سلولهای بدن انسان مراحل پیچیده ای را برای رشد و تکثیر طی می کنند، گاهی اختلال کوچکی در رشد طبیعی باعث می شود که سلولها بصورت غیر طبیعی و بیش از اندازه تکثیر گردند که به این رشد غیر طبیعی سرطان گفته می شود.
در حال حاضر به نظر می رسد که علت حدود هفتاد و پنج درصد سرطانها عوامل محیطی باشند. از جمله عوامل محیطی می توا ن به مواد شیمیایی مثل مواد موجود در دود سیگار یا مواد شیمیایی موجود در رنگها یا داروها اشاره کرد .علاوه بر آن اشعه ماورای بنفش موجود در نور خورشید یا اشعه ایکس از عوامل شناخته شده سرطان هستند که اگر فرد بصورت کنترل نشده در معرض آنها باشد دچار سرطان خواهد شد . سرطان یکی از علل عمده مرگ و میر در دنیا است بطوریکه در سال دوهزار و هفت باعث حدود هشت میلیون مرگ شده است که حدود ۱۳% کل علل مرگ و میر را تشکیل می دهد. آمار نشان می دهد که در سال ۲۰۳۰ سرطان باعث دوازده میلیون مرگ خواهد شد . پروستات،پستان ، ریه ، روده بزرگ، مری و معده از ارگانهای شایع سرطان می باشند. البته اعضاء دیگر نیز می توانند به این بیماری مبتلا شوند که از جمله پوست ، رحم ، تخمدان ، کبد ، زبان ، کلیه ، مثانه ، لوزالمعده و غیره را میتوان نام برد .
غده پروستات
پروستات غده‌اى است که تنها در مردان یافت مى‌شود. این عضو بصورت غده ای کوچک به اندازه یک گردو در زیر مثانه قرار داشته و قسمت فوقانی مجرای ادراری را در بر می گیرد. این غده در جلوی راست روده قرار دارد و سطح پشتی آن از طریق معاینه راست روده (معاینه از طریق مقعد) قابل لمس است. عمل این غده ساختن مایعی است که قسمتی از مایع منی را می سازد و اسپرم را تغذیه می کند.
سرطان پروستات:
سرطان پروستات نوعی بیماری است که در آن سلولهای بدخیم از بافتهای پروستات نشات می گیرد و به طور نامنظم و فزاینده‌ای تکثیر و منجر به افزایش حجم در هر یک از اجزای سلولی غده پروستات میشود. سرطان پروستات بدلیل میزان بروز بالا از مشکلات سلامتی شایع به حساب می آید. این نوع سرطان از این نظر با سایر سرطانها متفاوت است که در صد قابل ملاحظه ای از مبتلایان دارای فرمهای بدون علامت آن می باشند. معمولاً این نوع سرطان علامت خاصی ایجاد نکرده و به خارج از غده پروستات گسترش نمی یابد. گاهی اوقات نیز این سرطان کوچک بوده و به کندی رشد می کند و خطر کمتری برای بیمار خواهد داشت. اما سرطان پروستات یکی از شایع ترین علل مرگ ناشی از سرطانها در مردان به حساب می آید و نکته مهمتر اینکه در صورت تشخیص به موقع با موفقیت قابل درمان می باشد.
علائم هشداردهنده سرطان پروستات:
علائمی که بروز آنها احتمال سرطان پروستات را مطرح می‌کند، عبارتند از : احساس مکرر نیاز به ادرار کردن به خصوص در شب ، احساس درد یا سوزش در هنگام ادرار کردن ، اشکال در هنگام شروع و متوقف کردن ادرار یا ادرار ضعیف ، خون در ادرار یا منی ،درد یا سفتی در کمر، لگن یا ران‌ها و ناتوانی جنسی . علاوه بر موارد مذکور وجود درد در پشت کمر ، لگن و قسمتهای فوقانی اندام تحتانی ، کاهش اشتها و وزن و درد استخوانی دائمی نیز از جمله دیگر علائم هشدار دهنده این نوع سرطان به حساب می آید.
