گونادوتروپین جفتی (Human Chorionic Gonadotropin(HCG انسانی در سال ۱۹۱۲ توسط آخنر کشف شد. این هورمون موجب تداوم تولید پروژسترون در هفته های اول حاملگی میگردد. hCG یک گروه ملکولی با ساختار مشابه است که بوسیله آزمونhCG سرمی در آزمایشگاه و یا توسط آزمونهای حاملگی که در خانه بر روی ادرار انجام میشود قابل شناسایی است.
هورمون HCG به اشکال متفاوتی وجود دارد: ملکول کامل آن ،شکل اصلی در سرم بوده و قطعه مرکزی بتای آن (Bcf) شکل اصلی موجود در ادرار می باشد.
اعمال هورمون HCG
هورمون HCG در دوران حاملگی چندین عمل مختلف را انجام می دهد. این اعمال شامل تحریک تولید پروژسترون بوسیله سلولهای جسم زرد و برقراری جریان خون کافی جهت جفت و تداوم رشد و تمایز جفت و جنین در دوران حاملگی می باشد.
اعمال هورمون HCG هیپرگلیکوزیله
این هورمون موجب جایگزینی و رشد جفت در حاملگی می گردد. این هورمون همچنین سبب رشد و تهاجم بدخیمی هایی مانند نئوپلاسم های ترفوبلاستیک، مول مهاجم و کوریو کارسینوما می گردد.
اعمال هورمون HCG هیپوفیزی
این هورمون در طی سیکل قاعدگی تولید شده و به عمل هورمون LH کمک می کند. در دوران یائسگی یا در حوالی آن مقدار زیادی از هورمون HCG هیپوفیزی در سرم مشاهده شده که توسط آزمونهای آزمایشگاهی قابل اندازه گیری می باشد. اما HCG تولید شده پس از یائسگی عمل شناخته شده ای ندارد.
علل مثبت شدن آزمایش HCG در زنان غیر باردار
برخی از خانم ها با وجود مثبت بودن آزمایش BhCG ممکن است واقعاً باردار نباشند. عده ای از آنها در سنین باروری هستند اما در سونوگرافی آنها ساک حاملگی مشاهده نمی شود. برخی از آنها هم مطمئن هستند که باردار نیستند زیرا در دوران یائسگی قرار دارند. امروزه آزمون BhCG یک آزمایش معمول به عنوان بخشی از بررسی های قبل از جراحی، عکسبرداری، بستری شدن در بیمارستان یا انجام روشهای تهاجمی (علیرغم توجه به سن بیمار) می باشد. چندین دلیل اساسی وجود دارد که چرا خانمی ممکن است آزمایش مثبت HCG داشته باشد ولی باردار نباشد.
۱- هورمون HCG هیپوفیزی
هورمون HCG هیپوفیزی به طور معمول و طبیعی و در مقادیر بسیار کم در طی سیکل قاعدگی تولید می شود. مقدار HCG هیپوفیزی در حدود ۱:۱۲۰ هورمون LH یا کمتر از IU/L 2 است این نوع HCG فقط در طی سالهای یائسگی تولید می شود.
هنگامیکه زنی یائسه می گردد تولید استروژن و پروژسترون در او متوقف شده و آمنوره میگردد. وقتی که تولید استروژن کاهش یافت (در حوالی یائسگی) یا کاملا متوقف شد (در یائسگی) هورمون GnRH به طور قابل ملاحظه ای تولید LH ,FSH را توسط هیپوفیز تشدید نموده به همین دلیل مقدار HCG هیپوفیزی از حالات قبلی بیشتر می گردد. در دوران پیش از یائسگی و یا در یائسگی مقدار هورمون ممکن است IU/L 39-1 بوده که قابل اندازه گیری با تمام روشها ی اندازه گیری HCG می باشد LH هیپوفیزی۱۴۰-۴۰ IU/L و FSH هیپوفیزی همیشه بیشتر از IU/L 30 است.
