ناشتا بودن قبل از انجام آزمایش خون بسیار مهم و ضروری می‌باشد و در دقیق بودن جواب آزمایش تأثیر زیادی دارد. در ادامه علاوه بر ذکر ساعات ناشتایی برای هر آزمایش، به بررسی علل های ناشتایی و نکات لازم قبل از آزمایش می پردازیم.
چرا باید ناشتا باشیم؟
زمانی که غذایی را می‌خوریم، بدن شروع به تجزیه مواد غذایی کرده و سپس این مواد از طریق رگ‌ها وارد جریان خون می‌شوند.
از آنجایی که خون مورد آزمایش از هر نظر (میزان قندخون، ترکیبات موجود در خون و …) مورد بررسی قرار می‌گیرد، بنابراین ناشتا نبودن به هنگام دادن خون می‌تواند بر روی جواب آزمایش تأثیر منفی گذاشته و پزشک مربوطه را در تشخیص درست و دقیق، دچار اشتباه نموده و سبب شود پزشک برداشت نادرستی از عملکردهای فیزیولوژیک فرد داشته باشد.
آزمایشات روتین و شرایط ساعات ناشتایی آنها
۱- تست CBC (شماش سلولهای خونی): نیاز به ناشتایى ندارد و آمادگی خاصی ندارد و در هر زمان قابل انجام است.
۲- تست FBS (قند خون ناشتا) :قند خون حدودا ٢ ساعت پس از آخرین وعده غذایى ، کاهش می یابد، با این وجود باید حتما از ۸ تا ۱۰ ساعت قبل ناشتا باشید.
۳- تست تری گلیسرید : باید ۱۲ تا ۱۴ ساعت قبل آن ناشتا باشید، آخرین وعده غذایی تان نیز باید سبک باشد.اما رژیم غذایى خود را در چند روز اخیر تغییر ندهید تا پزشک بتواند در مورد الگوى غذاییتان تصمیم بگیرد.
۴- تست سدیم، پتاسیم، کلسیم، فسفر: رعایت حدودا ۴ ساعت ناشتایی توصیه می شود،اما ناشتایی اجبارى نیست.
۵- تست کلیه ( BUN / CR ) : این تست ها نیاز به ناشتایى ندارد.
۶- تست اسید اوریک: برای این تست چهار ساعت ناشتایى توصیه می شود و باید از خوردن گوشت زیاد قبل آزمایش خوددارى کنید.
۷- تست AST / ALT : این تست ها جز تست های کبدی بوده و نیاز به ناشتایى ندارد.
۸- تست آلکالن فسفاتاز : برای انجام این تست باید حداقل ۸ ساعت ناشتا باشید به این دلیل که یکی از ایزوآنزیم های این تست، روده ای می باشد.
۹- تست بررسی آهن خون: از ٢ روز قبل، باید ازمصرف ویتامین B12 و مکملهاى آهن خوددارى کنید. برای این تست حدودا ۴ ساعت ناشتایى توصیه می شود، اما اجبارى نیست.
۱۰- تستهاى تیروئیدی: تست های تیروئیدی بسیار زیاد هستند که هیچ کدام نیاز به ناشتایى ندارند.
۱۱- تست ESR / CRP: این دو تست نیاز به ناشتایى ندارند، اما مصرف داروهاى ضدالتهاب مثل NSAID و استامینوفن نتیجه را تحت تاثیر قرار می دهند.
۱۲- تست PT /PTT /INR : هیچ کدام از این تست ها نیاز به ناشتایى ندارند.
۱۳- تست هموگلوبین A1c : این تست که میزان هموگلوبین خون را طی ۲-۳ ماه اخیر نشان می دهد نیاز به ناشتایی و آمادگی خاصی ندارد.
بایدها و نبایدهای قبل از انجام آزمایش خون
– با نوشیدن آب فراوان، بدن خود را سیراب نگه دارید.
– اگر پزشک مربوطه به شما توصیه‌هایی قبل از انجام آزمایش داشته، حتماً انجام دهید.
– لازم به ذکر است که خوردن داروهای زیر قبل از انجام آزمایش مجاز نمی‌باشد:
کورتیکواستروئید، استروژن و یا آندروژن، قرص‌های ضدبارداری، قرص‌های ادرارآور، داروهای ضدافسردگی، برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها و همچنین نیاسین.
قبل از آزمایش قند خون چه چیزهایی را نخوریم؟
انجام آزمایشات خون ضروری است و هر فردی در طول زندگی خود مجبور می‌شود حداقل یک‌بار و یا بیشتر آن را انجام دهد. با توجه به نوع آزمایش خونی که انجام می‌دهید لازم است از خوردن و آشامیدن مواد غذایی خاصی خودداری کنید تا جواب آزمایش دقیق و درستی داشته باشید. در برخی موارد ممکن است لازم باشد از خوردن و آشامیدن هر نوع ماده غذایی قبل از انجام آزمایش خودداری کنید و در برخی موارد دیگر نیز ممکن است مجاز باشید که برخی مواد غذایی را بخورید.
در اینجا برخی از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها که قبل از انجام آزمایش قند خون باید از آنها اجتناب کرد، ذکر می‌شوند.
