مقررات و اصول کار در آزمايشگاه های زیست شناسی

 
 
مقررات و اصول کار در آزمايشگاه های زیست شناسی
اجراي نكات زير براي تمام افراد شامل دانشجويان-تكنسينها- كارشناسان و مربيان  و كليه پژوهشگران اجباري ودر صورت مشاهده تمردازنكات ايمني زير از فعاليت آن فرد در آزمايشگاه جلوگيري ميشود.

• درهنگام حضور در آزمايشگاه حتما” از روپوش آزمايشگاه استفاده کنيد و دگمه‌هاي آن كاملا بسته شود.استفاده از ماسك و دستكش لاتكس الزامي است
• از خوردن ، نوشيدن ، سيگار کشيدن و…در محيط آزمايشگاه جدا” پرهيز نماييد.
• حتي الامكان، از کفشهاي جلوبسته در آزمايشگاه استفاده شود.
• خانمها مي بايستي مقنعه يا روسري خود را داخل روپوش قرار دهند در غير اينصورت از مقنعه جداگانه براي آزمايشگاه استفاده نمايند.
• از همراه داشتن کيف و وسايل شخصي در محيط آزمايشگاه جدا” پرهيز نماييد.
• کليه افراد در آزمايشگاه موظف به رعايت اصول ايمني مي باشند.
• همواره کارت دانشجويي،کارت شناسايي يا مجوز کار خود را همراه داشته باشيد و کارتهاي شناسايي تهيه شده را به سمت چپ روپوش خود الصاق نماييد به نحوي که اطلاعات آن قابل رويت باشد.
• قبل از استفاده از دستگاه اطمينان حاصل نماييد که دستگاه در شرايط مناسب و تميز نگهداري شده در غير اينصورت آن را به مسئول آزمايشگاه گزارش دهيد.
• پس از استفاده از دستگاه و محيط آزمايشگاه آنها را تميز وآماده استفاده براي نفر بعد نماييد.
• ساعت معمول کار در آزمايشگاهها از ۷ صبح لغايت ۱۶ مي باشد. چنانچه لازم باشد که فردي بيش از اين ساعت در آزمايشگاه حضور داشته باشد ضروري است برنامه کار و علت حضور خود را مشخص نمايد و قبلا” با مجري طرح ، مسئول آزمايشگاه هماهنگي لازم را بعمل آورد تا طي يك نامه از مدير گروه به رياست دانشكده و حراست مجوز‌هاي لازم دريافت گردد.
• جهت استفاده از هر دستگاه و به منظور جلوگيري از هرگونه اختلال در دستگاهها لازم‌است در شروع استفاده ضمن مراجعه به كارشناس آزمايشگاه و دريافت فرم مربوطه بامسئول دستگاه(اعضا هيات علمي) هماهنگي کامل بعمل آيد.
• براي هر بار استفاده از دستگاه حتما” فرم Log Book (فرم مخصوص) را تكميل و در صورت لزوم از قبل رزرو نماييد.
• مطالعه MSDS تمامي مواد مطالعه و مورد توجه واقع شود.
• هنگام استفاده از ترازو و بعد از هرتوزين صفحه ترازو و قاشقک مخصوص توزين را به دقت تميز نماييد.
• پيش از توزين يا برداشتن هر ماده برچسب ايمني آن را مطالعه کنيد.
• پس از توزين لازم‌است مواد شيميايي به انبار يا محل اصلي خود برگردانده شود.
• در برداشت از Stock اصلي دقت فرمائيد تا آنها آلوده نشوند و در صورت آلودگي حتما” به مسئول مربوطه اطلاع داده شود.
• در استفاده از مواد شيميايي خطرناک و نيز مواد آلوده کمال دقت را به عمل آوريد و همواره اصول ايمني را رعايت نماييد.
• ظروف Stock مواد شيميايي و محلول هايي مانند، اسيد، الکل، فنل و مواد شيميايي جامد را برروي ميز کار خود قرار ندهيد.
• هرگز مواد شيميايي محلول را بوسيله پيپت با دهان نکشيد.
• سوزن و اجسام برنده را در ظروف مخصوص (safety box)ريخته و در صورت آلودگي سوزن و سرنگ ها بايد آلودگي زدايي (ترجيحا” با اتوکلاو) گردد.
• تمام مواد و وسايل مورد استفاده در صورت احتمال آلودگي بايستي اتوکلاو گردند و مسئوليت انتقال آنها پس از شستشو به اتاق اتوکلاو به عهدة استفاده کننده مي باشد.
• از ريختن محلولهاي آلوده به DNA به فاضلاب جداً خوداري نماييد و چنانچه به اشتباه محلولهاي آلوده به DNA در سينک هاي ظرفشويي ريخته شد (که در صورت دقت لازم احتمال آن بسياراندک است)، ضروري است با بازکردن آب از سينک به طور کامل شستشو شود.
• ظروف (تميز يک بار مصرف) آلوده به DNA را با وايتکس يا اسيد رقيق شستشو دهيد.
• در صورت استفاه ازنمونه هاي خون، بهتر است افراد واکسينه گردند.
• ظروف آلوده به خون نبايد دوباره استفاده شوند مگر کاملا” ضد عفوني گردند.
• در صورت آلوده شدن ميزهاي آزمايشگاه توسط خون، ميز يا محل آلوده با ماده ضد عفوني کننده مانند آب ژاول ۱۰% ، سود ۵/۰ مولارو يا SDS 5/0% ضد عفوني شده سپس با آب شستشوگردد.
• نمونه هاي آلوده اتوکلاو گردند.
• هنگام استفاده از ميکروپيپت براي برداشتن مواد محلول، کاملا” دقت کنيد تا فقط نوک پيپت با آنها تماس يابد. مايع نبايد وارد ميکروپيپت شود.
• از کشيدن مواد خورنده مانند اسيد و باز قوي با ميکروپيپت خودداري نماييد.
• انبار کردن و نگهداري وسايل غير ضروري در زير هودها ممنوع مي باشد.
• درصورت استفاده از هود، براي جلوگيري از ايجاد اختلال در جريانات هوايي از جمع نمودن وسايل در زير هود به ويژه محلهاي ورودي و خروجي هوا جدا” خودداري نماييد.
• مواد شيميايي فرار و موادي که بخارات سمي دارند حتما” در زير هود شيميايي(نه هود لامينار) باز گردند.
• ژل هاي آگارز محتوي اتيديوم برمايد را جهت رويت نوار بوسيله لامپ UV؛ حتما” داخل ظرف انتقال دهيد و از تماس دست بدون دستکش به آنها جدا” خود داري فرمائيد.
• هنگام کار با دستگاه UV از عينک محافظ و دستکش استفاده نماييد.
• دقت کامل به عمل آوريد تا با دستکش آلوده به اتيديوم برمايد به دستگيره درها، کليد هاي برق، کليد دستگاهها، تلفن، خود کار يا ماژيک دست نزنيد.
• ظروف مورد استفاده خود را پس از اتمام کار شستشو و در فور خشک کنيد. وچنانچه نياز به آلودگي زدايي دارد، حتما” پيش از شستشو اين کار را انجام دهيد.
• پس از اتمام کار محل کار خود را تميز و ضد عفوني نماييد.
• هنگام ترک آزمايشگاه از خاموش بودن دستگاه ، بستن شير گاز و آب… اطمينان کامل حاصل نماييد.
• پاکسازي منظم، بنيادي و دوره اي (ماهي يکبار) در محيط آزمايشگاه بايد انجام گيرد و مشارکت همه افرادي که در آزمايشگاه مشغول به کار هستند، الزامي است.
• در صورت مشاهدة خرابي و اختلال در دستگاهها ضروري است هر چه سريعتر به مسئول وقت دستگاهها اطلاع داده شود.
• در صورت مشاهده تخلف از مقررات فوق در مرحله اول تذكر کتبي توسط مدير محترم گروه و در صورت تکرار، مراتب در شوراي گروه مطرح و برابر مصوبات شورا و مقررات برخورد قانوني صورت خواهد گرفت.
• دقت کامل به عمل آوريد تا از گذاشتن لوله ها و ظروف حاوي مواد بدون برچسب در يخچالها و فريزرها و قفسه ها، جدا” خودداري شود.
• از گذاشتن لوله ها و ظروف حاوي مواد غير از قسمتهاي مشخص شده در يخچالها و فريزرها نيز جدا” پرهيز شود.
• تمام آنزيمها و موادي که ضرورت دارد درc°۲۰- نگهداري شوند نبايد براي مدت طولاني برروي ميز کار گذاشته شود و ضروري است به سرعت به فريزر برگشت داده شود و در زمان استفاده نيز در روي يخ قرار داده شوند .
• از نگهداري مقادير زياد لوله ، سرسمپلر و مانند آن در کمدها جدا” خودداري شود.
• طرحهاي تحقيقاتي که در آزمايشگاههاي گروه انجام مي شود و همکاران طرحهاي تحقيقاتي بايد مشخص باشندو نام همکاران در محل ورودي آزمايشگاهها نصب گردد.
• تمامي افرادي که در آزمايشگاه مشغول به کار مي شوند (همکار طرح- دانشجو) بايد از مقررات سطح ايمني II آگاهي داشته و آنها را رعايت نمايند.
• ورود هر فرد جديد به آزمايشگاه (همکار طرح- دانشجو) منوط به معرفي کتبي به مدير گروه و مسئول ايمني و مسئول نظارت برآزمايشگاهها و گذراندن کلاسهاي ايمني زيستي(biosafety) که در گروه تشکيل خواهد شد مي باشند.
• بسته به نوع کار پژوهش ، چنانچه علاوه بر مقررات ايمني زيستي II، آموزش هاي ديگري نياز است مجري طرح پژوهشي موظف به آموزش نکات اختصاصي کار به فرد مورد نظر مي باشد.
• در صورت وقوع آتش سوزي،برق گرفتگي و هر گونه اتفاق نا گوار ديگر مراتب را سريعا به انتضامات دانشگاه(تلفن ۲۴۹۵) اطلاع دهيد.
• هر گونه پيشنهاد،انتقاد و يا هر مورد ديگر را با کارشناس آزمايشگاه و تلفن ۲۴۶۳ در ميان بگذاريد.

 
 
با تشکر
كميته ايمني آزمايشگاه‌هاي پژوهشي گروه زيست شناسي
اصطلاحات و تعاريف آن ها:

