هپاتیت
- هپاتیت ناشی از تزریق خون، شایعترین بیماری انتقال یافته از این طریق است. هپاتیت ناشی از تزریق خون، می تواند به علت انتقال ویروس هپاتیت A ، هپاتیت B ، هپاتیت C ، سیتومگال یا اپشتین بار باشد و در صورتیکه هیچکدام از عوامل فوق دخیل نباشد، هپاتیت ایجاد شده تحت عنوان non-A ، non-B ، non-C نامیده می شود.
هپاتیت B
- تا چند سال پیش، تزریق خون یکی از راههای مهم انتقال و انتشار هپاتیت B بود و هپاتیت B یکی از عوارض عمده انتقال خون بود. در اکثر موارد ابتلا به هپاتیت B بدون علامت است. در صورتی که علایم بالینی بروز نماید، ویرمی و مثبت شدن تست HBs Ag ، ۲ تا ۶ هفته قبل از شروع علایم رخ می دهد.
- در حدود ۱۰% از بیماران عفونت هپاتیت B مزمن می شود، ویروس در بدن باقی می ماند و مثبت بودن HBsAg تداوم می یابد.
- در گذشته، هپاتیت B عارضه عمده تزریق خون بود. انجام تست غربالگری آنتی ژن سطحی هپاتیت B بر خون اهداء کنندگان به صورت روتین، میزان شیوع هپاتیت B ناشی از تزریق خون را کاهش داد. اگر چه در امریکا آمار دقیقی در مورد میزان این کاهش در دسترس نمی باشد.
- اخیراً در امریکا تنها ۱۰% از هپاتیت های ناشی از تزریق خون، هپاتیت B گزارش شده است. در سال ۱۹۸۷، تست غربالگری آنتی بادی علیه HBc (anti-HBc) به صورت روتین بر خون اهداء کنندگان صورت گرفت و باعث کاهش و یا تقریباً از بین رفتن موارد ابتلا به هپاتیت B ناشی از تزریق خون شد.
هپاتیت C
- مسئول ایجاد اکثر موارد هپاتیت non-A و non-B است که پس از تزریق خون ایجاد می شود.
- هپاتیت C حاد غالباً خفیف است و تا ۸۰% موارد بدون علامت می باشد. اگر چه اثرات طولانی مدت آن جدی بوده و منجر به ایجاد بیماری مزمن کبدی می گردد.
- اهداء کنندگان آنتی HCV مثبت، غالباً مرد، مسن، با تحصیلاتی کمتر از سطح دبیرستان، و سیاهپوست هستند که برای اولین بار جهت اهداء خون مراجعه نموده و سابقه ای از تزریق خون داشته اند.
عفونت HIV و اید ز
- شواهد اپیدمیولوژیک و سپس شواهد بالینی و آزمایشگاهی اثبات کردند که ایدز از رتروویروس HIV-1 ناشی شده و می تواند بوسیله تزریق خون انتقال یابد.
- از آنجایی که HIV کاملاً محدود به گروه در معرض خطر می باشد، کاهش عفونت زایی اجزاء خونی از طریق آموزش اهداء کنندگان و پرسیدن سؤالاتی به منظور شناسایی و رد کردن افراد در معرض خطر امکانپذیر می باشد. انجام چنین کاری در کاهش عفونت زایی اجزاء خونی کاملاً مؤثر بوده است.
- با وجودیکه انتقال HIV از طریق تزریق خون، مورد توجه ویژه ای قرار گرفته است، تزریق خون مسئول ایجاد کمتر از ۲% از موارد گزارش شده ایدز در امریکا می باشد. در سال ۱۹۸۵ پس از بکارگیری تست آنتی HIV-1 در آمریکا، تنها ۳۵ مورد HIV ناشی از تزریق خون، شناسایی شد.