عوامل خطرساز سرطان پروستات:
شناخت عوامل خطرساز این بیماری ، برای تشخیص علائم سرطان پروستات و درمان زودرس آن اهمیت دارد. علت ابتلا به سرطان پروستات هنوز ناشناخته است، اما تحقیقات آماری و بالینی، روند بدخیمی بیماری سرطان پروستات را به این عوامل ارتباط می دهد:
سن: خطر بروزسرطان پروستات با بالا رفتن سن افزایش پیدا می کند، افراد زیر۴۰ سال در حدود ۰۱/۰ ریسک ابتلا به سرطان را دارند در حالیکه این رقم در مردان بین ۶۰-۷۹ سال به ۱۵/۰ افزایش پیدا می کند.
عوامل ژنتیکی : سابقه ارثی سرطان پروستات عامل مهمی در ابتلا به این سرطان است. وجود سابقه سرطان پروستات بین اعضای نزدیک خانواده از جمله پدر و برادر احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش می دهد.
نژاد: سیاهپوستان بیشترین خطر ابتلای به این سرطان را دارند. سفید پوستان در معرض خطر متوسط هستند و ژاپنی‌ها پایین‌ترین میانگین خطر ابتلا به این سرطان را دارند.
عوامل هورمونی : هورمون‌های استروئیدی (تستوسترون و آندروژنها) برای رشد و حفظ و عمل طبیعی پروستات در مردان بالغ نقش مهمی را ایفا می کنند. افزایش میزان ترشح هورمون تستوسترون در خون اغلب موجب تسریع روند بدخیمی سرطان پروستات می شود.
تغذیه : رژیم غذایی دارای اثرات بالقوه ای در پیشگیری و یا پیشتازی ایجاد سرطان پروستات به شمار می رود. مطالعات و تحقیقات علمی ثابت کرده اند که سبزیجات حاوی مقادیر قابل توجهی ویتامین C و E، به خصوص گوجه فرنگی، عاملی محافظتی در مقابل سرطان پروستات تلقی می شوند در حالی که استفاده از مقادیر زیاد چربی حیوانی عامل مستعد کننده و پیشتاز در ایجاد سرطان پروستات شناخته شده است.
مواد شیمیایی : تماس با مواد شیمیایی سرطان‌زا در محیط مانند کادمیوم، که در تهیه برخی آلیاژها و باتری کاربرد دارد، عامل مستعد کننده و پیشتاز در ایجاد سرطان پروستات است.
بیماری های مقاربتی : وجود بیماریهای مقاربتی احتمال ابتلاء به سرطان پروستات را افزایش میدهد.
غربالگری سرطان پروستات :
تشخیص به موقع بیمارى، دست کم ۵ سال بیشتر به زندگى مبتلایان به سرطان پروستات اضافه مى کند. در حال حاضر از معاینه مستقیم راست روده (معاینه مقعدی) و اندازه گیری آنتی ژن اختصاصی پروستات PSA Prostate Specific) (Antigenبرای تشخیص سرطان پروستات استفاده می شود.سن شروع این روشهای غربالگری بطور دقیق مشخص نیست. ولی با این حال اکثر متخصصین اعتقاد دارند این دو روش برای سنین بالای ۵۰ سال جهت غربالگری سرطان باید انجام شود. اما در کسانیکه شانس بیشتری جهت ابتلا دارند، نظیر کسانیکه سابقه مثبت خانوادگی دارند غربالگری باید در سنین پائین تر یعنی ۴۰ سال انجام شود.
معاینه غده پروستات از طریق معاینه مقعد (rectal Digital examination) ساده‌ترین روش بیماریابی برای سرطان پروستات است. در این روش پزشک از داخل مقعد بیمار، غده پروستات را معاینه مى‌کند. وجود سطح خشن و نامنظم بافت از علائم هشداردهنده سرطان پروستات محسوب مى‌شود از آنجائیکه این روش به تنهایی برای تشخیص سرطان پروستات کافی نیست باید از اندازه گیری آنتی ژن اختصاصی پروستات PSA نیز استفاده نمود.
PSA آزمایشی است که سطح آنتی ژن اختصاصی پروستات را در خون اندازه می گیرد این آنتی ژن بطور طبیعی و منظم وارد جریان خون می شود اما درصورتی که غدد پروستات سرطانی شود مقدارش افزایش می یابد. البته عفونت و یا بزرگى خوش‌خیم غده پروستات نیز مى‌تواند سبب افزایش میزان PSA در خون شود.