اصطلاح	تعريف
آئروسل (aerosols )	کلوئيدي از ذرات مايع يا جامد کوچکتر از ۱۰ ميکرون معلق در گاز
اتوکلاو (autoclave)	وسيله اي که به منظور استريليزاسيون وسايل يا ضايعات بيولوژيک با استفاده از حرارت بخار آب و فشار در يک مخزن يا تانک طراحي شده است.
عوامل بيولوژيک (biological agents)	به عوامل آلوده کننده و مولکولهاي DNA نوترکيب گفته مي شود.
عوامل پرخطر بيولوژيک (biohazardous-agent)	يک عامل پاتوژن که قادر به همانند سازي و توليد بيماري در انسان ، حيوان يا گياه باشد.
زباله هاي بيولوژيک (biological waste)	زباله هاي آزمايشگاهي شامل موارد زير مي باشد: ۱٫نمونه هاي کشت انسان يا حيوان در آزمايشگاهاي تشخيص طبي ۲٫محيط هاي کشت يا ذخائر عوامل آلوده کننده در آزمايشگاهاي تحقيقاتي و صنعتي ۳٫زباله هاي حاصل شده از باکتري ها،ويروس ها،اسپورها،عوامل زنده ي دور انداخته شده و واکسنهاي زنده يا ضعيف شده که براي تحقيقات يا انسان ها به کار گرفته شده اند،واکسن هاي دور انداخته شده ي حيواني شامل بروسلوز و اگزماي مسري و ظروف محيط کشت و وسايلي که در انتقال و تلقيح و محيط هاي کشت مخلوط مورد استفاذه قرار مي گيرند.
موانع بيولوژيک (biological barrier)	يک مانع(که به طور طبيعي اتفاق مي افتد) بر سر راه عفونت و بقاي عوامل پر خطر بيولوژيک
هود ايمن بيولوژيک (biological safety cabinet)	وسيله اي که از سه طرف و بالا و پايين محصور شده است و به منظور تهويه ي هوا از سيستمي در آن استفاده شده است. اين وسيله طوري طراحي شذه است.که فقط دست ها و بازوها در آن قرار مي گيرد.
سطوح ايمني زيستي (biosafety level)	آزمايشات،تکنيک ها،ايمني وسايل و راحتي کار در آزمايشگاه موسسه ي ملي سلامتي(NIH) و مرکز کنترل بيماري(CDC) چهار سطح را درايمني زيستي و چهار سطح را در ايمني زيستي حيوانات
پاتوژن هاي خون (bloodborne pathogen)	ميکروارگانيسم هايي که در خون انسان و ديگر نخستين ها حضور دارند و مي توانند در انسان ها ايجاد بيماري کنند.اين پاتوژن ها شامل(ولي نه محدود به) ويروس هپاتيت B و ويروس HIV مي باشند.
سد نفوذ (containment)	حبس کردن عوامل پرخطر بيولوژيک که کشت يا ذخيره يا به کار برده يا منتقل يا تخريب شده اند به منظور جلوگيري يا محدود کردن تماس مردم و محيط زيست با آن ها
آزمايشگاه تشخيص طبي (clinical laboratory)	آزمايشگاهي که روش هاي تشخيصي و آناليزهاي کامپيوتري روي خون و ديگر مواد آلوده انجام مي گيرد.
رفع آلودگي (decontainment)	حذف يا خنثي کردن عوامل سمي و يا استفاده از عوامل فيزيکي و شيميايي براي حذف يا غير فعال کردن يا تخريب ارگانيسم هاي زنده روي يک  سطح يا شيء به شرطي که ارگانيسم ها توانايي پخش طولاني مدت ذرات آلودگي را نداشته باشند و سطح يا شيء براي استفاده با دست ايمن باشد.
نمونه هاي تشخيصي (diagnostic specimen)	هر نوع ماده اي از انسان يا حيوان شامل(ولي نه محدود به)مدفوع،ادرار،خون و اجزاي تشکيل دهنده ي آن و بافت و مايعات بافتي که به منظور تشخيص آناليز مي شوند.
ضدعفوني (disinfection)	فرايندي که از طريق آن عوامل پرخطر بيولوژيک کاهش مي يابند و به سطحي مي رسند که ديگر قادر به ايجاد بيماري در انسان،حيوان و گياه نيستند.
کنترل هاي مهندسي (engineering controls)	کنترل هايي مثل محافظ براي اشياء تيز و سوزن هاي غلاف دار که احتمال وقوع پيشامد را از محل کار حذف مي کنند.
تماس درمعرض (exposure incident)	تماس با خون يا ديگر آلوده کننده هاي بالقوه که نتيجه ي عملکرد نادرست مستخدم آزمايشگاه مي باشد.
فيلتر HEPA (HEPA filter)	فيلتر هوا با کارايي بالا. يک محيط چين دار گسترده ي مستعد و با فيلتر نوع خشک با که باعث محصور شدن عميق چينه ها مي شود و حذف ذرات بسيار کوچک تا ۹۷/۹۹ درصد.
غيرفعال سازي (inactivation)	هر فرايندي که توانايي عوامل پرخطر بيولوژيک را از بين ببرد.
عوامل عفوني (infectious agent)	ارگانيسمي(ويروس،ريکتسيا،باکتري،قارچ،پروتوزوا) که قادر است آلودگي يا بيماري توليد کند.
زباله هاي عفوني (infectious waste)	زباله هاي جامد حاوي پاتوژن ها با قدرت بيماري زايي کافي و مقدار کافي که در معرض يک انسان يا حيوان مستعد قرار گرفته و منجر به ايجاد بيماري عفوني در آن حيوان يا انسان مي شود.
جريان هواي لامينار (laminar airflow)	جريان هواي غير مستقسم از ميان فضاي کار که شامل۱-جريان هواي تلاطم آزاد ۲-جريان غير مستقيم با تلاطم اندک ۳-جريان هواي انبوه مي باشد.
زباله هاي مخلوط (mixed waste)	زباله هايي که شامل ترکيبي از اجزاي پرخطر مي باشند مثل زباله هايي که مخلوطي از عوامل پرخطر بيولوژيک ، مواد راديواکتيو و مواد شيميايي مي باشند.
زباله هاي دارويي (medical waste)	زباله هاي داروييي در موارد زير تعريف مي شوند: – عوامل بيولوژيک پرخطر که در زباله هاي آزمايشگاهي يافت مي شوند.مانند نمونه ها يا محيط هاي کشت ميکروبيولوژيک، استوک عوامل بيماريزا، واکسن هاي زنده يا ضعيف شده، ظروف کشت و وسايلي  که در انتقال وتلقيح و محيط هاي کشت مخلوط مورد استفاده قرار مي گيرند. – خون مايع شامل خون روان، محصولات خون روان و اجزاي تشکيل دهنده خوني که مايع باشد – اشياء تيز شامل سرنگ ها،سوزن ها، تيغ ها،پيپت پاستورهاي شکسته،ديگر وسايل شيشه اي شکسته مانند لوله هاي خون و آمپول ، سوزنهاي طب سوزني،دندانهاي سالم و شکسته وسوهان ها – حيوانات آلوده، لاشه ي حيوانات،قسمت هاي بدن و مواد زيرين که احتمالاً آلوده به عوامل آلودگي شناخته شده به عنوان پاتوژن براي انسان ها مي باشد. – نمونه هاي جراحي شامل قسمت هاي حذف شده با عمل جراحي يا کالبد شکافي از انسان يا حيوان که گمان مي رود آلوده به عوامل آلودگي شناخته شده به عنوان عوامل پاتوژن براي انسان ها باشد. – زباله هاي با توانايي ايجاد بيماري هاي بسيار مسري آلوده به مدفوع، ترشحات و ترشحات التهابي از انسان يا حيوان
NIH	انجمن ملي سلامت
اداره ي فعاليت هاي DNA نوترکيب(ORDA)	اداره اي که تحت نظارت NIH فعاليت هاي آزمايشي را در ارتبات با DNA نوترکيب انجام مي دهند.
OSHA	امنيت شغلي و سلامتي سرپرستي
ديگر مواد بالقوه آلوده کننده(OPIM)	موادي که به خون انسان اضافه مي شوند و قادر هستند پاتوژن هاي خون را انتقال دهند که شامل: –          مايعات بدن انسان: مني، ترشحات واژن، مايعات مغزي، مايعات پرده ي جنب، مايع آمنيوني، بزاق دهان هنگام عمليات دندانپزشکي،مايعات بدن که با خون آلوده شده اند. –          هر بافت يا ارگان فيکس شده از يک انسان يا (مرده يا زنده) –          محيط هاي سلولي يا بافتي آلوده به HIV ،محيط هاي کشت ارگانيسمي و مواد محيط کشت حاوي HIV يا HBV يا ديگر مايعات همچون محيط هاي کشت سلولي انسان که عدم حضورپاتوژن آن مشخص نشده باشد. –          خون، اندام و ديگر بافت ها از حيوانات آزمايشگاهي آلوده به HIV يا HBV
پاتوژن(pathogen)	هر عامل پرخطر بيولوژيک که قادر به توليد بيماري در انسان، حيوان و يا گياه شود.
تجهيزات حفاظت شخصي(PPE)	لباس يا لوازم مخصوص که توسط محقق يا مستخدم در جهت حفاطت در برابر عوامل پرخطر استفاده مي شود.لباس هاي عمومي مانند يونيفرم ها، تي شرت و بلوز ها نمي توانند عملکرد خوبي براي محافظت در برابر عوامل پرخطر داشته باشند و به عنوان PPE شناخته نمي شوند.
حفاظت شخصي (personal protection)	تکنيک ها و وسايلي که طراحي شده اند براي محافظت و يا کاهش احتمال خطر در کارمندان.
کميته ي مشورتي DNA نوترکيب(RAC)	کميته ي مشورتي که سرپرست NIH را در موارد DNA نوترکيب راهنمايي مي کند
DNA نوترکيب	با هر دوي موارد زير تعريف مي شود: –          ساختار هاي مولکولي در خارج از سلول هاي زنده که به وسيله ي اتصال قطعات طبيعي و يا مصنوعي DNA به مولکول هاي DNA که قادر به تکثير در سلول هاي زنده مي باشند. –          مولکول هاي DNA که حاصل تکثير مولکول هاي شرح داده شده در بالا مي باشند
وسايل تيز(sharps)	وسايل،آلات و قسمت هايي که داراي لبه هاي برنده يا زاويه دار هستند و قادر به بريدن، سوراخ کردن و پاره کردن مي باشند مانند سرنگ ها، شيشه هاي شکسته، تيغ ها
استريليزاسيون	استفاده از يک فرايند فيزيکي يا شيميايي تا همه ي ميکروب هاي زنده حتي اندوسپورهاي باکتري هاي مقاوم به حرارت نيز از بين برود.
احتياط همگاني (universal precautions)	توجه همگاني به کنترل آلودگي هايي که خون و مايعات مشخص بدن را تحت تاثير آلوده شدن به وسيله ي HIV ، HBV و ديگر پاتوژن هاي خون قرار مي گيرند.

 
آزمايشگاهاي مختلف را مي توان از نظر ميزان عوامل خطرناک موجود و کار در آنها به چهار گروه تقسيم نمود:
۱- آزمايشگاه هايي که در آنها با عوامل ناشناخته يا عواملي که حداقل ميزان خطر براي افراد و محيط را دارند, کار مي شود.
۲- آزمايشگاهايي که در آنها با عوامل نسبتاً خطرناک کار مي شود.
۳- آزمايشگاهايي نظير آزمايشگاهاي پزشکي, تشخيصي, آموزشي, تحقيقاتي يا توليدي که در آنها با عوامل بيماريزاي خطرناکي که مي توانند مرگبار نيز باشند کار مي شود.
۴- آزمايشگاهايي که در آنها با عوامل مرگباري نظير ويروس هاي ايدز و هپاتيت کار مي شود.
فعاليت در هر يک از اين آزمايشگاه ها بايد بر طبق مقررات ايمني زيستي صورت گيرد. رعايت اين مقررات ضامن سلامت افراد شاغل در اين آزمايشگاهها, محيط زيست و نيز جامعه مي باشد. لذا براي هريک از آزمايشگاههاي فوق سطحي از مقررات ايمني زيستي وضع گرديده است که با توجه به حساسيت موجود و در معرض قرار داشتن افراد با عوامل خطرناک تعريف شده اند.
طراحي هر آزمايشگاه از نظر امکانات ايمني زيستي و نوع مصالح , شکل و مکان ساختمان بايد بر اساس اين مقررات صورت گيرد و افراد قبل از کار در اين مکان ها دوره هاي آموزشي مورد نظر را به طور کامل گذرانده باشند.
تمام قواميني که در آزمايشگاه شيمي وجود دارد در آزمايشگاههاي داراي استاندارد هاي Biosafety نيز اجرا مي شود و علاوه بر آن بايد قوامين بيشتري نيز رعايت نمود.
 
مقررات ايمني زيستي در آزمايشگاهها
مقررات ايمني زيستي سطح۱ Biosafety level 1   (S1)                                                      (S1)
مقررات اين سطح براي آزمايشگاه هاي گروه اول وضع گرديده است و شامل موارد ذيل مي باشد.
–  آزمايشگاه از ساير بخشهاي ساختمان كه محل عبور و مرور است جدا نشده است.
كارهاي آزمايشگاهي عموماً بر روي ميزها انجام مي‌گيرد.
معمولاً از وسايل و دستگاههاي خاصي (نظير هودهاي بيولوژيك) استفاده نمي‌شود.
کار با ژن ها و پروتئين هايي صورت مي گيرد که براي بشربيماري زا نمي باشند.
كاركنان آزمايشگاه تحت آموزشهاي خاصي در ارتباط با آزمايشهاي انجام شده قرار مي‌گيرند و همگي با نظارت يك فرد كه در زمينه ميكروبيولوژي يا يكي از علوم مرتبطه تخصص دارد هدايت مي‌شوند.
 
