هماچوری (خون در ادرار)
Blood in Urine Or Hematuria
خون در ادرار که در علم پزشکی با نام هماچوری شناخته می شود هم می تواند نشان دهنده ی شرایط حاد پزشکی باشد و هم نه. برای مشخص شدن علت هماچوری و تأیید آن باید آزمایش صورت گیرد. درمان خاصی برای هماچوری وجود ندارد زیرا یک نشانه ی بیماری است نه یک شرایط خاص. در عوض، درمان برای علل زمینه ای ایجاد بیماری صورت می گیرد. در بسیاری از موارد هم درمان ضروری نیست.
خون موجود در ادرار از کجا می آید ؟
خون در ادرار می تواند از کلیه ها باشد (جایی که ادرار ساخته می شود). همچنین از بقیه ی قسمت های سیستم ادراری هم می تواند باشد مثل :
- میزنای یا حالب (Ureter) (لوله هایی از کلیه به مثانه)
- مثانه (Bladder) (جایی که ادرار نگهداری می شود)
- میزراه یا مجرای ادراری (Urethra) (لوله ای از مثانه به بیرون از بدن)
اگر خون در ادرار باشد، نشانه ی آن مشخص است. رنگ ادرار به جای آن که به صورت نرمال به رنگ زرد کم رنگ باشد، می تواند صورتی، قرمز، قرمز قهوه ای و یا به رنگ چایی باشد. این موارد را پزشکان هماچوری آشکار (gross hematuria) می نامند. در گاهی اوقات، خون موجود در ادرار با چشم غیر مسلح قابل دیدن نیست و وجود گلبول های قرمز خون تنها در آزمایشگاه قابل تشخیص است. این مورد را هماچوری میکروسکوپیک (microscopic hematuria) گویند که معمولاً فقط زمانی مشخص می شود که نمونه ی ادرار با یک نوار ادراری تست شده باشد و نتیجه ی آن هم زیر میکروسکوپ تأیید شده باشد.
هماچوری می تواند بدون دیگر علائم اتفاق بیفتد. برخی از علل زمینه ای که مرتبط با ظاهر شدن علائم متوسط تا شدید آن هستند شامل :
- عفونت مثانه (Bladder Infection یا سیستیت حاد Acute Cystitis) : در بزرگسالان، عفونت مثانه معمولاً همراه با سوزش و درد در هنگام ادرار کردن می باشد. نوزادان مبتلا به عفونت مثانه ممکن است دارای تب، بی قراری و غذا نخوردن باشند. کودکان بزرگتر ممکن است دارای تب، درد و سوزش هنگام ادرار و درد در قسمت پایینی شکم داشته باشند.
- عفونت کلیه (Kidney infection یا پیلونفریت pyelonephritis) : علائم آن شامل تب، لرز و درد پهلو که مبنی بر درد در قسمت پایینی کمر دارد.
- سنگ کلیه (Kidney stone) : علائم آن شامل درد شکمی یا درد لگنی شدید می باشد.
- بیماری های کلیوی (Kidney diseases) : علائم آن شامل ضعف، فشار خون بالا و ورم بدن شامل پف کردن اطراف چشم هاست.
علل هماچوری
علل رایج وجود خون در ادرار این موارد می باشد :
- عفونت کلیه یا مثانه
- سنگ کلیه یا مثانه
- برخی بیماری های کلیوی مثل گلومرولونفریت glomerulonephritis (التهاب در سیستم فیلترینگ کلیوی).
- بزرگ شدن پروستات (هیپرپلازی خوش خیم پروستات) و یا سرطان پروستات
- بیماری های ارثی مثل آنمی سلول های داسی شکل و بیماری کیستیک کلیوی
- برخی از داروها مثل آسپیرین، پنی سیلین، هپارین، سیکلوفسفامید و فنازوپیریدین
- وجود تومور در مثانه، کلیه و یا پروستات
- آسیب کلیوی ناشی از تصادف و ورزش
- ورزش شدید
گاهی اوقات به نظر می رسد که خون در ادرار وجود دارد ولی در واقع رنگدانه هایی است که منبع آن می تواند رنگ های غذایی، داروها و یا مصرف مقادیر بیش از حد چغندر (beet) باشد. نام علمی مورد آخر بیتوریا (beeturia) می باشد.
بررسی هماچوری
برای پی بردن به وجود خون در ادرار از تست آنالیز ادرار استفاده می شود. تست ادرار می تواند شامل سیتولوژی ادرار باشد که در آن از میکروسکوپ برای یافتن سلول های غیر نرمال در ادرار استفاده می شود. همچنین تست خون نیز می تواند درخواست داده شود. اگر در خون فرد سطح زیادی از مواد زائدی باشد که باید توسط کلیه ها از جریان خون حذف می شدند، نشانه ی وجود بیماری کلیوی می تواند باشد.
علاوه بر تست های خون و ادرار، ممکن است به تست های دیگری نیز نیاز باشد که شامل :
- سی تی اسکن یا Computed tomography scan : که اسکن اشعه X مخصوصی بوده برای کمک به تشخیص سنگ های کلیه و مثانه، تومورها و دیگر اختلالات مثانه، کلیه ها و میزنای.
- سونوگرافی یا اولتراسوند کلیه (Kidney ultrasound) : در این روش از امواج صوتی برای گرفتن تصویر از ساختار کلیه استفاده می کنند.
- پیلوگرام داخل وریدی (Intravenous pyelogram یا IVP) : که یک روش تصویربرداری اشعه X از دستگاه ادراری بوده و نیازمند رنگ می باشد.
- سیستوسکوپی (Cystoscopy) : این تست شامل قرار دادن لوله ی کوچکی همراه با دوربین درون مثانه هست که از طریق مجرای ادراری صورت می گیرد. نمونه ی بافتی (بیوپسی) نیز ممکن است برای بررسی وجود سلول های غیر طبیعی و یا سرطانی برداشته شود.
- بیوپسی کلیه (Kidney (renal) biopsy) : مقدار کمی از بافت کلیه برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می شود.
درمان هماچوری
درمان برای علل زمینه ای که باعث ایجاد هماچوری شده است، صورت می گیرد. پس از درمان، پزشک معالج دوباره درخواست تست ادرار کرده تا مطمئن شود خون درون آن موجود نیست. اگر شما هنوز درون ادرار خود خون دارید، ممکن است به تست های اضافی نیاز داشته باشید و یا باید به یک اورولوژیست مراجعه نمایید. معمولاً درمان خاصی نیاز نیست مگر این که شرایط جدی سبب هماچوری شده باشد. اگر هیچ علت زمینه ای طی بررسی اولیه پیدا نشد، ممکن است به شما توصیه شود که هر ۳ تا ۶ ماه تست ادرار داده و فشار خون خود را چک کنید مخصوصاً اگر دارای ریسک فکتورهای سرطان مثانه هستید مثل دارای سن ۵۰ سال و یا بیشتر، کشیدن هر گونه دخانیات و در معرض مواد شیمیایی صنعتی بودن.