- HIV-1 یک رترو ویروس است، proviral DNA به DNA میزبان متصل شده، بنابراین باعث عفونت دائمی می گردد. ایجاد آنتی بادی نشانگر ریشه کنی ویروس فعلی نمی باشد بلکه نشانگر عفونت قبلی و احتمالاً فعلی می باشد. آنتی HIV غالباً تا ایجاد علایم بالینی باقی می ماند.
- خطر ابتلا به عفونت HIV پس از تزریق خون آنتی HIV-1 مثبت، به میزان ۷۰ تا ۹۱ درصد تخمین زده شده است. دوره کمون این بیماری (فاصله زمانی بین تزریق خون آلوده و توسعه علایم بالینی) حدود ۵/۴ تا ۲/۱۴ سال تخمین زده شده است.
- فاصله زمانی بین آلودگی با ویروس و ایجاد آنتی بادی علیه ویروس تحت عنوان «دوره پنجره ای» نامیده می شود. از آنجائیکه تست HIV ، وجود آنتی HIV در خون را می سنجد، ممکن است فرد آلوده به ویروس باشد ولی تست غربالگری آنتی HIV منفی باشد.
- دوره پنجره ای، که حین آن عفونت HIV-1 بوسیله اهداء کنندگان آنتی HIV منفی قابل انتقال است، حدود ۶ هفته یا ۴۵ روز است.
ویروس سیتومگال
- آلودگی به این ویروس در افراد سالم علایم اندکی ایجاد می کند و یا بدون علامت است. ویروس سیتومگال از طریق خون قابل انتقال است در افرادی که سیستم ایمنی سالمی دارند، آلودگی با ویروس سیتومگال ناشی از تزریق خون بدون علامت است؛ در مقایسه، ویروس سیتومگال در مبتلایان به نقص ایمنی ارثی یا اکتسابی علایم بالینی شدیدی ایجاد می کند.
پاروو ویروس
- پاروو ویروس B19 یکی از علل آنمی آپلاستیک می باشد. این ویروس توسط تزریق خون انتقال می یابد. پاروو ویروس عفونت شایعی در کودکان می باشد. افراد آلوده ممکن است بدون علامت باشند و یا تب خفیفی داشته باشند.
- انتقال این بیماری با تزریق خون نادر باشد. از آنجایی که جهت تولید مشتقات، از تعداد زیادی واحد پلاسما استفاده می شود، احتمال آلودگی مشتقات خونی با پاروو ویروس وجود دارد.
آلودگی باکتریایی انتقال یافته از طریق تزریق خون
- از سالها پیش مشخص شده است که درصد اندکی از واحدهای خون حاوی باکتری زنده می باشند. انتقال عفونت باکتریایی در روزهای اولیه تزریق خون، مشکل عمده ای است؛ اگر چه بهبودی در فرم کیسه های خون، ایجاد سیستم بسته برای تولید اجزاء خونی، و نگهداری این اجزاء در دمای یخچال این مشکل را تا حدودی مرتفع ساخته است. البته به علت نگهداری پلاکت ها به مدت ۷ روز در دمای اتاق همچنان با مشکل آلودگی باکتریایی مواجه هستیم. با کاهش زمان نگهداری پلاکت ها به ۵ روز، این مشکل تا حدودی برطرف شده است.
- نیمی از موارد آلودگی گلبولهای قرمزی که در یخچال نگهداری شده اند، ناشی از یرسینیا انتروکولیتیکا می باشد.
- نوع ارگانیسمی که جزء خونی را آلوده کرده، تا حدودی منشأ آنرا مشخص می کند. برای مثال استافیلوکوک اپیدرمیدیس جزء فلور طبیعی پوست است و آلودگی از محل تزریق سوزن را مطرح می کند.
- احتمال آلودگی پلاکت هایی که از مخازن پلاکتی بدست می آیند از پلاکتهایی که از طریق پلاکت فرزیس و از یک اهداء کننده بدست آمده اند بیشتر است.