در حال حاضر به منظور تشخیص به موقع و زود هنگام سرطان پروستات توصیه می شود هر دو عمل فوق با هم انجام شود و مجددا تاکید می گردد که وجود هرگونه حالت غیرطبیعی در دو روش فوق حتماً به معنای سرطان نیست و می تواند ثانویه به بزرگی خوش خیم پروستات نیز باشد که نیاز به بررسی های تکمیلی دارد.
آشنایی با سرطان های کلورکتال
روده بزرگ بخشی از سیستم گوارشی است که از انتهای روده کوچک تا مقعد ادامه می یابد، روده بزرگ شامل دو بخش است. بخش اول اصطلاحاً کولون نامیده می شود. که حدود ۱۸۰ سانتی متر طول دارد. بخش دوم نیز راست روده است که طول آن به ۱۵ تا ۲۵ سانتی متر می رسد. . دستگاه گوارش، غذا را در معده و روده کوچک تجزیه می کند تا بدن بتواند مواد مغذی را به خود جذب نماید. بنابراین، تنها مواد زائد ناشی از هضم غذا به کولون می رسد و تا هنگام اجابت مزاج، به صورت مدفوع در کولون باقی می ماند، آنگاه مدفوع دفع می گردد.
سرطان روده بزرگ (کلورکتال):
سرطان کولون در دیواره درونی کولون و رکتوم ایجاد می شود. سلول های غیرطبیعی در دیواره کولون رشد می کنند و زوائدی به نام پولیپ بوجود می آورند که می توانند به سرطان تبدیل شوند. با خارج کردن پولیپ ها، می توان از پیدایش سرطان جلوگیری نمود. پولیپ ها ممکن است سال ها قبل از سرطان در آن محل وجود داشته باشند. سرطان کولون تا قبل از بزرگ شدن غده، اغلب علامتی ندارد، زیرا قسمت پایین شکم فضای زیادی برای رشد غده دارا است. افرادمبتلا به سرطان کولون ممکن است تا وقتی که دچار خونریزی از رکتوم یا علائم دیگر نشده اند، متوجه بیماری خود نگردند. گاهی اوقات اولین نشانه سرطان زمانی بروز می کند که غده، روده را مسدود کرده و یا به سایر قسمت های بدن گسترش یافته است. دراین زمان، دیگرشانس موفقیت درمان سرطان بسیار کم است. آزمایش غربالگری، تنها روش کشف سرطان کولون در مراحل اولیه خود می باشد، یعنی زمانی که روش های درمانی بیشترین تاثیر را دارند.
عوامل خطرساز سرطان کلورکتال:
همه درمعرض خطرسرطان کولون قراردارند وعلت خاصی برای ابتلاء به آن وجود ندارد. همه مردان و زنان، از هر قوم، نژاد و گروه سنی که باشند، ممکن است دچار سرطان کولون شوند . این را هم باید دانست که سرطان کولون، هم در مرد و هم در زن، بهطور یکسان خطرناک است و این تصور که فقط مردها به این بیمارى دچار مىشوند تصور اشتباهی است. با این حال، شرایطی وجود دارد که ظاهرا خطر ابتلاء به این سرطان را در بعضی افراد بیشتر می کنند که مهمترین آنها عبارتند از :
سن : ۹۰درصد موارد تازه سرطان های کلورکتال در سنین بالاى ۵۰ سالگى تشخیص داده مىشوند. بنابراین همه در سن ۵۰ سالگى به بعد باید براى سرطان کولون مورد معاینه قرارگیرند. (کسانی که دارای عوامل خطر ساز هستند باید از سنین جوانی این معاینات را شروع کنند .) باید توجه داشت این سرطان در هرسنی ممکن است بروز کند .
سابقه شخصی و خانوادگی : کسانیکه قبلاً سرطانهای روده بزرگ داشته اند یا خانمهایی که مبتلا به سرطان تخمدان، رحم، یا پستان بوده اند، شانس بیشتری جهت ابتلا به این بیماری دارند. همچنین کسانی که بستگان درجه یک آنها مبتلا بوده اند ، در معرض خطر بیشتری می باشند.
پولیپ ها: این بیماری بصورت رشد توده های خوش خیم در جدار روده تعریف می شود که معمولاً بعد از سن ۵۰سالگی شایع است . در حدود ۲۵% افراد ۵۰ ساله داراى این پولیپها هستند و باافزایش سن، شیوع آنها نیز بیشتر مى‌شود. تاکنون کسى به درستىنمىداند چرا این پولیپهاى روده به وجود مىآیند و چرا زیادمىشوند؟ و بازهم کسى نمىداند چرا برخى از این پولیپها بهسرطان تبدیل مىگردند. امروز فرضیه برتر این است که استعداد ژنتیکی توام با طرز زندگى ناسالم مانند خوردن افراطى گوشت قرمز و ورزش نکردن، در به وجود آمدن این بیمارىمؤثر است.