مقررات ايمني زيستي سطح ۲ (S2)                                       (S2)     Biosafety Level 2
مقررات ايمني زيستي ۲ مشابه با نوع ۱ بوده و براي آزمايشگاههاي گروه۲ است كه با عوامل نسبتاً خطرناك كار مي‌شود(کار با ارگانيسم هاي بيماري زا و يا کار با ژن ها و پروتئين هاي آنها).
كاركنان آزمايشگاه براي حمل عوامل بيماريزا آموزشهاي خاصي را گذرانده‌اند.
حضور در آزمايشگاه محدود بوده و فقط در هنگام انجام كار مي‌باشد.
اگر كار آزمايشگاهي همراه با توليد آئروسلهاي آلوده در محيط باشد، بايد در زير هود انجام گيرد.
مقررات ايمني زيستي سطح ۳   Biosafety Level 3  (S3)                                               (S3)        مقررات  ايمني زيستي سطح ۳ براي آزمايشگاه هاي گروه سوم مي باشد كه در آنها با عوامل بيماريزا خطرناكي كه مي‌توانند مرگ‌بار نيز باشند كار مي‌شود. علاوه بر مقررات ايمني سطوح ۱ و ۲ :
كاركنان آزمايشگاه تحت آموزشهاي خاصي در زمينه نحوه عمل عوامل بيماري‌زا و مرگ‌آور قرار مي‌گيرند.
كاركنان آزمايشگاه تحت هدايت فردي كه تجربه كار با عوامل خطرناك را دارد كار مي‌كنند.
تمام مراحل كار با عوامل آلوده كننده زير هود انجام مي‌گيرد و افراد بايد پوششهاي محافظتي مناسب را در حين كار داشته باشند.
آزمايشگاه داراي طراحي خاصي است و کاملا سيستم آزمايشگاه بسته مي باشد.
مقررات ايمني زيستي سطح ۴   Biosafety Level 4    (S4)                            (S4)
مقررات ايمني زيستي ۴ براي آزمايشگاه هايي كه با عوامل مرگبار نظير ويروس ايدز و هپاتيت كار مي‌شود وضع شده است. علاوه بر مقررات ايمني  سطوح ۱ و ۲ و ۳:
كاركنان آزمايشگاه از لباسها و پوششهاي خاصي استفاده مي‌كنند.
جهت آلودگي‌زدايي از وسايل و مواد از يك اتوكلاو با دو درب كه يك درب آن داخل  آزمايشگاه و درب ديگر آن در خارج قرار دارد استفاده مي‌شود. مواد آلوده پس از آلودگي زدايي از درب ديگر خارج مي‌شوند.
تهويه آزمايشگاه توسط فيلترهاي خاصي صورت مي‌گيرد.
كاركنان آزمايشگاه پيش از خروج جهت آلودگي‌زدايي با مواد شيميايي خاصي دوش مي‌گيرند.
از  آنجائيكه در آزمايشگاه هاي پژوهشکده مقررات ايمني زيستي سطح ۲ اجرا مي‌شود، اين سطح ايمني به تفصيل شرح داده مي‌شود.
عمليات پيشگيري از آلودگي‌هاي ميكروبي
حضور در آزمايشگاه فقط در موقع انجام كار و زير نظر مسئول آزمايشگاه باشد.
سطوح كار ، هر روز قبل و بعد از كار آلودگي زدايي شود.
تمام پسمانهاي مايع يا جامد قبل از دور ريختن، آلودگي زدائي شوند.
دستگاههاي Pipetting مكانيكي استفاده شود. Pipetting با دهان اكيداً ممنوع است.
خوردن ، نوشيدن، سيگار كشيدن و استفاده از هر گونه وسيلة آرايشي در محيط آزمايشگاه ممنوع است. مواد خوراكي فقط در كابينت‌ها يا يخچالهاي مخصوص مواد غذايي كه در خارج از آزمايشگاه مي‌باشند، نگهداري مي‌شوند.
بايد تلاش زياد در جهت حداقل نمودن توليد آئروسل صورت گيرد.
عمليات ويژه
مواد آلوده‌اي كه جهت آلودگي زدائي به مكان دور از آزمايشگاه برده مي‌شوند، بايد در ظروف با دوام قرار گرفته و قبل از خروج  از آزمايشگاه، درب آن بسته شود.
با توجه به اينكه تعدادي از آلودگي‌ها براي بعضي از افراد معمولاً خطرناك مي‌باشد، ورود افراد به آزمايشگاه و كار آنها در آزمايشگاه با تشخيص مسئول آزمايشگاه مي‌باشد.
هرگاه عوامل عفوني جهت استفاده در آزمايشگاه نياز به تداركات خاصي مانند واكسيناسيون داشته باشد، بايد علائم اخطار دهنده بر روي درب آزمايشگاه نصب گردد. علائم اخطار دهنده بايد نوع عفونت، نام مسئول آزمايشگاه، نام فرد استفاده كننده و تجهيزات خاص وارد شده به آزمايشگاه را نشان دهد.
در هنگام حضور در آزمايشگاه بايد روپوش آزمايشگاه و چكمه پوشيده شود. قبل از خروج از آزمايشگاه پوشاك نامبرده را از تن درآورده و در آزمايشگاه  گذاشته شود. در صورت آلودگي، روپوش تميز پوشيده و پوشاك آلوده، آلودگي ‌زدايي شود.
حيواناتي كه در كار پژوهشي در نظر گرفته نشده‌اند، حق ورود به آزمايشگاه را ندارند.
بايد دقت كافي جهت اجتناب از آلودگي پوستي با مواد عفوني صورت بگيرد. در هنگام حمل و نقل حيوانات آلوده و هنگام تماس پوست با مواد عفوني حتماً از دستكش استفاد كنيد.
تمام پس ماندهاي آزمايشگاه و حيوانخانه بايد قبل از خروج، آلودگي زدايي شوند.
سوزنها و سرنگهاي زير جلدي فقط براي تزريق وخالي كردن مايعات از حيوانات آزمايشگاهي استفاده شود. براي تزريق يا خالي كردن مايعات عفوني از سرنگهاي متصل شده به سوزن يا سرنگ يكبار مصرف استفاده شود. بايد دقت كافي هنگام استفاده  از سرنگ و سوزن صورت گيرد تا از خود تلقيحي اجتناب گردد. نبايد سوزن را پس از استفاده خم كرد، شكست يا در غلاف سوزن قرار داد. سوزن و سرنگ بايد سريعاً در ظرف مخصوص ظروف تيز و برنده(Safety Box)  قرار گيرند وآلودگي ‌زدايي شوند (ترجيحاً با اتوكلاو)
ريخته شدن مواد آلوده و بروز سوانح بايد سريعاً به مسئول آزمايشگاه گزارش شود. كمكهاي اوليه، مراقبت و درمان بايد بدون در برداشتن هزينه  براي افراد صورت گيرد. گزارش سوانح بايد ثبت شده و حداقل براي ۴۰ سال بايگاني گردد.
افرادي كه با مواد عفونت زاي انساني كار مي‌كنند، بايد نمونه‌هاي سرم آنها جمع‌آوري و نگهداري شود.  هر پنج سال و يا پس از در معرض آلودگي قرار گرفتن نمونة سرم تهيه شود. داشتن حداقل يك تاريخچة پزشكي از كارمندان ضروري است.
سطوح ايمني زيستي
 

راهنماي ايمني	BSL1	BSL2	BSL3	BSL4
پرسنل آزمايشگاه بايد دست هاي خود را بعد از کار با محيط هاي کشت و در آوردن دستکش ها وقبل از ترک آزمايشگاه بشويند.	Y	Y	Y	Y
خوردن، آشاميدن، سيگار کشيدن و به کار گيري لوازم آزمايشگاهي ممنوع مي باشد.	Y	Y	Y	Y
اشخاص بايد با اصول ايمني زيستي آشنا باشند.	Y	Y	Y	Y
اشخاص بايد از عينک هاي ايمن يا محافظ در صورتي که احتمال آئروسل و پاشيده شدن ذرات وجود داشته باشد، استفاده کنند.	Y	Y	Y	Y
استفاده از پيپت ها با دهان ممنوع مي باشد	Y	Y	Y	Y
تمامي روش هاي آزمايشگاهي بايد با حداقل توليد ذرات آئروسل باشد.	Y	Y	Y	Y
سطوح کار بايد حداقل هر روز و بعد از استفاده ي هر مصرف کننده و بعد از ريخته شدن هر نوع ماده ي دوام پذيري تميز شود.	Y	Y	Y	Y
وسايل تيز بايد در محلي که طراحي شده است قرار گيرند.	Y	Y	Y	Y
آزمايشگاه بايد تميز نگه داشته شود و از روش هاي خوب و منظم به منظور استفاده و پاکيزه ماندن آزمايشگاه استفاده گردد.	Y	Y	Y	Y
همه ي مايعات و جامدات زباله بايد رفع آلودگي شوند قبل از فشرده شدن زباله ها	Y	Y	Y	Y
بايد بنامه ي کنترل حشرات و جوندگان ايجاد گردد.	Y	Y	Y	Y
آزمايشگاه بايد داراي يک محفظه براي شستن دست ها باشد.	Y	Y	Y	Y
آزمايشگاهها نبايد داراي فرش،سطوح چسبنده و سطوح غير قابل تماس باشد.	Y	Y	Y	Y
ميز کار آزمايشگاه بايد غير قابل نفوذ نسبت به آب و مواد شيميايي باشد.	Y	Y	Y	Y
صندلي هاي آزمايشگاه بايد محکم و ايمن باشند و فضاي بين ميزهاي کار و کابينت ها و وسايل بايد در دسترس براي ضد عفوني کردن باشند.	Y	Y	Y	Y
پنجره هاي آزمايشگاه که باز مي باشند بايد توسط شبکه هاي توري مسدود گردند.	Y	Y	Y	Y
مواد پرخطر بايد به صورت قابل دسترس روي ديوار آزمايشگاه نصب شود.	Y	Y	Y	Y
برنامه ي کنترل کيفيت آزمايشگاه لازم مي باشد براي استفاده ي اختصاصي از آن	N	Y	Y	Y
موادي در آزمايشگاه غير ضروري مي باشد از آزمايشگاه خارج شود.	N	Y	Y	Y
هودهاي ايمني زيستي لازم مي باشد.	N	Y	Y	Y
سانتريفوژهاي ايمن مورد نياز مي باشد.	N	Y	Y	Y
ريخته شدن و تصادفاتي که در نتيجه ي آن ارگانيسم هاي آلوده به rDNA  در معرض قرار مي گيرندبايد فوراً به IBC و NIH/OBA گزارش شوند.	N	Y	Y	Y
هيچ ماده يا وسيله اي نمي تواند از ساختمان خارج شود مگر قبل از آن اتوکلاو شود و يا رفع آلودگي گردد.	N	Y	Y	Y
ايمنيزاسيون و تست هاي سرولوژيک براي عواملي که با دست سرو کار دارند لازم مي باشد.	N	Y	Y	Y
کنترل هاي مورد نياز براي دخول به آزمايشگاه و جريان غير مستقيم هوا	N	N	Y	Y
پنجره ها بايد بسته و بسته شدن تاييد گردد	N	N	Y	Y
اتوکلاوها بايد در محلي با دسترسي آسان قرار گيرند	N	N	Y	Y
دو محل براي درهاي خروجي تعبيه گردد.	N	N	Y	Y
افراد کوچکتر از ۱۶ سال نمي توانند به آزمايشگاه وارد شوند.	N	N	Y	Y
درهاي آزمايشگاه بايد کاملاً بسته باشند وقتي که آزمايشات در حال انجام مي باشد	N	N	Y	Y
ماسک هاي جراحي و ماسک هاي تنفسي در آزمايشات حيواني زده شود.	N	N	Y	Y
هواي فرسوده توسط فيلترهاي HEPA دوباره شارژ مي شوند.	N	N	N	Y
نشانگر پرسنل ها هر وقت که لازم باشد در دسترس باشد.	N	N	N	Y
مواد بيولوژيک بايد به صورت بسته بندي در آيد و سپس حذف شوند.	N	N	N	Y
لباس هاي خياباني در آورده شوند و لباس هاي آزمايشگاهي تهيه شده و ضد عفوني مي شوند و در خلال آزمايشات شسته و اتو مي شوند.	N	N	N	Y
سيستم بازبيني پزشکي براي کساني که وارد يا خارج مي شوند گذارده شود.	N	N	N	Y
همه ي منافذ در ساختارها و سطوح گرفته شود.	N	N	N	Y
سطوح افقي که به وسيله ي گرد و غبار پوشيده مي شود کاهش يابد.	N	N	N	Y
محل شستن دست ها و پاها نزديک درب خروج تعبيه گردد.	N	N	N	Y
دسترسي به درهاي با سيستم بسته شدن خودبه خود و قابل قفل	N	N	N	Y
اتوکلاوهاي دو درب به منظور رفع آلودگي تهيه گردد.	N	N	N	Y
همه ي مايعات خروجي به وسيله ي حرارت رفع آلودگي گردند.	N	N	N	Y
يک محل مناسب تهيه گردد براي اشخاص که مي خواهند لباس بپوشند.	N	N	N	Y

 
هودهاي بيولوژيك
– هودهاي بيولوژيك دسته I يا II ساير تجهيزات فردي مناسب در موارد زير استفاده شود:
درصورتي كه در مراحل كار ذرات آئروسل آلوده توليد مي‌شود بايد از اين كابينتها استفاده شود.
در صورتي كه غلظتهاي بالا يا حجم‌هاي بزرگ از عوامل عفوني و يا DNA نو تركيب استفاده مي‌شود، در صورتي كه درب ظروف آنها خوب بسته شده باشد مي‌توان در هواي آزاد آزمايشگاه استفاده كرد ولي اگر ظروف بدون درب باشند كار فقط در هودهاي بيولوژيك مجاز مي‌باشد.
 
تسهيلات آزمايشگاهي(ساختار و نگهداري آزمايشگاه)
– آزمايشگاه بايد به گونه‌اي طراحي شده باشد كه به راحتي  تميز شود. كف پوش يكپارچه توصيه مي‌شود. براي ديوارها رنگ روغني پيشنهاد مي‌شود. كف پوشها بايد يكپارچه و بدون درز و شكاف باشند تا به راحتي تميز شوند.
– روي ميز كار بايد نسبت به آب غير قابل نفوذ و مقاوم به اسيد، قليا، حلالهاي آلي و حرارت باشد.
– فضاي بين ميزكارها، كابينتها و وسايل بايد به نحوي باشد كه آزمايشگاه به راحتي قابل تميز كردن باشد.
در هر آزمايشگاه دستشوئي جهت شستن دستها موجود باشد.
پنجره‌هائي كه باز مي‌شوند داراي توري باشند.
در آزمايشگاه اتوكلاو جهت استريل كردن پس ماندهاي آلوده موجود باشد.
 