مالاریا
- عفونت مالاریا در آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی و مرکزی اندمیک است. هر چهار گونه پلاسمودیوم در خون نگهداری شده در یخچال زنده می مانند و می توانند از طریق تزریق خون، باعث ابتلا به مالاریا گردند؛ اگر چه اکثر موارد، ناشی از پلاسمودیوم مالاریه می باشند. مالاریا از طریق تزریق پلاکت نیز مانند گلبول قرمز قابل انتقال است.
- پلاسمودیوم فالسیپاروم و ویواکس طی ۶ ماه، علایم بالینی ایجاد می کنند. بنابراین مسافرانی که از مناطق اندمیک مالاریا باز می گردند تا ۶ ماه از اهداء خون معاف هستند؛ و افرادی که پروفیلاکسی علیه این بیماری دریافت کرده اند تا ۳ سال نباید خون اهداء نمایند.
افزایش دهنده های صناعی حجم پلاسما
- محلول های کریستالوئید مانند نرمال سالین و رینگر لاکتات نسبت به پلاسما ایزوتونیک و ایزواسموتیک می باشند. نرمال سالین فقط حاوی یونهای سدیم و کلر است، در حالی که رینگر لاکتات شامل پتاسیم، کلسیم و لاکتات نیز می باشد.
- محلولهای کلوئید مانند دکستران و هیدروکسی اتیل استارچ (HES)به عنوان افزایش دهنده حجم مورد استفاده قرار می گیرند. دکستران زنجیره شاخه دار پلی ساکارید می باشد که از واحدهای گلوکز تشکیل شده است و در دو نوع دکستران با وزن مولکولی پائین (دکستران ۴۰) و دکستران با وزن مولکولی بالا (دکستران ۷۰) در دسترس است و در محلولهای دکستروز یا سالین به صورت محلول ۶% یا ۱۰% موجود است. نیمه عمر دکستران در خون حدود ۶ ساعت است. HES به صورت محلول ۶% در نرمال سالین موجود است. نیمه عمر داخل عروقی HES بیش از ۲۴ ساعت است.
موارد مصرف :
- با توجه به دارا بودن خاصیت اونکوتیک، هم دکستران و هم HES به عنوان افزایش دهنده حجم در شوک هموراژیک و شوک ناشی از سوختگی مفید می باشند.
- محلولهای کریستالوئید حجم پلاسما را به صورت موقت افزایش می دهند زیرا به سرعت از دیواره مویرگها می گذرند و فقط ۳/۱از محلول نمکی داخل فضای عروقی باقی می ماند.
- برای جایگزینی یک حجم از پلاسمای از دست رفته، به دو تا سه حجم از محلولهای کریستالوئید نیاز است. محلولهای کریستالوئید برای بیمارانی که دچار شوک ناشی از خونریزی و یا سوختگی شده اند و نیاز به افزایش سریع حجم پلاسما دارند مفید است. در بیماران دچار سوختگی محلولهای کریستالوئید درمان انتخابی برای افزایش حجم پلاسما در طول ۲۴ ساعت اولیه است. زیرا مویرگهای نواحی دچار سوختگی، آلبومین را نشت می دهند و مصرف آلبومین به عنوان یک عامل اونکوتیک غیرمؤثر می باشد.
موارد منع مصرف و احتیاط :
- دکستران می تواند واکنش های آنافیلاکتیک، تب، بثورات جلدی، تاکی کاردی، یا افت فشار خون ایجاد نماید. به علت تداخل دکستران با عملکرد پلاکتی و نیز ایجاد تحریک برای فیبرینولیز، مصرف دکستران همراه با افزایش تمایل به خونریزی است. نارسایی کلیوی با تزریق دکستران با وزن مولکولی پایین گزارش شده است.
- نیازی به تجویز محلولهای کریستالوئید، دکستران و HES از طریق فیلتر خونی وجود ندارد.