کولیت اولسروز : در این بیماری پوشش جدار روده بزرگ دچارا لتهاب شده است. افراد مبتلا به این بیماری شانس بیشتری جهت ابتلا به سرطان دارند.
رژیم غذایی: بین این بیماری و رژیم غذایی پر از چربی و پر انرژی و کم فیبر، رابطه مستقیم وجود دارد.
نکته : ۷۵ درصد کسانى که دچار سرطان کولون مىشوند، داراىعوامل خطر (یعنى عوامل مستعد کننده) شناخته شده نیستند.
علائم هشداردهنده سرطان کلورکتال:
این سرطان دارای نشانه های زیادی نیست، اما علائمی هستند که وجود آنها می تواند بیانگر وجود سرطان و یا سایر بیماری های خطرناک در روده و یا مقعد (نظیر عفونتها، بواسیر و بیماریهای التهابی روده) باشند ، بنابراین مراجعه به پزشک به منظور ارزیابی بهتر، ضروری می باشد. از آنجایی که در مراحل اولیه این بیماری با موفقیت قابل درمان است. در صورت مشاهده هر کدام از علائم زیر فرد باید سریعا به پزشک مراجعه نماید.
– وجود هرگونه تغییر در عادات دفعی روده نظیر اسهال، یبوست یا کاهش قطر مدفوع که بیش از یک روز طول بکشد.
– خونریزی از راست روده یا وجود خون در مدفوع،دردهای قولنجی معده، نفخ ،درد شکم،احساس پر بودن شکم استفراغ، احساس وجود گاز در معده به طور مکرر، خالی نشدن شکم به طور کامل در هنگام دفع مدفوع، ضعف و خستگی دائمی ، یرقان و زرد شدن پوست و صلبیه (سفیدی چشم ) ، کاهش وزن بدون هیچگونه دلیل مشخص
غربالگری سرطان کلورکتال:
همانطور که گفته شد سرطانهای کلورکتال در صورت تشخیص به موقع شانس بسیار بالایی برای درمان موفقیت آمیز دارند (میزان درمان موفقیت آمیز سرطان کولون و رکتوم که در مراحل اولیه کشف شده اند، بیش از ۹۰ درصد می باشد)، اما از طرف دیگر مراحل اولیه این سرطانها بسیار بی سر و صدا و بدون علامت مشخص طی میشود و معمولا علائم بیماری زمانی خود را نشان می دهند که دیگر شانس موفقیت درمان بسیار کم است ، بنابراین تنها راه برای تشخیص به موقع این سرطان انجام منظم تستهای غربالگی است . انجام این آزمایشات برای کلیه افراد بالای ۵۰ سال توصیه می شود و کسانی که دارای عوامل خطر ساز می باشند باید آزمایشات را از سنین پایین تر شروع نمایند.
مهمترین تست های غربالگری سرطان های روده بزرگ عبارتند از :
– معاینه مستقیم راست روده: در این معاینه پزشک مستقیما راست روده را معاینه می کند و بدنبال توده یا نقاط غیر طبیعی میگردد
– آزمایش بررسی وجود خون مخفی در مدفوع : Fecal Occult Blood Test (FOBT) اگر نتیجه آزمایش خون مخفی در مدفوع مثبت شود، بدین معنی است که در مدفوع فرد خون پیدا شده است، ولی به این مفهوم نیست که او سرطان دارد. اگر این آزمایش مثبت شود، باید آزمایش های بیشتری برای کشف علت آن انجام شود. آزمایش مثبت خون مخفی در مدفوع، ممکن است ناشی از پولیپ های پیش سرطانی، سرطان، رژیم های غذایی خاص، یا وضعیت های دیگر نظیر هموروئید باشد. براى این کهاشتباهى رخ ندهد، لازم است ۲۴ ساعت پیش از آزمایش از خوردنگوشت قرمز مانند گوشت گاو و گوسفند خوددارى شود چون بقایاى خوندر گوشت ممکن است آزمایش را دچارخطا کند و نیز مصرف گل کلم،خیار، سیبزمینى، قارچ و نظایر آن ممکن است درنتیجه آزمایش اثر بگذارد، چون این مواد داراى برخى آنزیمهاى پراکسیداز هستند که باعث اشتباه در نیتجه آزمایشمىشوند. مکملهاى آهن، ملینها و ویتامین C نیز می توانند بهطور مثبتیا منفىباعث اشتباه مىشوند. این آزمایش باید هر سال تکرار شود .