مقررات ايمني كار با مواد بيولوژيك:
مقررات ايمني كار با سيستم ميزباني E. coli

1. coli K12 از مرسوم‌ترين سيستم‌‌هاي مورد استفاده در آزمايشهاي مهندسي ژنتيك مي‌باشد. در صورتي كه از اين باكتري بعنوان ميزبان پلاسميدهاي غير قابل انتقال استفاده گردد, ايمني سطح I براي كار با باكتري فوق در آزمايشگاه كافي است كه نكات كليدي آن به صورت زير است:

كار با ميزان فوق روي ميزهاي معمولي آزمايشگاه و كنار شعله امكانپذير است.
سطوح كاري روزي يكبار و بعد از هر بار كار با اين ميزبان بايد ضد عفوني گردد. عمل ضدعفوني كردن توسط ساولن ۱۰% يا اتانول ۷۰% صورت مي‌گيرد.
در هنگام كار با باكتري فوق ظرف حاوي ساولن ۱۰% را براي انتقال تيوب‌ها و سرسمپلرهاي آلوده بكار ببريد.
بعد از ضدعفوني كردن مواد آلوده و حذف ساولن ۱۰% وسايل آلوده اتوكلاو شوند.
پي‌پت كردن محلول باكتري توسط سمپلرهاي خودكار صورت گيرد.
بعد از كار با ارگانيسم‌هاي فوق شستشوي دستها حتماً انجام شود. براي اينكار صابون مايع و شستشوي ۲۰ ثانيه كافي بنظر مي‌رسد.
در صورتي كه از اين ميزبان براي توليد مواد توكسيك مضر براي انسان و ياكلون سازي ژنوم‌هاي ويروسي استفاده گردد, در اين صورت ايمني زيستي سطح II بايستي بصورت زير رعايت گردد:
۱- دسترسي به عامل فوق محدود گردد و توسط علائم هشدار دهنده مشخص گردد.
۲- كار با ميزبان فوق در زير هودهاي بيولوژيك II و I صورت گيرد.
۳- لباسهاي مخصوص كار در آزمايشگاه نظير روپوش ، بايد هنگام ترك آزمايشگاه تعويض گردد.
۴- در هنگام كار با اين موجود از دستكش استفاده گردد و از آلودگي پوست با ارگانيسم‌هاي حاوي مولكولهاي DNA نو تركيب جلوگيري به عمل آورده شود.
۵- تمامي ضايعات ناشي از كارهاي آزمايشگاهي قبل از دفع توسط مواد ضد عفوني كننده (ساولن ۱۰%) و اتوكلاو حذف شود.
۶- آلودگي‌هاي اتفاقي يا پاشيده شدن ارگانيسم‌هاي آلوده كننده يا حاوي DNA نو تركيب به سرعت به مقامات مسئول گزارش داده شود و براي رفع آلودگي آن اقدام گردد.
مقررات ايمني زيستي سطح ۲ براي كار با گياهان آزمايشگاهي
۱- اصطلاح گلخانه به ساختاري داراي ديوار، سقف و كف گفته مي‌شود كه براي رشد دادن گياهان تحت شرايط كنترل شده و محيط حفاظت شده استفاده مي شود . ديوارها و سقف معمولاً از مواد شفاف كه اجازه عبور نور خورشيد را مي‌دهند ساخته مي‌شوند.
۲- كف گلخانه از مواد شفاف قابل نفوذ به آب ساخته مي‌شود . بتن توصيه مي‌شود اما سنگ ريزه يا ساير مواد متخلخل نيز استفاده مي‌گردد مگر اينكه ارگانيسم‌هاي مورد استفاده به راحتي از طريق خاك پخش شوند.
۳- پنجره‌هاي نصب شده در ديوارها و سقف را مي‌توان جهت تهويه باز كرد ونيازي به حفاظ نيست، هر چند كه بايد از ورود حشرات جلوگيري كرد.
۴- حضور در گلخانه بايد فقط در موقع كار و زير نظر مسئول مربوطه باشد.
۵- تمام افراد بايد از مقررات ايمني سطح ۲ آگاهي داشته و آنها را رعايت كنند.
۶- همواره بايد گزارشي از گياهان, ميكروارگانيسم‌ها و حيوانات كوچكي كه جهت انجام آزمايش به داخل گلخانه آورده شده و يا از آن خارج مي‌شوند تهيه شود.
۷- هر اتفاقي كه منجر به رها شدن ميكروارگانيسم‌ها در گلخانه شود بايد بلافاصله به مسئول گلخانه و يا مسئول ايمني گزارش شود.
۸- كليه موجودات آزمايشي پس از اتمام كار و پيش از خارج كردن از گلخانه غير فعال شوند.
۹- آلودگي‌زدايي از آب خروجي نيازي نيست اگر بخشي از گلخانه متشكل از سنگ ريزه يا مواد مشابهي است هر چند وقت يكبار بايد اقدام به از بين بردن موجوداتي كه ممكن است در آنها محبوس شده باشند نمود.
۱۰- از انتشار گونه‌هاي ناخواسته موجودات نظير حشرات و بندپايان وساير پاتوژنها بايد جلوگيري كرد.
بندپايان و ساير ماكروارگانيسم‌هاي متحرك را بايد در محفظه‌هاي مناسبي نگهداري كرد و در صورت رها شدن آنها در محوطه گلخانه مانع انتشار آنها به خارج از گلخانه شد.
۱۱- مي‌توان آزمايشهاي تحت شرايط ايمني زيستي سطح ۱ را همزمان با آزمايشهاي تحت شرايط ايمني زيستي سطح ۲ انجام داد و سطح دو را براي هر دو در نظر گرفت.
۱۲- در صورت انجام آزمايش خاصي بايد علائمي نصب گردد كه نشاندهنده فرد مسئول آزمايش نوع گياه مورد استفاده و تسهيلات ويژه‌اي كه استفاده مي‌شود باشد.
۱۳- در صورت كار با ارگانيسم‌هايي كه براي اكوسيستم طبيعي و يا اكوسيستم گلخانه مضر باشند، بايد علائمي بر روي درهاي گلخانه‌ نصب گردد.
۱۴- اگر خطري متوجه افراد باشد بايد توسط علائم ايمني زيستي به اطلاع همه برسد.
كليه مواد حاوي ميكروارگانيسم‌هايي كه بصورت زنده و يا دست نخورده وارد گلخانه شده و يا از آن خارج مي‌شوند بايد در ظرفهاي درب دار مقاوم حمل شوند.
۱۵- بايد يك دستور كار در گلخانه تهيه شود كه درآن نتايج عدم رعايت نكات ايمني و نيز روش مقابل به رها شدن ناخواسته ارگانيسم‌ها در گلخانه به افراد آموزش داده شود.
۱۶- بايد يك اتوكلاو جهت آلودگي‌ زدايي از مواد آلوده در دسترس باشد.
 
مقررات ايمني زيستي سطح ۲ براي كار با حيوانات آزمايشگاهي:
 
محل نگهداري حيوانات بايد مجهز به قفل باشد.
محل نگهداري حيوانات به تناوب مورد بازرسي قرار گيرد.
در ساختماني واقع باشد كه قابل كنترل و قفل كردن باشد.
تنها اشخاصي كه از خطرات احتمالي آگاهي داشته و واجد شرايط هستند (نظير دريافت كردن واكسنهاي مناسب) مي‌توانند وارد حيوانخانه شوند.
حيواناتي كه در كار پژوهشي در نظر گرفته نشده‌اند نبايد در حيوان خانه نگهداري شوند.
مواد آلوده‌اي كه در محلي به دور از آزمايشگاه آلودگي زدايي مي‌شوند بايد قبل از خروج در ظروف درب دار با دوام حمل شوند.
سرنگها و سرسوزنها بايد بلافاصله در ظروف مقاوم قرار گرفته و آلودگي زدايي شوند (ترجيحاً با اتوكلاو).
هنگاميكه كار پژوهشي با حيوان نيازمند آمادگي‌هاي قبل است (نظير تزريق واكسن), بايد هشداردهنده ايمني زيستي بر روي تمام دربهاي منتهي به حيوانخانه نصب شوند، اين علائم بايد نشان دهنده گونه حيوانات, عاملي كه با آن كار مي‌شود, نام و شماره تلفن مسئول حيوانخانه و ساير موارد مورد نياز جهت ورود به آزمايشگاه باشند.
در هنگام حضور در آزمايشگاه بايد از روپوش استفاده كرد. اما پيش از ورود در نواحي غير آزمايشگاهي نظير رستوران ، كتابخانه و اتاق استراحت آن را خارج نموده و در آزمايشگاه قرار داد.
مراقبت خاصي جهت جلوگيري از آلوده شدن با ميكروارگانيسم‌هاي نوتركيب بايد به عمل آورد و در موقع كار با حيوانات و هنگامي كه تماس با عوامل آلوده كننده اجتناب ناپذير است بايد از دستكش استفاده كرد.
هر اتفاقي كه منجر به رها شدن ارگانيسم‌هاي حاوي DNA نوتركيب در محيط و يا آلوده شدن حيوانات و كاركنان آزمايشگاه با آنها گردد بايد بلافاصله به مسئول حيوانخانه و يا مسئول گزارش شود.
تمام پس‌ماندهاي بيولوژيكي بايد در دو ظرف مقاوم كه درون هم قرار مي‌گيرند ريخته شوند و پيش از دور ريختن آلودگي زدايي شوند.
تمام نوزاداني كه به نوعي مهندسي ژنتيك بر روي آنها انجام شده بايد تا ۷۲ ساعت پس از بدنيا آمدن علامت‌گذاري شوند.
براي انجام تزريقات يا كشيدن مايعات از بدن حيوانات از سرنگهاي يكبار مصرف و متصل به سوزن استفاده شود و بايد دقت كافي به منظور جلوگيري از خود تلقيحي و ايجاد آئروسل انجام گيرد . نبايد سوزن را پس از مصرف خم كرد، شكست يا در غلاف آن قرار داد. سوزن و سرنگ بايد سريعاً در ظرف مخصوص ظروف تيز و برنده قرار گيرند و آلودگي زدايي شوند.
در صورتي كه امكان انتقال آلودگي (ميكروارگانيسم ،DNA نوتركيب و …) توسط عواملي نظير بندپايان و يا ساير راهها وجود دارد بايد دقت كافي جهت جلوگيري از انتشار آن به عمل آيد.
خوردن، آشاميدن و سيگار كشيدن در آزمايشگاه ممنوع است.
افرادي كه با مواد و حيوانات داراي DNA نوتركيب كار مي‌كنند بايد پيش از خروج دستهاي خود را بشويند.
شرايط نگهداري حيوانات بايد مطابق با قوانين حمايت حيوانات باشد.
بايد يك دستور كار رعايت نكات ايمني زيستي در آزمايشگاه وجود داشته باشد و همه ملزم به مطالعه و رعايت آن دستورات باشند.
سطوح كار بايد نسبت به آب غير قابل نفوذ و مقاوم به اسيد، قليا، حلالهاي آلي و حرارت باشند.
محل نگهداري حيوانات بايد به راحتي قابل تميز كردن باشد.
پنجره‌هايي كه باز مي‌شوند داراي توري باشند.
 
ايمني كار با نمونه‌هاي داراي DNA نوتركيب
اسيدهاي نوكلئيك كه در مهندسي ژنتيك و بيوتكنولوژي مورد استفاده قرار مي‌گيرند را مي‌توان به صورت زير دسته‌بندي كرد:
اسيدهاي نوكلئيك با ساختار DNA
cDNA ژنوم‌هاي RNA ويروسي
پلاسميدها
ترانسپوزون‌ها
ناقل‌هاي مصنوعي
واكسن هاي DNA
اسيدهاي نوكلئيك با ساختار RNA
آنتي سنس RNA
ريبوزيم‌ها
واكسن‌هاي RNA
ناقل‌هاي RNA ويروسي
RNA-DNA هيبريدها
رهاسازي اسيدهاي نوكلئيك در محيط از روشهاي مختلفي صورت مي‌گيرد:
زباله‌هاي ميكروارگانيسم‌هاي تراريخت
زباله‌هاي كشت سلولي و محصولات گياهي تراريخت
زباله‌هاي جانوران تراريخت
غذاي مهندسي شده
نسوج گياهي مهندسي شده نظير كتان
گرد و خاك و دانه گرده محصولات مهندسي شده
اسيدهاي نوكلئيك در محيط‌هاي طبيعي قدرت بقا داشته در ضمن بعضي از انواع آنها قادر به انتقال از يك ارگانيزم به ارگانيزم ديگر مي‌باشند. اسيدهاي نوكلئيك مي‌توانند ۶ خطرات احتمالي به صورت زير داشته باشند:
ايجاد شوك توكسيك در زمان استفاده از ناقل‌هاي ويروسي
واكنش ايمونولوژيكي در زمان استفاده از ناقل‌هاي ويروسي
ايجاد واكنش‌هاي اتو ايمن توسط DNA دو رشته‌اي و RNA
توليد ويروس‌هاي نوتركيب بيماريزا
ايجاد موتاسيون (Insertion mutagenesis)
Insertion oncogenesis
آلودگي ژنتيكي سلولهاي زايشي
بسته به نوع كار پژوهشي با اسيدهاي نوكلئيك مقررات ايمني اعمال خواهد شد كه مجري پروژه‌هاي تحقيقاتي ملزم به آموزش نكات ايمني اختصاصي كار خويش مي‌باشند. مقررات كلي ايمني زيستي در سطح آزمايشگاههاي مركز (ايمني زيستيII) براي كار با DNA به صورت زير است:
پوشيدن روپوش آزمايشگاه و دستكش در حين كار با نمونه‌هاي DNA ضروري است.
زباله‌هاي آلوده به DNA بايد از زباله‌هاي غير آلوده جدا شده و زباله‌هاي آلوده در نهايت اتوكلاو شوند.
از ريختن محلولهاي آلوده به DNA در سينك‌هاي ظرفشويي به شدت خودداري گردد.
در صورت آلوده شدن سطوح آزمايشگاه با DNA نوتركيب ، سطوح توسط اسيد رقيق شسته شده پس از شستشوي اسيد با آب، ضد عفوني كردن سطوح با الكل صورت گيرد.
پيشنهاد مي‌گردد كه قبل از كار با DNA سطوح آزمايشگاهي توسط پوشش‌هاي دو قسمتي (پلاستيك، بخش قابل نفوذرويي) پوشيده گردد و در انتهاي كار جمع شده و اتوكلاو شود.
مسلماً رعايت نكات ذكر شده مي‌تواند احتمال وقوع خطر را به حداقل برساند.
مقررات ايمني كار با خون و فرآورده‌هاي آن
نمونه‌هاي خوني مورد آزمايش از جهت همراه بودن با انواع ويروسهاي بيماريزاي انساني بسيار خطرناك است . مشخص شده است كه در ml1 از خون ۵۰-۱۵ ويروس HIV و حدود ۱۰^۶ تا ۱۰^۹ ذره ويروسي هپاتيت B وجود دارد اين ذرات ويروسي HBV برخلاف ذرات ويروسي HIVقادرند در خارج بدن موجود زنده به مدت چندين روز زنده باشند. تعداد ذرات ويروسي HCV 10 برابر ذرات ويروسي HIV است . مسلماً رعايت نكات ايمني در آزمايشگاههاي فوق ضروري بوده و هرگونه بي‌احتياطي مي‌تواند خطرات بالقوه جبران‌ناپذير را در برداشته باشد.
آزمايشگاه تحقيقاتي مربوط به نمونه‌هاي خوني بايد در مكان مشخص و جدا از ساير بخش‌هاي آزمايشگاهي ساخته شود.
افراد در ارتباط با اين نمونه‌ها بايستي واكسينه شده و در مواقع بروز حادثه فرم‌هاي مخصوصي را پر كنند و در فرم‌هاي مذكور علل بروز حادثه ذكر گردد.
پوشيدن دستكش ، لباس‌هاي مناسب آزمايشگاهي ، شستشوي مداوم دستها، عدم استفاده از كفشهاي روباز و عدم استفاده از لنز و لوازم آرايشي به شدت توصه مي‌گردد.
استفاده از هودهاي بيولوژيك در حين كار توصيه مي‌گردد. سطح كاري توسط bench-cever (كه متشكل از يك لايه پلاستيك و بخش جاذب رويي) پوشيده شود تا بعد از اتمام كار پوشش فوق جمع شده و اتوكلاو گردد.
در صورت آلوده شدن ميزهاي آزمايشگاه توسط خون، ميز و يا جايگاه آلوده توسط ماده ضدعفوني كننده آب ژاول ۱۰% ، سود ۵% مولار و SDS 5/0 % ضد عفوني شده و سپس با آب آبكشي گردد.
نمونه‌هاي آلوده پس از علامت‌گذاري اتوكلاو گردند.
پاكسازي منظم و دوره‌‌اي در محوطه‌هاي فوق بايستي انجام گيرد.
 