* قندخون به مقدار بسیار زیادی تحت تأثیر مواد غذایی کربوهیدرات‌دار می‌باشد و یکی از بدترین مواد قندی حاوی کربوهیدرات، نوشابه‌های گازدار می‌باشند، بنابراین از مصرف آنها قبل از انجام آزمایش خون خودداری کنید.
* از آنجایی که آب‌میوه‌های صنعتی حاوی مقادیر زیادی کربوهیدرات، قند مصنوعی و طعم‌دهنده‌ها می‌باشند، لذا از خوردن آنها قبل از انجام آزمایش خون باید اجتناب کرد. کربوهیدرات بالا و همچنین قند فراوان موجود در آب‌میوه‌های مصنوعی باعث خنثی کردن اثر انسولین در بدن شده و در نتیجه جواب آزمایش به دست آمده ارزش چندانی نخواهد داشت. لذا از نوشیدن آب‌میوه‌های مصنوعی قبل از انجام آزمایش خون خودداری کنید.
* قهوه به خودی خود مشکلی ایجاد نمی‌کند، بلکه قند و خامه موجود در اکثر قهوه‌های آماده مشکل‌ساز می‌باشد. دقیقاً مانند آب‌میوه‌های غیرطبیعی، خامه و قند فراوان موجود در قهوه‌های آماده سبب خنثی شدن عملکرد انسولین و در نتیجه بی‌ارزش بودن جواب آزمایش می‌گردد، بنابراین اگر می‌خواهید قبل از انجام آزمایش خون، قهوه میل کنید بهتر است سه ساعت قبل از انجام آزمایش و البته قهوه خالی میل کنید تا جواب دقیق‌تری داشته باشید.
* سایر مواد قندی: بهتر است از خوردن غلات بدون سبوس قبل از انجام آزمایش قندخون خودداری کنید. همچنین از خوردن سایر مواد غذایی که حاوی قند فراوان هستند، مانند انواع شیره‌ها (شیره انگور) و انواع طعم‌دهنده‌ها که کربوهیدرات بالایی دارند، خودداری کنید.
قبل از آزمایش کلسترول خون چه چیزهایی را نخوریم؟
* برای آزمایش کلسترول خون، ناشتا بودن امری ضروری نیست. بهتر است برای انجام آزمایش کلسترول خون، از پزشک مربوطه و یا آزمایشگاهی که قرار است در آنجا آزمایش انجام شود سۆال کنید که مدت زمان ناشتا بودن برای انجام آزمایش باید چند ساعت باشد. بعضی اوقات مدت زمان ناشتا بودن ۶ تا ۸ ساعت و در برخی موارد تمام طول شب (از شب تا صبح) باید ناشتا بود و در مواردی نیز زمان ناشتا بودن به ۱۲ ساعت می‌رسد.
بهتر است از جویدن آدامس نیز در طول مدت ناشتایی خودداری کنید
* سعی کنید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید که آزمایش کلسترول خون را صبح زود انجام دهید، به ویژه اگر از شما خواسته شده که ۱۲ ساعت قبل از انجام آزمایش ناشتا باشید، در این صورت می‌توانید ساعت ۶ و یا کمی دیرتر شام خود را خورده و صبح زود بیدار شده، به آزمایشگاه رفته و آزمایش خون بدهید.
* به آنچه که چند روز قبل از انجام آزمایش می‌خورید نیز دقت کافی داشته باشید. از خوردن گوشت قرمز، تخم‌مرغ و سایر مواد غذایی که حاوی چربی و کلسترول بالایی می‌باشند، خودداری کنید. در این صورت می‌توانید امیدوار شوید که جواب آزمایش دقیقی خواهید داشت.
* اگر مجبور هستید که به توصیه پزشک مربوطه، هر چند وقت یک‌بار آزمایش کلسترول خون انجام دهید، رژیم غذایی خود را تغییر ندهید، زیرا پزشک با توجه به رژیم غذایی روزمره شما می‌تواند تشخیص دهد که چرا کلسترول خون شما بالا می‌باشد.
از پزشک و یا آزمایشگاه مربوطه بپرسید که آیا محدودیتی در خوردن قهوه دارید یا خیر، زیرا در برخی موارد شما اجازه دارید که قهوه بخورید حتی اگر در ساعت‌های ناشتایی باشید.
چند نکته
در مدت زمانی که ناشتا هستید، از انجام ورزش خودداری کنید.
به جز آب از سایر نوشیدنی‌ها خودداری کنید.
بهتر است از جویدن آدامس نیز در طول مدت ناشتایی خودداری کنید.
رعایت نکردن هر یک از این عوامل می‌توانند بر روی جواب دقیق آزمایش تأثیر گذاشته و در نتیجه نتایج مطلوبی به دست نیاید.
توصیه‌های پزشک را رعایت کنید
از آن جایی که با یک آزمایش خون، چندین فاکتور (کلسترول، قند، تری‌گلیسیرید و …) با هم اندازه‌گیری می‌شود و برخی از آزمایش‌ها نیازمند ۸ ساعت ناشتایی و برخی دیگر نیازمند ۱۲ ساعت ناشتایی هستند و یا برخی دیگر ناشتا بودن در آنها ضروری نمی‌باشد، لذا توصیه‌های پزشک مربوطه را در مورد مدت زمان ناشتا بودن قبل از انجام آزمایش خون جدی گرفته و اگر لازم است از خوردن آب نیز خودداری کنید.
