتری ها را از یکدیگر تمایز می دهند. دیواره سلولی در باکتری های گرم منفی همراه با فعالیت اندوتوکسینی است.
روش آزمایش دیواره سلولی:
- گسترشی ضخیم از باسیلوس سوبتیلیس تهیه نمایید.
- صبر کنید تا مقداری از آب گسترش کم شود اما خشک نشود.
- در حالی که گسترش هنوز رطوبت دارد، بدون ثابت کردن، از محلول اسید فسفومولیبدیک روی گسترش بریزید تا همه جای آن پوشانده شود و به مدت ۴ دقیقه آن را روی لام نگه دارید.
- رنگ را از روی لام خالی نمایید.
- در حالی که گسترش هنوز رطوبت اسید را از دست نداده به مدت پنج دقیقه آن را با محلول رنگی سبزمتیل بپوشانید.
- به آرامی لام را بشویید بطوری که گسترش آسیب نبیند.
- صبر کنید تا لام در هوای آزمایشگاه خشک شود.
- با استفاده از عدسی ۱۰۰ و روغن ایمرسیون در زیر میکروسکوپ مشاهده کنید.
- دیواره سلولی به رنگ سبز تیره یا آبی و سیتوپلاسم به رنگ سبز روشن است البته گاهی ممکن است سیتوپلاسم هیچ رنگی را به خود نگیرد و بی رنگ مشاهده شود.