 
 
 
آشنايي با علائم هشدار دهنده درآزمايشگاه:

• علائم هشدار دهنده شيميايي
• علائم هشدار دهنده بيولوژيک
• علائم هشدار دهنده راديو اکتيو
• علائم هشدار دهنده الکتريکي

 
توضيح علائم روي بسته مواد
 
E(Explosive)در جايي غير از انبار مواد نگهداري شود(قابل انفجار)
O(Oxidizing- Fire Promoting)(اكسيد كننده- قابل اشتعال)تماس با مواد قابل اشتعال به حداقل برسد.
T(Very toxic)(بسيار سمي)تماس بابدن به هرشكلي محدود شود(رعايت حداكثر موارد ايمني).
T(Toxic)سمي.
Xn(Harmful)(مضر) نبايد بادست تماس پيداكند.
F+(Exteremely flammable)(بشدت قابل اشتعال)دردماي زير صفر نگهداري شود.
F(Highly flammable)نگهداري دردماي زير۲۱
C(Corrosive)(خورنده)از تماس باكليه سطوح بدن جلوگيري شود.
Xi(lrritant) كم خطر ترين
مواد شيميايي را از لحاظ سميت وزيان مي توان به يكي از چهار دسته زير تقسيم كرد:
مواد با زيان بسيار زياد: شامل موادسرطان زا، جهش زايا مسموم كننده درتوليد مثل وحساسيت زاهاي تنفسي
مواد بازيان زياد:موادبسيار سمي،مولد سوزاننده وحساسيت زاهاي پوستي
مواد با زيان متوسط:مواد مضر،مواد محرك وسوزش آور
مواد با زيان كم:موادي كه بعنوان مواد خطرناك شناخته نمي شوند.
 
 

علائم هشدار دهنده شيميايي	علامت		مفهوم	کد
	C		خورنده فلز	R34 :ايجاد اثرات سوختگي
				R35 : ايجاد اثرات شديد سوختگي
	E		خطر انفجار	R2 : قابليت انفجار در اثر ضربه
				R3 : قابليت انفجار آسان در اثر ضربه، آتش ويا ديگر منابع قابل اشتعال
	F+		قابليت زياد اشتعال	R12 : شديداً قابل اشتعال
	F		قابليت کم اشتعال	R11 : قابليت جزئي اشتعال
				R15 : آزاد کردن گازهايي با قابليت زياد اشتعال، درصورت تماس با آب
				R17 : خود به خود قابل اشتعال درمعرض هوا
	O		مواد آتش زا (اکسيد کننده)	R7 : امکان ايجاد حريق
				R8 : خطر ايجاد حريق در صورت تماس با مواد قابل اشتعال
				R9 : خطر انفجار در صورت ترکيب با مواد قابل اشتعال
	T+		بسيار سمي	R26 :بسيار سمي در صورت تنفس
				R27 :بسيار سمي در صورت تماس با پوست
				R28 :بسيار سمي در صورت خوردن
	T+		بسيار سمي	R39 :بسيار سمي : خطر  بسيارجدي ايجاد آسيب هاي جبران ناپذير
				R39/26 :بسيار سمي : خطر جدي ايجاد آسيب هاي جبران ناپذير
	T		سمي	R23 :سمي در صورت تنفس
				R24 :سمي در صورت تماس با پوست
	T		سمي	R25 :سمي در صورت خوردن
				R48 : خطر آسيب هاي جدي براي سلامتي در صورت گذاشتن طولاني در فضاي باز
	Xn		ايجاد حساسيت در صورت تنفس	R42 :امکان بروز حساسيت در صورت تنفس
	Xi		ايجاد حساسيت در صورت تماس با پوست	R43: امکان بروز حساسيت در صورت تماس با پوست
	Xn		مضرر براي سلامتي	R20 : مضرر براي سلامتي در صورت تنفس
				R21 : مضرر براي سلامتي در صورت تماس با پوست
				R22 : مضرر براي سلامتي در صورت خوردن
	Xn		مضرر براي سلامتي	R45 : مضرر براي سلامتي در صورت تنفس
				R40 : مضرر براي سلامتي در صورت تماس با پوست
				R48 : مضرر براي سلامتي در صورت خوردن
	Xi		سوزش آور و تحريک کننده	R36 : سوزش آورنده چشم ها
				R37 : تحريک کننده دستگاه تنفسي
				R38 : سوزش آورنده چشم ها
				R41 : خطر آسيب جدي براي چشم ها
	N		خطرناک براي محيط زيست	R50 : سمي براي موجودات زنده آبزي ها
				R51 : سمي براي موجودات زنده آبزي ها
	N		خطرناک براي محيط زيست	R54 : سمي براي گياهان
				R55 : سمي براي جانوران
				R56 : سمي براي موجودات زنده خاک
	N		خطرناک براي محيط زيست	R57 : سمي براي زنبورها
				R58 : امکان بروز اثرات مضرر طولاني مدت در محيط زيست
	N		خطرناک براي محيط زيست	R59 : خطرناک براي لايه ازن
				R52 : مضرر براي موجودات زنده آبزي
				R53 :امکان بروز اثرات مضرر طولاني مدت در محيط زيست آب
علائم هشدار دهنده بيولوژيک	علامت	مفهوم			کد
	T	خطر بيولوژيکي: سرطانزا از گروه ۲+۱			R45 : امکان ايجاد سرطان
					R49 :امکان ايجاد سرطان در صورت تنفس
	Xn	خطر بيولوژيکي: سرطانزا از گروه ۳			R40 : خطر احتمالي آسيب هاي جبران ناپذير
	T	خطر بيولوژيکي: خطر آسيب رسيدن به قدرت توليد مثل			R60 : امکان آسيب رسيدن به قدرت توليد مثل
					R61 : امکان آسيب رسيدن به جنين انسان
	Xn	خطر بيولوژيکي: خطر آسيب رسيدن به قدرت توليد مثل			R62 : خطر احتمالي آسيب رسيدن به قدرت توليد مثل انسان
					R63 : خطر احتمالي آسيب رسيدن به جنين انسان
	Xn	خطر بيولوژيکي: ايجاد تغييرات وراثتي			R40 : خطر احتمالي ايجاد آسيب هاي جبران ناپذير

 
 
 
 

علائم هشدار دهنده الکتريکي	مفهوم	کد بين المللي
	خطر برق گرفتگي
علائم هشدار دهنده راديو اکتيو	مفهوم	کد بين المللي
	خطر تششع