– سیگموئیدوسکوپى : به طور معمول هر ۵ سال یکبار انجام مىگیرد و تقریبا ده دقیقه طول مىکشد. سیگموئیدوسکوپی به وسیله یک لوله توخالى انعطافپذیر که توى آن با یک چراغکوچک روشن مى‌شود، انجام مىگیرد. این لوله از راه مقعد وارد روده شده و تصویر نیمه انتهائى کولون به وسیله یک دوربین دیجیتال در خارج بدن که به این لوله وصل است توسط پزشک مشاهده می شود . اگر در حین آزمایش پولیپ و یا بافت غیر طبیعی یافت شود پزشک آنها را جهت آزمایش تکمیلی خارج می کند. در این آزمایش ممکن است فرد احساس فشار نماید اما دردی احساس نخواهد کرد.
– کلونوسکوپى: این معاینهتحت تاثیر ملایم داروهاى خوابآور ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول مىکشد. این آزمایش تقریبا شبیه سیگموئیدوسکوپى است با این تفاوت که در این روش سرتاسر کولون مورد معاینه قرار مىگیرد ، بنابراین واضح است که در شرایط برابر این آزمایش ارزش بیشتری دارد. در ضمن این معاینه نیز پولیپهاى روده برداشته مىشوند.
پیشگیری از سرطان های کلورکتال:
مهم ترین کاری که می توانید انجام دهید، این است که ازنظر وجود سرطان کولون بررسی شوید. نکته بعدی این است که روش های سالمی در زندگی پیش بگیرید. به طور مرتب ورزش کنید و وزن بدنتان را درحد مناسب نگه دارید. از مصرف دخانیات خودداری نمایید.
مقدار فیبر رژیم غذایی خود را افزایش دهید و میزان مصرف شکر و چربی های حیوانی را بکاهید. مقدار زیادی سبزیجات و میوه میل نمایید.
استفاده از رژیم غذایی که سرشار از مواد فیبردار باشد می تواند سلاح مناسبی در مقابل سرطان روده باشد. فیبر قسمتی از مواد غذایی است که در حین فرایند هضم تجزیه نمی شود و به راحتی از دستگاه های گوارشی عبور می کند. فیبرها آبی که در حین عملیات گوارش آزاد می شود را جذب می کنند. این کار باعث می شود تا سوخت و ساز بدن روند هماهنگ تری پیدا کند. هرچه غذا مدت زمان کمتری در بدن باقی بماند، مواد زیان آور مدت زمان کمتری پیدا می کنند تا بتوانند به بدن آسیب برسانند. این مواد زیان آور به کمک فیبرها خیلی سریع تر دفع می شوند. بهترین منبع فیبر حبوبات، غلات، سبزیجات و میوه ها می باشد .
حتی اگر تندرست هستید و زندگی سالمی دارید، بازهم انجام آزمایش غربالگری سرطان کولون، برای افراد بالای ۵۰ سال حائزاهمیت و ضروری است.
سرطان پستان
سرطان پستان شایعترین سرطان زنان است و یک سوم از سرطانهای خانمها را تشکیل میدهد. هریک از زنان جامعه احتمال دارد که به این سرطان مبتلا شوند. زنان کشور ما به دلیل عدم اشنایی با این بیماری و عدم اطلاع از روشهای تشخیص زود رس، موقعی متوجه این سرطان می شوند و به پزشک مراجعه می کنند که بیماری در مرحله پیشرفته ای قرار گرفته و در نتیجه تشخیص و درمان تاثیر زیادی نداشته و بیماری دیر یا زود منجر به فوت بیمار می شود.
خوشبختانه روشهای بسیار موثری برای مقابله با این بیماری وجود دارد . با تشخیص زود رس سرطان پستان در مراحل اولیه ، درمان کاملا موفقیت آمیز است و اکثر زنان مبتلا به سرطان پستان می توانند زندگی کاملا طبیعی داشته باشند.