افزایش مقدار HCG ممکن است به طور طبیعی در افرادی که در دوران یائسگی قرار دارند و یا در افرادی که تاریخچه برداشتن تخمدان یا اووفروکتومی یا سالپینگو اووفروکتومی دوطرفه (تخمدان و لوله های فالوپ برداشته میشوند) را دارند، مشاهده می شود. این افزایش مقدار HCG کاملاً عادی طبیعی و بی ضرر است. شناسایی منشاء HCG هیپوفیزی جهت حذف سایر حالات احتمالی تولید HCG (سرطانها و بیماریهای ترفوبلاستیک) بسیار مهم است.
۲- بیماریهای تروفوبلاستیک خاموش
بیماریهای تروفوبلاستیک خاموش یکی دیگر از علل معمول افزایش HCG در زنان غیر باردار است. مول هیداتیفرم علت شایع سقط جنین است. بقایای بافت مول هیداتیفرم در رحم اغلب نقاط ریز بافت بسیار تمایز یافته جفتی یا باقیمانده سلولهای سینسیتیو تروفوبلاست هستند. این نقاط بافتی بطور منظم تولید HCG نموده و پیش برنده تهاجم نیستند و HCG هیپرگلیکوزیله تولید نمی کنند و فقط موجب مثبت شدن آزمایش HCG میگردند. در بیشتر موارد نقاط ریز در مدت شش ماه سرکوب شده و یا ناپدید می گردند. اما در حدود ۱۰% موارد این نقاط ریز رشد نموده و HCG هیپرگلیکوزیله تولید کرده و سلولهای سینسیتیو تروفوبلاست در آنها ظاهر شده و بدخیم می گردند. در این موارد مقدار HCG افزایش یافته و بیمار بایستی شیمی درمانی گردد.
۳- سرطانها
براساس انچه که در مقالات آمده است وقتی که یک سرطان اولیه پیشرفت میکند میتواند موادی شبیه HCG را تولید کند. این مواد همان زیر واحد بتای آزاد (Free B subunit) بوده که در نمونه سرم قابل شناسایی است. محصول تجزیه زیر واحد بتای آزاد قطعه مرکزی B (B core fragment) بوده که در نمونه ادرار قابل شناسایی است.
۴- نئوپلاسم تروفوبلاستیک یا کوریو کارسینوما
نئوپلاسم تروفوبلاستیک حاملگی (کوریو کارسینوما بدون تایید هیستولوژیک) و کوریوکارسینوما بدخیمی هایی هستند که از حاملگی های طبیعی یا حاملگی مول هیداتیفرم مشتق می شوند. باقیماندن عمیق سلولهای سیتوتروفوبلاست (سلولهای ریشه جفت) متعاقب زایمان و بعد از تولد جفت یا برداشتن مول هیداتیفرم به روش جراحی می توانند ترانسفرمه شوند، زیرا نمی توانند فیوز شده و به سلولهای سینسیتیو تروفوبلاست خوش خیم تبدیل شوند. این سلولها بعداً HCG هیپرگلیکوزیله تولید نموده که موجب پیش برد تهاجم می گردد. سلولهای تروفوبلاست ترانسفورمه به تمام رحم دست اندازی نموده و به کلیه، ریه و مغز متاستاز می دهند. نئوپلاسم تروفوبلاستیک حاملگی یا کوریوکارسینوما یکی از مهاجم ترین بیماریهای بدخیم شناخته شده برای انسان است و به شیمی درمانی پاسخ داده و بقا ۵ ساله بالایی در حدود ۹۰-۸۰ درصد موارد را دارد.
۵- سندروم HCG خانوادگی (Familial HCG Syndrome)
این سندروم جدیداً کشف شده و یکی دیگر ازعلل مثبت شدن آزمایش HCG در غیاب حاملگی است. مردان و زنان افزایش تولید HCG را از طریق ارثی کسب میکنند. مقدار HCG سرمی در این افراد از IU/L 135- 1 گزارش شده است. این حالت در چندین زن و مرد در یک خانواده (معمولا در برادران و خواهران) و در یکی از والدین وجود دارد.