 
وسائل آزمايشگاهي كوچك
ميكروپيپت
براي برداشتن حجم مورد نظر خود توسط ميكروپيپت به نكات زير توجه فرماييد:
۱- ميكروپيپت را به آرامي و با دقت بر روي حجم مورد نظر تنظيم كنيد.
۲- تيپ يكبار مصرف را به ميكروپيپت متصل نماييد بطوريكه از جايگيري درست و محكم آن مطمئن باشيد.
۳- دكمة عملگر(operating Botton) را تا اولين ايست (First stop) آن فشار دهيد.
۴- نوك تيپ را درست زير سطح مايع (mm3-2) قرار دهيد و دكمة عملگر را به آرامي و بطور يكنواخت آزاد كنيد.  ميكروپيپت را در طي كشيدن مايع عمود نگهداريد. در مورد مايعاتي كه ويسكوزيته و دانسيته آنها با آب متفاوت مي‌باشد بهتر است كه با پر و خالي كردن تيپ ، درون آنرا با آن مايع مرطوب نماييد.
۵- سرتيپ را به دقت از درون مايع بيرون آورده به كنارة درون ظرف بكشيد تا مقادير اضافي به جدار بيروني آن باقي نمانده باشد.
۶- مايع كشيده شده با فشار آرام دكمة عملگر تا اولين ايست خارج مي‌شود . پس از توقف كوتاهي در اولين ايست، دكمة عملگر را تا دومين نقطة ايست فشار دهيد تا از تخليه كامل آن مطمئن شويد.
هرگز از ميكروپيپت در خارج از محدودة مشخص شده براي آن استفاده نكنيد.
پيشنهاد مي‌شود كه در هنگام عدم استفاده از ميكروپيپت آنرا در وضعيت عمودي نگهداريد.
برا ي تميز كردن ميكروپيپت از آب يا اتانول %۷۰ و يك پارچة نرم يا دستمال بدون پرز استفاده كنيد. پيشنهاد مي‌شود كه محل اتصال تيپ به ميكروپيپت بطور منظم تميز شود. هرگز براي پاك كردن سطوح خارجي ميكروپيپت از مواردي نظير گزيلل يا ساير حلالهاي مواد پلاستيكي استفاده نكنيد.
مراقب باشيد هنگام برداشتن مواد شيميائي تنها تيپ با آنها تماس يابد و خود ميكروپيپت آلوده نشود.
مايع نبايد وارد ميكروپيپت شود . بنابراين هرگز هنگاميكه تيپ حاوي مايع مي‌باشد آنرا سروته يا بطور افقي نگه نداريد.
هميشه حجم كشيده شده توسط ميكروپيپت را با چشم كنترل كنيد تا مطمئن شويد حجم مورد نظر شما كشيده شده است.
در هنگام كشيدن مواد با چگالي بالا مثل گليسرول و تريتون ، علاوه بر رعايت آرامش در كار ، هيمشه پس از آزادي كامل دكمة عمگر نوك تيپ را تا چند لحظه در مايع نگه داريد تا حجم مورد نظر شما بطور كامل كشيده شود . در صورتيكه نياز به برداشتن حجمهاي بيشتري از اين مواد باشد مي‌توان براي سهولت كار، سرتيپ را چيد. اين مورد براي برداشتن سوسپانسيون‌هايي مثل سوسپانسون سلولي نيز صادق است.
تا حد امكان از كشيدن مواد خورنده‌اي مثل اسيد و بازهاي قوي با استفاده از ميكروپيپت خودداري كنيد؛ زيرا بخارات اين مواد باعث خوردگي و زنگ زدن فنر ميكروپيپت مي شود . بهتر است در اين موارد از پيپت‌هاي شيشه‌اي استفاده شود. در صورت اجتناب‌ناپذير بودن استفاده از ميكروپيپت براي اين مواد پيشنهاد مي‌شود كه پس از اتمام كار ميكروپيپت باز و پيستون و اجزاي دروني آن شسته و تميز گردد.
در صورت آلوده شدن ميكروپيپت به خون، فراورده‌هاي خوني يا سوسپانسيون ميكروبي اگر ميكروپيپت قابل اتوكلاو كردن است از اين روش استفاده كنيد. در غير صورت قسمت آلوده را با دقت از ميكروپيپت جدا كرده و به مدت يكساعت در ساولن %۱۰قرار داده پس از شستشو با آب به مدت ۱۰ دقيقه در SDS%10 و پس از شستشوي مجدد با آب به مدت ۱۰ دقيقه در الكل %۷۰ قرار دهيد . در نهايت وسيله را با مقادير فراواني آب شستشو و در هوا خشك كنيد.
آزمون كاليبراسيون
به دقت تيپ را به سر ميكروپيپت متصل نماييد.
تيپ را با كشيدن آب مقطر به اندازة حجمي ۵ برابر حجم مورد نظر مرطوب كنيد.
به دقت حجم مورد نظر از آب مقطر را كشيده در هنگام كار ميكروپيپت را عمود نگه داريد.
آب مقطر كشيده شده را روي يك كاغذ ضد آب يا ظرفي كه روي ترازو صفر شده است خالي كنيد و وزن آنرا بخوانيد . اين كار را حداقل ده بار انجام دهيد و نتيجه هر بار را ثبت كنيد (توزين بايد در دما Cْ ۲۵-۲۰صورت گيرد).
نتايج را با محدودة حجم مجاز كاليبراسيون مربوطه مقايسه كنيد. اگر متوسط ۱۰ بار خواندن درون محدودة مجاز باشد، ميكروپيپت آماده استفاده است(خطاي حدود %۱ قابل اغماض و مربوط به خطاي دستگاه است). اگر نتايج خارج از محدوده باشد نياز به كاليبراسيون مجدد مي‌باشد.
روش كاليبراسيون
ابزار كاليبراسيون را در حفره‌هاي قفل تنظيم كاليبراسيون (زير تكمه عملگر) جاي دهيد.
قفل تنظيم را براي كاهش حجم در خلاف جهت عقربه‌هاي ساعت و براي افزايش در جهت عقره‌هاي ساعت بگردانيد.
روية آزمون كاليبراسيون را تكرار كنيد تا نتايج دقيق به دست آيد.
وسايل شيشه‌اي
از گذاشتن وسايل شيشه‌اي درجه‌بندي شده اي كه به منظور حجم سنجي‌هاي دقيق به كار مي‌رود در حرارت خودداري كنيد. زيرا گرم و سرد شدن‌هاي متوالي از دقت درجه بندي آنها مي‌كاهد.
از نوشتن يادداشت روي درجه‌بنديها اجتناب كنيد زيرا ممكن است هنگام پاك كردن يادداشتها، درجه بنديها نيز پاك شوند.
پس از اتمام كار ظرف مورد استفاده را با روش مناسب كاملاً تميز نموده و يادداشت روي آنرا پاك كنيد.
براي شستشوي ظروف شيشه‌اي از اسفنج يا پارچه نرم استفاده كنيد تا روي آنها شكاف يا خشي ايجاد نشود.
هنگامي كه در نظر داريد از يك ظرف شيشه‌اي تحت شرايط خلاء استفاده كنيد يا آنرا حرارت دهيد ابتدا از سالم بودن آن اطمينان حاصل كنيد ، در غير اين صورت خطرات جدي شما و اطرافيان را تهديد خواهد كرد.
براي شستشوي ظروف خيلي كثيف بايد از خيساندن شبانه در محلول اسيد كروميك استفاده شود.
اگر احتمال مي‌دهيد كه يك ظرف شكسته يا ترك خورده قابل تعمير است با رعايت نكات ايمني آنرا به بخش شيشه‌گري منتقل كنيد و در غير اين صورت آنرا در ظروف مخصوص اجسام نوك تيز و برنده قرار دهيد.
ورتكس
پيش از استفاده از دستگاه‌هاي ورتكس روميزي از محكم بودن بخش چرخندة آن اطمينان حاصل كنيد.
سعي كنيد حتي الامكان به صورت تراز از آن استفاده كنيد . بطور مثال از اسپين كردن يك ويال كه در مقابل آن يك ويال ديگري قرار نداده‌ايد خودداري فرماييد.
استفاده از ورتكس تنها براي مواد خاصي همچون مخلوط كردن بافرها مناسب است. DNAهاي بزرگ و … در اثر ورتكس آسيب خواهند ديد.
در هنگام ورتكس كردن از محكم بودن درب ويال ها و غير قابل نشت بودن آنها مطمئن شويد، زيرا نشت مواد باعث ايجاد اشكال در آزمايش شما و بروز مشكلات ايمني مي‌گردد.
ويال
قبل از شروع كار از سالم بودن (سوراخ نبودن) و تميز بودن ويال اطمينان حاصل كنيد.
سعي كنيد در هر آزمايش از ويال مناسب آن كار استفاده كنيد.
در هنگام كار خصوصاً در مورد مواد فرار سمي و خطرناكي مثل فنل از محكم بودن و عدم نشت در ويال مطمئن شويد.
براي باز كردن درب ويال از روش مناسبي استفاده كنيد تا محتويات آن يكباره به بيرون پاشيده نشود.
در هنگام استفاده از ظروف يكبار مصرف مثل ويال، فالكون، پليت و … به جنس پليمر سازندة آن توجه داشته باشيد. برخي از آنها مثل پلي پروپيلن (Polypropylene) قابل اتوكلاو كردن هستند و برخي ديگر مثل پلي اتيلن (Polyethylene) را نمي‌توان اتوكلاو كرد. ضمناً اين ظروف نسبت به تمامي مواد مقاوم نبوده با برخي از آنها واكنش مي‌دهند براي مثال پلي كربناتها نسبت به انواع الكلها مقاوم نيستند.
صفحة گرم‌كننده (Hot plate)
اين دستگاه يك وسيلة الكترونيكي است كه استفاده از آن در محدودة دمايي مشخصي مجاز مي‌باشد (۸۰-۱۵)، بنابراين از تنظيم آن روي دماهاي بالاتر از مجاز خودداري كنيد زيرا باعث ايجاد آسيب در سيستم الكترونيكي زير آن مي‌شود.
براي تنظيم دماي آن از اجسام نوك تيز مثل خودكار و ناخن استفاده نكنيد زيرا باعث خراب شدن تكمه‌هاي حساس مي‌شود.
براي سرد كردن دستگاه جداً از خيس كردن آن به هر صورت اجتناب نماييد.
در صورتيكه حجم مادة درون يك ويال زياد باشد، دماي بالا باعث ايجاد فشار و باز شدن خود به خودي درب و بيرون پاشيدن محتويات آن مي‌شود در اين موارد يك منفذ خروجي براي آن تعبيه كنيد يا حجم كمتري در هر ويال بريزيد.
بن ماري (حمام آب)
محفظة بن‌ماري بايد هميشه حاوي مقدار كافي آب مقطر تميز باشد . بنابراين قبل از روشن ساختن آن از كافي بودن حجم آب اطمينان حاصل كنيد، خصوصاً زمانيكه مي‌خواهيد شبانه يا براي مدت طولاني دستگاه را روي دماي بالايي روشن بگذاريد . بديهي است كه كم شدن آب آن باعث بروز آسيب در دستگاه و آتش سوزي خواهد شد.
براي پركردن بن‌ماري از آب يكبار تقطير استفاده نماييد. مراقب باشيد كه نمونه‌هاي شما به آب نفوذ نكند. در صورت مشاهدة آلودگي در آب بن‌ماري بلافاصله آب آنرا بطور كامل تخليه و پس از شستشوي محفظه آنرا از آب تميز پر نماييد.
در صورت استفادة بلند مدت خصوصاً در دماهاي بالا در محفظه را بسته نگهداريد تا از تغيير بيش از حد ، فشار آمدن به دستگاه و كثيف شدن احتمالي آن جلوگيري شود.
اگر مي خواهيد از سردكننده (Chiller) استفاده كنيد، حتماً لازم است بن‌ماري را هم روي دماي مورد نظر تنظيم و آنرا روشن نماييد . توجه داشته باشيد كه هنگام قرار دادن سر مار پيچ در آب, دماي آب بالاتر از دماي اتاق نباشد.
از بن‌ماري‌هاي دقيق براي دماهاي بالاتر از۵۵ استفاده نكنيد.
 
pH متر
pH هر محلول با بدست آوردن لگاريتم غلظت يون هيدرونيوم و تغيير علامت آن بدست مي‌آيد.
 
انواع الكترود
از نظر نوع عملكرد مورد انتظار و ساختمان الكترودها بسيار متنوعند . در جدول زير نوع كاربرد برخي الكترودها خلاصه شده است:

نمونة مورد آزمون	نوع الكترود
نمونه‌هاي بيولوژيكي، پروتئينها، Tris بافر	كالومل يا Double Junction
نمونه‌هاي دارويي	كالومل يا Double Junction
اسيد هيدروفلوريك	الكترود انتيموان يا HF
آب آشاميدني	الكترود نقره Single Junction
پساب	Double Junction
محلولهاي با فلزات سنگين	Double Junction
نمونه‌هاي خاك	الكترود خاك يا Double Junction
PH بالاتر از ۹ و يون Na+ زياد	حباب شيشه‌اي Amber يا Ag/AGcl

الكترودهاي Single Junction كاربردهاي عمومي دارند اما الكترودهاي  Double Junctionجهت تعيين pH محلولهاي ويسكوز يا محلولهاي داراي سولفيدها ، فلزات سنگين يا Tris بافر به كار مي‌روند. الكترود مرجع نقره استفاده‌هاي عمومي دارد و گسترة دمايي تا ۸۰ را در برمي‌گيرد الكترود كالومل در مواردي كه محلولهاي مورد آزمون با يونهاي نقره واكنش داده و موجب انسداد Junction  مي‌شوند كاربرد دارد.
الکترود pH متر موجود در آزمايشگاه ژنوميکس از نوع Double Junction مي­باشد.
نحوه استفاده از دستگاه pH متر آزمايشگاه ژنوميکس:
براي اندازه­گيري دقيق pH محلول­ها لازم است ابتدا دستگاه کاليبره شود. به اين منظور بسته به pH نهايي مورد نظر از بافرهاي استاندارد با pH (7 و ۱۰) و يا (۷ و ۴) استفاده نمائيد. کالبراسيون دستگاه حتي بعد از خاموش شدن آن حفظ مي­شود. در هر بار اندازه­گيري قبل از فرو بردن الکترود در محلول لازم است آن را با آب مقطر شسته و با دستمال کاغذي خشک کرد. سطح Kclموجود در الکترود و محفظه نگهداري آن را کنترل نمائيد. موقع اندازه­گيري pH لازم است درپوش الکترود را باز نگه داريد.
الكترود pH متر را با آب مقطر شسته و آب اضافي دور الكترود را با تماس آرام دستمال كاغذي خشك كنيد. مراقب باشيد حتي به مدت كوتاه نبايد الكترود كاملا خشك شود.
الكترود را درون محلول استاندارد ۱ (۷ =pH) قرار دهيد.
دستگاه را روشن کنيد.
کليد pH CAL را فشار دهيد.
بعد از اينکه دستگاه pH بافر اول را اندازه گرفت علامت bu2 روي نمايشگر دستگاه ظاهر مي­گردد، بعد از شستن الکترود با قرار دادن آن در محلول استاندارد ۲، دستگاه را با بافر دوم هم کاليبره کنيد.
بعد از کاليبراسيون با قرار دادن الکترود در محلول با pH مجهول مي­توانيد pH آن را اندازه-گيري نمائيد.
هنگامي که کار اندازه­گيري pH پايان يافت، الكترود را از محلول خارج و با آب مقطر بشوئيد، در پوش آن را در جاي خود محكم نماييد و از قرار گرفتن آن در Kcl اطمينان حاصل کنيد.
خطاهاي pH متر
۱- خطاي قلياي: در محلول با ۹=pH يا بزرگتر بعضي از غشاهاي شيشه‌اي نه تنها تغييرات غلظت يون هيدروژن بلكه تغييرات غلظت يونهاي فلزات قليايي (مثل ⁺Na و ⁺K)   را نيز نشان مي‌دهد. خطاي pH در pH هاي بالا منفي است و قرائتها كمتر از مقدار واقعي هستند تمام كاتيونهاي تك بار كم و بيش خطاي قليايي بوجود مي‌آورند.
۲- خطاي اسيدي: الكترود شيشه‌اي در محلولهاي با pH كمتر از ۵/۰ خطايي نشان مي‌دهند كه علامت آن در جهت مخالف خطاي قليايي است. در اينجا قرائتها زيادتر از مقدار واقعي هستند.
آب زدايي: خشك شدن الكترود باعث عملكرد پايدار و خطا مي‌گردد.
۳- خطا در محلولهاي غير بافري خنثي: تعادل بين سطح الكترود و اينگونه محلولها بكندي صورت مي‌گيرد براي رفع اين خطا بايد تا برقراري تعادل (چند دقيقه) صبر نمود.
۴- خطا در pH بافر استاندارد: عدم دقت در تهيه بافر استاندار يا تغيير تركيب آن در اثر نگهداري طولاني مدت و يا فساد آن توسط باكتري در اندازه گيري pH خطا ايجاد مي‌نمايد.
موارد احتياط
هرگز الكترود را حتي در حد كمتر از يك دقيقه كاملاً خشك نكنيد.
بعد از اتمام كار از قرار گرفتن كامل الكترود در ويال حاوي Kcl اشباع مطمئن شويد.
در صورت عدم دسترسي به Kcl اشباع هرگز الكترود را در آب مقطر قرار ندهيد . در اين حالت نخست از محلول استاندارد ۴ = pH و در درجه بعدي از آب لوله كشي استفاده نماييد.
از يكنواخت بودن محلول مورد بررسي اطمينان حاصل نماييد در صورت لزوم از كاغذ صافي براي جدا كردن ذرات معلق بهره بگيريد.
از تنظيم pH محلولهاي محيط كشت همراه با آگار جامد يا ذوب شده اكيداً خودداري فرماييد.
pH هاي بالاتر از ۱۲ و پايين‌تر از ۳ داراي خطاي قليايي و اسيدي است، قبل از اندازه­گيري pH انها را به محدوده مورد نظر نزديک نمائيد.
مشخصات محلول و pH آن را به همراه تاريخ و نام خود در دفتر دستگاه ثبت نماييد.
پيغام‌هاي خطا در دستگاه pH- متر
در همه حال با نمايش پيغامهاي خطا قبل از شروع هر عملياتي بايد از صحت اتصالات دستگاه و الكترود اطمينان حاصل كرد سپس سطح محلول داخل الكترود مورد بررسي قرار گيرد و در صورت كمبود، محلول اضافه شود. در صورت عدم رفع خطا با نسب کاغذي که مورد خطا روي آن  نوشته شده باشد، مسئول آزمايشگاه را از وجود اشکال در سيتم مطلع نمائيد.
مايكروويو
امواج مايكروويو از دسته امواج الكترومغناطيس هستند(با طول موج حدود ۱۲۰ نانومتر)مانند امواج راديويي، در دستگاه مايكروويو نيروي الكتريسه به وسيله تيوپ مگاترون به امواج مايكروويو تبديل مي شود، امواج مايكروويو از تيوپ مگاترون به طرف محفظه فر (جايي كه جذب، منعكس يا عبور مي كنند ) حركت مي كنند.
در كار با اين دستگاه ۵ عامل اصلي اندازه ظرف، مقادير، غلظت، زمان و قدرت امواج قابل تنظيم است. انرژي الكترومغناطيس در فركانس مايكروويو يكي از پاكيزه‌ترين و بي‌زيان‌ترين منابع ايجاد گرما مي‌باشد ولي  در كار با دستگاه بايد نكات زير را رعايت نمود.
۱- به هيچ وجه نبايد وسايل با ضمايم فلزي مانند فويل آلمينيومي را داخل دستگاه قرار داد زيرا به محض شروع به كار دستگاه باعث منعكس كردن امواج و ايجاد جرقه و صدمه زدن به د ستگاه مي‌گردد. در پوش آلمينيومي را قبل از گرم كردن بايد با درپوش پلاستيكي مخصوص عوض كرد.
۲- از گرم كردن ظروف كاملاً در بسته، خشك كردن كاغذ و پارچه توسط دستگاه اجتناب نمائيد. مايعات بايد در ظرف درب دار يا روكش دار گرم شوند.
۳- در حين گرم كردن مايعات در مايكروويو،مايع بايد كنترل و بازديد گردد و در صورت نياز حتماً هم زده شود تا سر نرود.
۴- براي خارج كردن ظروف گرم شده توسط دستگاه حتما بايد از دستكش يا دستگيره پارچه‌اي استفاده نمود.
۵- پس از گرم كردن مايعات وخاموش كردن دستگاه چند دقيقه صبر نماييد تا حرارت آن يكنواخت شود و سپس با احتياط آن را از دستگاه خارج نماييد.
۶- درب دستگاه قبل از شروع به كار بايد كاملاً بسته باشد و از كار كردن دستگاه با درب باز يا نيمه باز جداً خودداري شود.
۷- در صورتي كه در اثر اشتباه دستگاه بدون بار كار نمايد، برق آن به طور خودكار قطع مي‌گردد. در اين صورت حداقل نيم ساعت دستگاه را روشن نكنيد.
۸- اگر از كيسه نايلوني براي گرم كردن جسمي استفاده مي نماييد، دقت فرماييد كه منافذي براي خروج بخار آب در كيسه ايجاد نماييد.
۹- كليدها را آرام و تك به تك فشار دهيد هرگز به طور همزمان چند كليد را باهم فشار ندهيد.
۱۰- هيچگاه دستگاه را بدون سيني استفاده ننماييد.
۱۱- سطوح داخلي و خارجي، درب و نوارهاي حاشيه و سيني گردان و غلط‌گر را بايد همواره تميز نگهداشت زيرا در صورت آلودگي دستگاه به مواد شيميايي و حتي مواد پاك كننده كارايي آن پايين مي‌آيد، لذا با دستمال مرطوب و آب مقطر دستگاه را تمييز كنيد.
۱۲- فقط از ظروف پلاستيكي مقاوم مايكروويو استفاده شود.
۱۳- براي جلوگيري از سر رفتن مايعات از ظروفي استفاده شود كه دو برابر حجم مايعات باشد و در صورت امكان قدرت كمتري براي به جوش آوردن استفاده شود.
نظافت دستگاه
براي برطرف كردن لكه‌ها و جرمها از داخل مايكروويو،‌حدود ۱ ليتر آب در يك ظرف شيشه‌اي قرار داده و دستگاه را به مدت ۶ تا ۸ دقيقه با بالاترين قدرت روشن نماييد. آب به جوش مي‌آيد و بخار آن باعث مي‌شود كه لكه‌ها و جرمها نرم شده و به راحتي برطرف شوند. اين كار باعث مي‌شود كه بوي نامطبوع كه در اثر گرم كردن بعضي مايعات در داخل دستگاه ايجاد مي‌گردد برطرف گردد. مايعات نيز نبايد  بري روي سيني و داخل محفظه ريخته شوند وبراي شستشو دستگاه نيز حتماً آب را در يك ظرف ريخته و سپس  از آن بجوشانيد.
مشكلات احتمالي كار با دستگاه مايكروويو