- عوامل خطردر بروز سرطان پستان :
- سابقه سرطان (کانسر) در خانواده
- زمینه ژنتیکی
- اولین زایمان در سن بالا(بعد از ۳۵ سالگی)یا نداشتن فرزند
- مصرف قرصهای هورمونی از هر نوع
- چاقی در دوران بعد از یائسگی
- سابقه ابتلاء به سرطان رحم
- قاعدگی زودرس (قبل از ۱۲ سالگی)و یائسگی دیررس (بعد از ۵۰ سالگی)
- هدف از غربالگری در سرطان پستان:
یافتن کانسر اولیه ، کنترل و مراقبت و درمان
برای زنان و دختران بالای ۲۰ سال بصورت :
- در افراد عادی ماهانه توسط خود فرد و سالانه توسط پزشک
- در افراد پر خطر ماهانه توسط خود فرد و هر ۶ ماه توسط پزشک
- در سن ۴۰ سالگی : اولین مامو گرافی
- در سن ۷۵-۴۱سالگی مامو گرافی: هر دو سال یکبار
- سه روش برای مقابله با سرطان پستان و تشخیص زود رس آن وجود دارد:
- خود آزمایی پستان ( معاینه توسط خود خانمها)
- معاینه توسط کارکنان بهداشتی درمانی
- عکس برداری از پستان ها (مامو گرافی)
خود آزمایی پستان هیچ عارضه ای ایجاد نمی کند و درواقع با تشخیص زود رس از مرگ و میر زنان و مادران جامعه جلو گیری می کند.
بهترین زمان برای انجام خود آزمایی پستان ، ۲ الی ۳ روز پس از قطع خونریزی عادت ماهانه است . همه خانمها باید از ۲۰ سالگی شروع به انجام این کار نمایند. خود آزمایی را نباید قبل یا در زمان عادت ماهانه انجام داد، چون پستانها متورم و درد ناک هستند. در دوران یائسگی ، حاملگی و شیر دهی معاینه را در روز اول هر ماه یا هر روز دلخواه دیگر می توانید انجام دهید . به هیچ وجه نباید هنگام حاملگی یا شیر دهی ، خود آزمایی پستان را متوقف کنید.
شایعترین علامت سرطان پستان ، وجود یک غده سفت و بدون درد در پستان است.
- خود آزمایی پستان شامل دو قسمت است:
- نگاه کردن به پستانها در جلوی آیینه
- لمس کردن کامل پستانها
توجه داشته باشید که معاینه پستان ( نگاه و لمس ) باید به طور کامل و به ترتیب انجام شود. بعد از انجام خود آزمایی همیشه از روش مناسبی برای یاد آوری در ماههای بعد استفاده کنید.
- نگاه کردن : بعضی از بیماریهای پستان ، به صورت تغییرات ظاهری خود را نشان می دهند و تنها با نگاه کردن مشخص می شوند. برای این کار ، قسمت بالا تنه خود را لخت کنید و در مقابل آیینه به پستانهای خود نگاه کنید . تغییرات غیر طبیعی شامل: – فرو رفتگی های کوچک یا بزرگ در پوست پستان ، – تو کشیدگی نوک پستان که به تازگی ایجاد شده باشد- زخم پوست یا نوک پستان – قرمزی و پوسته پوسته شدن – خارش نوک و هاله اطراف پستان – قرمز و متورم شدن پستان و تغییراتی شبیه پوست پرتغالی در پوست پستان می باشند.
- نگاه کردن شامل چند حالت است:
الف- دستها را در دو طرف بدن به حالت آویزان قرار دهید و پستانها را از نظر عدم تقارن ( تفاوت چشمگیر در اندازه آنها ) و نشانه های بالا بررسی کنید.
ب- در این حالت دستها را در دو طرف سر به صورت صاف بالا ببرید و به پستانها خصوصا از نظر فرو رفتگی پوست و توکشیدگی نوک پستانها و سایر علائم نگاه کنید.
ج- در این حالت کف دستها را پشت سر به هم قفل کرده و شانه ها را به عقب بکشید و به پستانها نگاه کنید و آنها را از نظر هر کدام از تغییرات ذکر شده بررسی کنید.
د- دستها را بر روی کمر فشار داده و شانه ها را به عقب بکشید و در این حال پستانهای خود را مانند حالتهای قبلی به دقت بررسی کنید.