۶- درمان با HCG
هنگامیکه از HCG به عنوان دارو جهت القا تخمک گذاری استفاده می شود، غلظت سرمی آن پس از تزریق ۵۰۰۰ واحد بین المللی HCG به IU/L1000 – ۵۰۰ رسیده و در طی ۱۲-۸ روز به کمتر از IU/L 5 می رسد.
۷- استفاده از HCG به عنوان مواد نیروزا
برخی از ورزشکاران ممکن است جهت دوپینگ از HCG برای تحریک تولید هورمونهای استروئیدی استفاده می کنند که این خود ممکن است سبب افزایش مقدار سرمی HCG گردد.
نتایج مثبت کاذب HCG
اکثر کیت های تجاری برای شناسایی HCG بر پایه مدل ساندویچی بنا شده اند که در آنها از دو آنتی بادی استفاده می شود. آنتی بادی اولیه و ثانویه ممکن است از موش یا بز گرفته شوند.
نتایج مثبت کاذب معمولا بواسطه وجود آنتی بادیهای هتروفیل در سرم بیماران ایجاد میشود. آنتی بادیهای هتروفیل آنتی بادیهای انسانی بر علیه آنتی بادیهای حیوانی هستند. شناخته شده ترین آنتی بادی های تداخل کننده HAMA (Human Anti Mouse Antibody) می باشد. اما آنتی بادی های ضد حیوانات دیگر مانند بز ((HAGA گوسفند (HASA ) خرگوش (HARA ) نیز ممکن است سبب تداخل گردند. آنتی بادی های هتروفیل با ایجاد پل بین آنتی بادی گیرنده و آشکار ساز موجب ایجاد واکنش مثبت کاذب می گردند.
گزارشات نشان می دهد که سرم ۳۰تا۴۰ درصد افراد دارای آنتی بادیهای هتروفیل است.
روشهای مختلفی جهت شناسایی تداخل ناشی از آنتی بادیهای هتروفیل در اندازه گیری HCG سرمی وجود دارد که عبارتند از:
۱-آزمایش مجدد نمونه با استفاده از یک کیت از همان روش یا با یک کیت از روش دیگر
۲-تکرار نمونه گیری از بیمار
۳-رقیق کردن سرم بیمار
۴-آزمایش همزمان بر روی نمونه ادرار بیمار
۵-اضافه کردن موادسدکننده آنتی بادیهای هتروفیل(Heterpphil antibody Blocking Agent):
۶-اندازه گیری هورمونهای LH,FSHبیمار
۷-سایر روشها
در پایان توجه همکاران محترم را به چند نکته جلب می نماییم:
۱- به دلیل وجود منابع گوناگون و حالتهای مختلف افزایش مقدار HCG (خوش خیم و پاتولوژیک)در سرم بیمار و همچنین هتروژنیسیته ملوکول HCG لازم است که بدانیم کدام شکل یا اشکال ملکولی HCG در روش سنجش مورد استفاده قرار گرفته است.
۲- از استراتژیهای آزمایشگاهی مناسب جهت کمک به پزشک و جلوگیری از مدیریت نامناسب بیماراستفاده کنیم .
۳- بیش از ۱۰۰نوع کیت جهت اندازه گیری HCG در سرم وجود دارد.آگاهی آزمایشگاهها از ساختار کیت (روش سنجش) ومعرف های به کار رفته در آن (نوع آنتی بادیهای به کار رفته)کمک زیادی به شناسایی موارد مثبت کاذب می نماید.
۴- از استفاده شرکت های سازنده از معرف های مناسبی جهت حذف تداخلات ناشی از آنتی بادیهای هتروفیل در کیت های خود مطمئن باشیم.
۵- امکانات لازم در هنگام مواجهه با سرمهای حاوی آنتی بادیهای هتروفیل را فراهم کنیم.
۶- مرکزی را که در موقع لزوم بتوان نمونه بیماران را جهت شناسایی منشا تداخل (اندازه گیری HCG هیپرگلیکوزیله-Free BHCG-HCGBcf و بررسی آنتی بادیهای هتروفیل) ارسال نمود، شناسائی کنیم.