اشكال	توصيه و راه حل
تراكم بخار در داخل دستگاه جريان هوا در اطراف درب و پوشش خارجي انعكاس نور از اطراف درب و پوشش خارجي آزاد شدن بخار از اطراف درب و يا منافذ	طبيعي است
در هنگام فشار دادن كليد <start> دستگاه كار نمي‌كند	از بسته بودن درب دستگاه اطمينان يابيد
امكان وارد كردن هيچ تنظيمي نيست	اشتباهاً براي توقف موقت كليد <stop> را فشار داده‌ايد كليد <Reset> را فشار دهيد تا برنامه تنظيمي كاملا لغو شود.
شنيدن صداي اضافه يا جرقه	آيا ظروف داراي تزئينات فلزي است؟ آيا ظروف فلزي در دستگاه باقي نمانده است ؟ آيا فويل آلومينيومي در مجاورت ديواره‌ها قرار دارد.

 
نكاتي در ارتباط با توزين و استفاده از دستگاه ترازو:
براي تهيه مواد ومحلولهاي مربوط به آزمايش نياز به توزين دقيق موادي است كه مورد استفاده قرار مي‌گيرند. با توجه به محدودة دقت ترازو، دو ترازو در آزمايشگاه وجود دارد ترازوي غير حساس كه تا حد gr01/0 وترازوي حساس كه تا mg001/0 را وزن مي‌كند.
محدودة وزن ترازو
در هنگام توزين به محدوده وزن ترازو دقت كنيد. براي توزين وزن‌هاي بيش از gr1 از ترازوي حساس وبراي توزين وزن‌هاي كمتر از gr01/0 از ترازوي غير حساس استفاده نكنيد.
انتخاب موقعيت مناسب براي ترازو
سطحي كه ترازو روي آن قرار مي‌گيرد بايستي تا جاي ممكن افقي باشد.
مكان قرار گيري ترازو در معرض نور مستقيم خورشيد نباشد.
تغييرات درجه حرارت در اين مكان گسترده نباشد.
در جهت جريان شديد هوا قرار نگيرد.
تراز كردن ترازو:
بعد از هر جابجايي بايستي ترازو را تراز كرد. صفحه تراز دو دايره است كه در مورد ترازوي حساس در جلو و در  مورد ترازوي غير حساس در عقب ترازو قرار دارد در حالت بالانس دايره كوچك بايد در وسط دايرة بزرگتر قرار گيرد كه اين عمل توسط پيچ‌هاي بالانس صورت مي‌گيرد.
 
طرز جابجا كردن ترازو:(حتي الامكان از جابجاكردن ترازو خوداري نماييد و در صورت ضرورت زير نظر كارشناس آزمايشگاه صورت گيرد)
دو دست خويش  را در جلو وعقب ترازو جاي دهيد و آن را جابجا كنيد (يعني از سمت عقب و سمت كليد ReZero)
جابجايي نبايستي از دو پهلوي ترازو صورت گيرد.
نظافت ترازو:
بعد از هر توزين بايستي صفحه توزين ترازو پاك شود و حتي الامكان اطمينان داشت كه بين كفه ترازو و كفه نگهدارنده ترازو ماده‌اي ريخته نشده باشد زيرا وجود هر نوع جسم خارجي بسيار كوچك منجر به خطاي ترازو در خواندن وزن مي‌گردد. استفاده از حلال‌هاي آلي نظير اتانول براي تميز كردن ترازو توصيه نمي‌شود. براي پاك كردن ترازو از آب و شوينده‌ها استفاده كنيد.
طرز كاليبره كردن ترازو:
قبل از استفاده از ترازو براي اولين بار يا هر چند مدت يكبار ترازو بايستي كاليبره شود.
كليه Control bar تا صفحه نمايش روشن شود، با ادامه فشار نشانه cal ظاهر مي‌شود.
براي كاليبره كردن وزنه gr1000 نياز است وزنه را روي ترازو قراردهيد. وزن وزنه روي صفحه نمايش ظاهر مي‌شود.
فوراً وزنه را بر داريد، بعد از برداشتن وزنه (…) ظاهر مي‌شود.
زمانيكه صفر روي صفحه نمايش مشخص شود، ترازو كاليبر شده است.
خاموش كردن دستگاه:
براي خاموش كردن ترازو كليد on/off را كمي به سمت بالا بياوريد. بعد از اين عمل ترازو روي Stand by قرار مي‌گيرد.
نكات ايمني كار با اتوكلاو:
اتوكلاو دستگاهي است كه با استفاده از بخار آب تحت فشار عمل استريليزاسيون را انجام مي‌دهد. در هنگام كار با اين دستگاه به نكات زير توجه نماييد :
جهت جلوگيري از تشكيل رسوب در دستگاه اتوكلاو، از آب مقطر استفاده نماييد.
سطح آب درون دستگاه نبايد از انتهاي پايين ديگ بالاتر رود. آب بايد بر رئي المنتها قرار گيرد.
پيچهاي درب را بايد كاملا محكم بست، براي اين منظور بايد پيچهاي روبروي هم بسته شود تا درب دستگاه به طور يكنواخت محكم شده و بخار آب از آن خارج نشود.
استفاده از دماهاي بيشتر از ميزان لازم  ومدت زمان طولاني‌تر تفاوتي در نتيجه حاصل ندارد. بهتر است از دما و زماني كه طبق دستورالعمل لازم است پيروي گردد. به طور معمول براي استريليزاسيون محلولها, تيپها و ويالهاي آلوده به DNA  ۲۰  دقيقه دماي ۱۲۱ درجه كافي است براي وسايل و مواد آلوده به RNA  ۴۵ دقيقه دماي ۱۲۱ درجه و صورت اطمينان بيشتر تكرار اين برنامه كافي مي‌باشد.
ظروف داراي محلول را نبايد پر كرد و حداقل  ظرف بايد خالي باشد.
درب ظروف، مخصوصاً آنهايي كه حاوي محلول هستند را كاملا نبنديد، بلكه مقداري آن را شل نموده تا بخار آب ايجاد شده از آن خارج گردد.
پس از اتمام زمان لازم براي استريل كردن نمونه‌ها، جهت باز كردن درب دستگاه بصورت زير عمل كنيد :
منبع حرارت را خاموش كنيد و دريچه خروج بخار را باز نمائيد ( دريچه خروج بخار را آهسته باز كنيد مخصوصاً اگر محلول داخل اتوكلاو داريد اين عمل خيلي به آهستگي بايد انجام گيرد ) تا فشار داخل دستگاه به صفر برسد و پس از آن درب دستگاه را باز نماييد.
پس از استريل شيشه جات و يا لوله اپندرف بايد مواد مورد نياز را در آون خشک کرد(۱ الي ۳ ساعت در دماي ۸۰ درجه).
نكات ايمني كار با دستگاه آون:
آون يا فور دستگاهي است كه به كمك آن مي‌توان درجه حرارتهاي مختلف، مخصوصاً دماهاي بالا جهت ضد عفوني كردن وسايل آزمايشگاهي ايجاد نمود.
از ريختن هر نوع مايعات در داخل دستگاه خودداري نماييد و در صورتي كه اين اتفاق افتاد، بلافاصله دستگاه را از برق كشيده و با پارچه نخي مرطوب سيني‌ها و جداره‌ها را پاك نماييد.
هنگامي كه دستگاه روشن است از حركت دادن آن خودداري نماييد.
دستگاه بايد بر روي سطح صاف قرار گيرد.
حتماً توجه داشته باشيد كه در هنگام كار با دستگاه درب آن بسته باشد.
بهتر است پس از ضدعفوني كردن وسايل آزمايشگاهي مدتي صبر نماييد تا دماي وسايل كاهش يابد. در صورتي كه مي‌خواهيد وسايلي كه هنوز داغ هستند، از آون خارج نماييد، حتماً از دستكش محافظ استفاده نماييد و هنگام انتقال وسايل آنها را در يك سيني گذاشته و جابجا نماييد.
براي ضدعفوني كردن وسايل حتماً به حجم مفيد دستگاه توجه نموده و از قرار دادن وسايل بيش از ظرفيت دستگاه خودداري نماييد. در اين وضعيت ممكن است وسايل كاملاً استريل نگردند.
پس از تنظيم درجه حرارت دستگاه جهت اطمينان از عدم تغيير درجه تنظيم شده درجه تنظيم حرارت را با پيچ مخصوص آن قفل نماييد.
از قرار دادن وسايل پلاستيکي در آون خودداري کنيد.
نكات ايمني و نحوه كار با آون هيبرايداسيون
آون هيبريداسيون دستگاهي است كه همزمان با ايجاد دماي لازم و حركت دوراني، شرايط را براي واكنشهاي دو رگه سازي مهيا مي‌سازد.
مكان دستگاه :
دستگاه بايد در مكاني قرار گيرد كه در اطراف آن فضاي كافي براي كار با آن وجود داشته باشد.
– چون درب دستگاه رو به بالا باز مي‌شود، بالاي آن به اندازه‌‌اي كه درب دستگاه به طرف بالا باز مي‌شود، نبايد مانعي قرار گرفته باشد.
دستگاه  بايد در مكاني صاف قرار گرفته و ترازي كه پشت آن قرار دارد، تنظيم گردد.
نحوه كار با دستگاه :
غشاء و محلولهاي مربوط به واكنش دو رگه ‌سازي را درون لوله‌اي مخصوص قرار دهيد.
لوله ها را در سبد چرخنده قرار دهيد وآن را درون محفظه دستگاه بگذاريد.
پيچ تنظيم سرعت چرخش‌ و دما را در پايين‌ترين ميزان قرار دهيد.
دستگاه را روشن كنيد.
كليد مربوط به دستگاه چرخنده را روشن كرده وميزان چرخش با پيچ كنترل آن را تنظيم كنيد.
دما را به حد نياز افزايش دهيد.
پيچ تنظيم دماي ايمني را چند درجه بيشتر از دمايي كه موردنظرتان است، براي اطمينان از عدم افزايش دماي بي‌رويه تنظيم كنيد.
نكاتي ديگر پيرامون كار با دستگاه آون هيبريداسيون
لازم است  كه درب لوله‌هاي مخصوص كاملاً محكم شود و از بيرون ريختن مايعات جلوگيري شود. درصورتي كه در كاملاً محكم نمي‌شود و مايعات از آن خارج مي‌گردد حتماً بايد واشر و در صورت لزوم لوله جديدي مورد استفاده قرار گيرد.
۱۰ تا ۱۵ دقيقه پس از قرار دادن لوله‌ها در دماي ۶۰ تا ۶۸ درجه، پس از قطع كردن چرخش  دستگاه، درب لوله‌ها را كمي باز نماييد تا بخار آب ايجاد شده از آن خارج شود. سپس دوباره درب آنها را ببنديد و درون دستگاه قرار دهيد.
موقع قرار دادن لوله‌ها در سبد چرخنده حتماً بايد تقارن حفظ شود، اگر از يك لوله استفاده مي‌كنيد آن را در وسط سبد، و اگر از دو لوله استفاده مي‌كنيد، آنها را روبروي هم قرار دهيد.
از ريخته شدن محلول در سيني ثابت دستگاه جلوگيري نماييد. در صورت آلوده شدن دستگاه با مايعات، پس از خاموش كردن دستگاه، آن را با پارچه نرم كه سايش ايجاد نكند، تميز نماييد.
دستگاه را بدون بستن پوشش به کار نيندازيد.
بعد از اتصال دستگاه به برق , از دست زدن به قسمت هاي باز دستگاه خودداري نماييد.
از به کار انداختن دستگاه در محيطهاي مرطوب خودداري کنيد.
سطح دستگاه را تميز وخشک نگهداريد.
الكتروفورز:
تعريف : به حركت يونهاي كوچك و مولكولهاي باردار در محلول كه تحت تاثير ميدان الكتريكي انجام مي‌گيرد، الكتروفورز گفته مي‌شود. ميزان حركت ذرات بستگي به اندازه و شكل و مقدار بار مولكول، جريان الكتريكي و مقاومت محيط دارد.
الكتروفورز پروتئين‌ها
محيطهاي زمينه براي الكتروفورز پروتئين‌ها:
كاغذ، ‌استات سلولز و موادي كه بصورت لايه‌هاي نازك استفاده مي‌شوند كه جداسازي بر اساس بار الكتريكي است.
ژل‌هاي آگارز، نشاسته و پلي اكريلاميد كه جداسازي بر اساس اندازه مولكول و بار الكتريكي است.
ژل آگارز
جداسازي بر اساس بار الكتريكي است.
مولكولهاي بزرگتر مانند  اسيدهاي نوكلئيك و نوكلئوپروتئينها را هم تفكيك‌مي‌كند.
ژل نشاسته
قطر منافذ ژل كم است.
جداسازي بر اساس اندازه مولكولي است.
كيفيت نشاسته بسيار مهم است و بايد خالص باشد.
ژل پلي‌اكريلاميد
قطر منافذ ژل مشابه اندازه پروتئينها است.
از نظر شيميايي خنثي است.
شفاف و بيرنگ است.
جداسازي بر اساس اندازه مولكول انجام مي‌گيرد.
پلي مري از مونومرهاي اكريلاميد است كه توسط   متيلن بيس اكريلاميد به هم اتصال متقاطع دارند.
قطر منافذ، نرمي و شفافيت ژل بستگي به غلظت بيس اكريلاميد دارد.
آمونيم پرسولفات (APS)عامل پليمريز كننده بوده و TEMED تسريع كننده( كاتاليزور) است.
ريبوفلاوين پلي مريز كننده و TEMED تسريع كننده (كاتاليزور ) است.
انواع دستگاههاي الكتروفورز:
ژل لوله‌اي  tube get
ژل صفحه‌اي Slab get با قطر ۵/۱- ۷۵/۰ميلي‌متر
ژل صفحه‌اي نسبت به لوله‌اي ارجحيت دارد چون در ژل صفحه‌اي تمام نمونه‌ها و ماركرها در شرايط يكساني تفكيك مي‌شوند وحرارت ايجاد شده در تمام سطح ژل پراكنده شده و تغيير شكل بندها كمتر است. به علاوه زمان كمتري براي تهيه آن لازم است.
انواع سيستم‌هاي بافري
-سيستم Dissociating: در اين سيستم تمام پروتئين‌ها به زير واحدهاي پلي‌پپتيدي جدا مي‌شوند.
عواملي كه در اين سيستم‌ها ( در ژل و بافرها ) جهت جدا كردن زير واحدها استفاده مي‌شوند به دو گروه هستند :
۱- اوره ۸ مولار كه باعث شكستن پيوندهاي هيدروژني پروتئين مي‌شود و مركاپتواتانل كه پيوندهاي دي سولفيدي پروتئين را مي‌شكند. در اين سيستم حركت در ژل بر اساس وزن و بار الكتريكي است و دقت كمتري در تعيين وزن مولكولي وجود دارد.
۲- SDS كه باعث تشكيل كمپلكسهاي پلي پپتيد ـ SDS شده و به پلي‌پپتيد بار منفي مي‌دهد و مركاپتواتانل كه پيوندهاي دي‌سولفيدي پروتئين را مي‌شكند. در اين سيستم حركت در ژل بر اساس وزن ملکولي بوده و دقت آن بيشتر است.
– سيستم Non-Dissociating : در اين سيستم پروتئينها دست نخورده و طبيعي (native) تفكيك مي‌شوند.
شكل فضايي و فعاليت بيولوژيك پروتئين حفظ مي‌شود.
جداسازي بر اساس وزن ملکولي و بار الكتريكي است.
– سيستم Continuous: يونهاي بافري مشابهي در نمونه، ژل ومخزن الكترودها وجود دارد وهمه pH يكساني دارند. ژل يكپارچه بوده و نمونه مستقيما در ژل Resolving وارد مي‌شود.
– سيستم  Discontinuous: يونهاي بافري متفاوتي در نمونه، ژل و مخزن الكترودها وجود دارد و pH آنها متفاوت است. ژل دو قسمت دارد. نمونه ابتدا وارد ژل Stacking كه منافذ بزرگي  دارد مي‌شود و پس از متمركز و متراكم شدن در آن وارد ژل Resolving با منافذ كوچكتر مي‌شود.
 