ه- خم شوید و دستها را به صورت آویزان در دو طرف تنه قرار دهید و در آیینه به ظاهر پستانها به دقت نگاه کنید.
در هر یک از این پنج حالت ، پستانها را هم از روبه رو و هم از کنار نگاه کنید. توجه داشته باشید که هیچ زنی دو پستان صددر صد مشابه و قرینه ندارد. مهم این است که تغییراتی را که در ظاهر پستان نسبت به ماه قبل در آن ایجاد شده پیدا کنید.
توجه داشته باشید که : علائم مهمی مانند کشیده شدن نوک پستان به داخل و یا فرو رفتگی پوست ممکن است فقط در یکی از این حالتها دیده شود. لذا ضروری است که تمام مراحلی را که شرح داده شد همیشه و به ترتیب انجام دهید.
- لمس کردن: لمس پستان مهمترین مرحله خود آزمایی پستان است . اگر با حوصله و دقت لمس را انجام دهید اکثر موارد مشکوک را با لمس کردن می توانید تشخیص دهید. شایعترین حالت تشخیص سرطان پستان ، لمس یک توده (غده) سفت و بدون درد است . لمس هر گونه غده و هر سفتی در پستان بسیار مهم می باشد.
- برای لمس کردن پستان ابتدا به پشت دراز بکشید . برای معاینه پستان چپ ، یک بالش کوچک در زیر شانه چپ بگذارید و دست چپ خود را زیر سرتان بگذارید به طوریکه پستان چپ کاملا در وسط قفسه سینه قرار بگیرد . برای لمس پستان چپ از دست راست استفاده کنید.در مورد پستان راست بر عکس عمل کنید.
- برای معاینه از نرمه انگشتان (بند آخر انگشت) استفاده کنید. از نوک انگشت یا بند های دیگر انگشتان استفاده نکنید. هیچ وقت بافت پستان رابین انگشت شست و سایر انگشتان فشار ندهید، زیرا به اشتباه احساس می کنید یک غده لمس کرده اید.
ابتدا هر قسمت ازپستان را با نرمه انگشتان و با فشار آرام معاینه کنید. سپس همان قسمت را بین سطح انگشتان و قفسه سینه فشار بیشتری داده و معاینه کنید.با این روش هم قسمتهای سطحی و هم قسمتهای عمقی پستان معاینه می شوند. توجه داشته باشید که انگشتان از روی پوست برداشته نشوند. با این روش همه قسمتهای پستان، از انتهای بالایی پستان( حدود استخوان ترقوه ) تا پایین پستان ( لبه پایینی سینه بند) و از جناغ سینه تا تمام زیر بغل باید معاینه شوند.
- برای انجام صحیح لمس ، بافت پستان را بین پوست و دنده ها فشار دهید و پوست را روی بافت پستان بلغزانید.
- حرکت دورانی در معاینه : برای این کار می توانید از اطراف پستان به طرف نوک پستان در دایره های فرضی هم جهت با عقربه های ساعت ، لمس را انجام دهید. پس از لمس هر پستان ، لمس زیر بغل همان طرف را انجام دهید.لمس زیر بغل مانند لمس پستان با نرمه انگشتان انجام می شود و در صورت وجود هر گونه سفتی یا غده در زیر بغل ، باید به واحد بهداشتی جهت معاینه مراجعه نمایید.
در انتهای معاینه ، پستانها را در جهات مختلف مانند حالت دوشیدن فشار دهید و به ترشحات نوک پستان توجه کنید.ترشحات نوک پستان شایع هستند و اگر از هر دو پستان باشند، معمولا خطری ندارند. ترشحات خونی یا خونا به ای و بی رنگ یک طرفه مهمتر هستند و ممکن است به دلیلبیماریهای سرطانی ایجاد شده باشند.
- لمس پستانها را میتوان در زیر دوش هنگام حمام کردن ، انجام داد.در این حالت هم مطابق توضیحات قبلی باید تمام پستان و زیر بغل با نرمه انگشتان بطور کامل معاینه شوند. در این حالت که پستان و انگشتان خیس و لغزنده هستند بسیاری از توده ها بهتر لمس می شوند.
- مامو گرافی: مامو گرافی مفید ترین وسیله تشخیصی برای یافتن سرطان پستان در مراحل اولیه می باشد.
- اولین مامو گرافی در سن ۴۰ سالگی
- ۵۰-۴۰ سالگی هر ۲-۱ سال یکبار
- از ۵۰سالگی به بعد سالیانه
سرطان دهانه رحم ( کانسر سرویکس)
سرطان دهانه رحم یکی از شایعترین سرطانهای زنان در جهان بوده است و از مهمترین علل مرگ و میر زنان در دنیا و در کشورهای در حال توسعه است. ابتلا به سرطان دهانه رحم در رده های مختلف سنی زنان وجود دارد ، بخصوص در سنین ۵۵-۳۵ سالگی شایعتر است.
سرطان سرویکس ، عبارت است از سرطانی که از گردن رحم منشا می گیرد.
- عوامل خطر در بروز سرطان دهانه رحم :
- زنانی که در سنین پایین ازدواج می کنند.
- زنانی که چندین بار ازدواج کرده اند.
- زنانی که همسرانشان ختنه نشده اند.
- زنانی که بیش از یک شریک جنسی دارند.
- زنانی که همسرانشان بیش از یک شریک جنسی دارند.
- زنانی که همسرانشان قبلا همسر مبتلا به سرطان دهانه رحم داشته اند.
- زنانی که دخانیات مصرف می کنند.
- زایمانهای متعدد
- علائم هشدار دهنده در سرطان دهانه رحم:
- هر گونه خونریزی غیر طبیعی
- هر گونه ترشح غیر طبیعی
- درد شدید لگنی
- کاهش شدید وزن و بی اشتهایی
- خونریزی پس از تماس جنسی یا معاینه
- علائم ادراری بدون علت مشخص در سیستم ادراری
- راههای تشخیص سرطان دهانه رحم:
- پاپ اسمیر
- کوتاژ دهانه رحم
- کولپوسکوپی
- بیوپسی
- سرطان دهانه رحم به راحتی در مراحل اولیه تشخیص داده میشود و در این مرحله کاملا قابل درمان است.
- آزمایش پاپ اسمیر: آزمایشی است ، ارزان ، بدون درد و قابل اعتماد جهت تشخیص زود رس سرطان گردن رحم، این آزمایش تغییرات گردن رحم را در مراحل اولیه مشخص کرده و درمان سریع را ممکن می سازد.
تمامی زنان ۶۵-۲۰ ساله حداقل یکبار ازدواج کرده در اولین فرصت بعد از ازدواج باید یک تست پاپ اسمیر انجام دهند. و تا ۳ سال هر سال یکبار آن را تکرار کنند. در صورت طبیعی بودن نتیجه ۳ آزمایش پاپ اسمیر متوالی و در صورتی که فرد در معرض خطر نباشد پاپ اسمیر باید هر ۳ سال یکبار انجام شود.
- تکرار مجدد نمونه گیری پاپ اسمیر باید با فاصله زمانی بیشتر از ۸ هفته از انجام آزمایش قبلی صورت پذیرد.
- خانمهای باردار نیاز به انجام آزمایش پاپ اسمیر ندارند.
- انجام آزمایش پاپ اسمیر به دنبال زایمان باید ۱۲ هفته پس از زایمان صورت گیرد.
- در صورتیکه خانمی دچار خونریزی یا لکه بینی پس از نزدیکی باشد انجام آزمایش پاپ اسمیر کاملا ضروری است.
- نکات قابل توجه قبل از انجام آزمایش پاپ اسمیر:
۱- انجام آزمایش پاپ اسمیر نباید ۳ روز قبل از شروع قاعدگی و ۳ روز پس از پایان قاعدگی صورت گیرد.
۲- از ۲۴ ساعت قبل از انجام پاپ اسمیر نزدیکی نداشته باشد.
۳- از ۲۴ ساعت قبل از انجام پاپ اسمیر لکه بینی و خونریزی نداشته باشد.
۴- از ۴۸ ساعت قبل از انجام پاپ اسمیر نباید شستشوی داخل واژن داشته باشد.
۵- از ۴۸ ساعت قبل از انجام پاپ اسمیر نباید از کرمهای واژینال جهت درمان استفاده کرده باشد.
منابع :
- جراحی کارنت
- راهنمای آموزشی حفظ سلامت پستان
- کلید طلایی۲ – سرطانهای شایع
- دستورالعملهای انجمن سرطان آمریکا
- متون سازمان جهانی بهداشت