مواد مورد استفاده:
– اكريلاميد و بيس اكريلاميد : اين مواد نوروتوكسين قوي هستند. هنگام كار با آنها حتماً بايد دستكش و ماسك استفاده كرد. هر چند كه پس از پلي مريزه شدن بي خطرهستند اما هيچگاه ژل را با دست بدون دستكش نگيريد چون احتمال اينكه مونومرهاي پلي مريزه نشده هنوز در ژل باشند وجود دارد. محلول ذخيره در ۴ درجه سانتي‌گراد به مدت ۲-۱ ماه پايدار است( در تاريكي ). در مدت طولاني‌تر مونومرهاي اكريلاميد، اسيد اكريليك وآمونيوم, آزاد مي‌كنند.
SDS: نوروتوكسين قوي است هنگام كار بايد از دستكش و ماسك استفاده كرد محلول آن در يخچال بلوري است اما در دماي اتاق مجدداً مايع مي‌شود(محلول آن را در دماي اتاق نگهداري کنيد).
اوره : محلول آن بهتر است که تازه تهيه شود چون با گذشت زمان مشتقات خاصي توليد مي‌شود كه بر بار الكتريكي پروتئين‌ها موثر است(محلول آن را مي توان ماهها نگهداري کرد).
TEMED: در ۴ درجه سانتي‌گراد و تاريكي نگه‌داري مي‌شود.
آمونيوم پرسولفات (APS) : چون بلافاصله پس از افزودن آب به پودر آن راديكال‌هاي آزاد توليد مي‌شود بايد محلول تازه تهيه شده آن استفاده شود. در مورد ژل هاي native و Continuous براي خروج راديكال‌هاي اضافي از ژل و جلوگيري از اثر آنها بر پروتئين بيش از بردن نمونه بر روي ژل بايد چند دقيقه به دستگاه مولد برق وصل شود.
نكات مهم در تهيه ژل:
– اطمينان از تميز بودن شيشه‌ها مراحل شستشو به ترتيب عبارتند از :
Spacer ها بايد همه قطر يكسان داشته و مشابه شانه باشند.
شيشه‌ها به يكديگر و به تانك توسط آگار، و يا چسب مخصوص چسبانده مي‌شوند وازلين  توصيه نمي‌شود.
Degas كردن ژل كه پيش از افزودن عامل پليمريزه كننده انجام مي‌گيرد چون اكسيژن مانع پليمريزه شدن مي‌شود.
ريختن ايزوبوتانل بر روي ژل Resolving به منظور عدم تماس ژل با اكسيژن هوا و نيز صاف شدن ژل انجام مي گيرد.
بهتر است كه ژل Resolving 2 الي ۳ ساعت در دماي اتاق بماند تا پليمري شدن كامل شود و بعد ژل Stacking ريخته شود.
نكات مهم در بردن نمونه در ژل:
مقدار SDS بايد كافي باشد ( براي ۱ گرم پروتئين ۴/۱ گرم SDS) تا بار تمام پلي‌پپتيدها منفي شود.
جوشاندن نمونه در بافر بايد كافي باشدتا تمام پروتئين‌ها واسرشت (denature) شوند(۱۰ دقيقه در دماي ۹۲ درجه).
ذره نامحلول در نمونه نبايد باشد. بايد نمونه سانتريفوژ شده(۲ دقيقه ، rpm 13000 ) و محلول رويي در ژل برده شود.
مقدارنمونه Over load يا Under load نباشد چون اين امر موجب تغيير محل بند ورود به چاهك كناري و ظاهر نشدن بند مي‌شود. مقدار ۲۵-۱ ميكروگرم براي پلي‌پپتيد و ۱۰۰-۵۰ ميكروگرم براي مخلوط پروتئيني در هر چاهك كافي است حجم نيز نبايد به حدي باشد كه از چاهك خارج شود.
بردن نمونه در چاهك از فاصله ۲-۱ ميلي‌متري از سطح چاهك انجام شود.
 
نكات مهم در برقراري اتصال به منبع توليد جريان:
 
حباب هواي زير ژل بايد خارج شود چون مانع برقراري جريان بين ژل و بافر مي‌شود.
براي SDS-PAGE و پروتئين‌هاي با بار منفي آند (+) به مخزن پائين و كاتد(-) به مخزن بالا وصل مي‌شود. در حين كار مي‌توان از ولتاژ ثابت و يا شدت جريان ثابت استفاده كرد اما ولتاژ ثابت توصيه مي‌شود.
مولد جريان را پس از اتصال ژل به دستگاه روشن كرده و ولتاژ  يا جريان را از صفر افزايش دهيد. هيچگاه ژل را به مولد روشن وصل نكنيد.
معمولا ولتاژ در ژل Stacking كمتر و در ژل Resolving زياد مي‌شود.
توجه كنيد :
افزايش ولتاژf افزايش جريانf افزايش حرارت
افزايش جريانfافزايش سرعت حركت f كاهش زمان الكتروفورزf كاهش تفكيك بندها
كاهش جريان f كاهش سرعت حركت f افزايش زمان الكتروفورزf افزايش‌تفكيك بندها
 
افزايش زمان الكتروفورز:
وقتي جريان زياد باشد حرارت زياد نيز افزايش مي‌يابد. در اين حالت دماي وسط ژل بيشتر از كناره‌ها بوده و بندها به شكل نيم دايره ديده مي‌شوند. به علاوه پروتئينهاي حساس نيز غير فعال مي‌شوند .
كاهش قدرت يوني بافر باعث بهتر  run شدن مي شود.
نازك بودن ژل (ميلي‌متر ۵/۱ – ۷۵/۰)
اگر با جريان زياد كاركرد بهتر است از دستگاه خنك كننده استفاده كرد.
در مورد پروتئينهاي native ژل ۴-۰ درجه سانتي‌گراد رانده مي‌شود.
الكتروفورز مولكول DNA:
تعريف : در محيطي با PH خنثي به حركت مولكول DNA با بار منفي (به علت فسفات) از كاتد (-) به سمت آند (+) گفته مي‌شود.
محيط‌هاي انجام الكتروفورز:  الكتروفورز DNA به طور عمودي يا افقي و در ژل‌هاي پلي‌اكريلاميد، عمودي بوده و براي جدا كردن  قطعات ۶(ژل ۲۰%) تا ۱۰۰۰(ژل ۳%) جفت بازي بكار مي‌رود.
– ژل  آگارز افقي بوده و براي جدا كردن قطعات ۷۰(ژل ۳%) تا ۸۰۰۰۰۰(ژل ۱/۰%) جفت بازي به كار مي‌رود.
بافرها: معمولاً از بافر بورات (TBE) استفاده مي‌شود. بافرهاي استات يا فسفات هم به كار مي‌روند.
جهت واسرشت كردن DNA از بافرهاي حاوي اوره،  NaOHو متيل مركوريك هيدروكسايد استفاده مي‌شود اما :
NaOH باعث دآمينه شدن پلي اكريلاميد مي‌شود.
متيل مركوريك هيدروكسايد مانع پليمريزه شدن پلي اكريلاميد مي‌شود.
اوره بر بستن آگارز اثر دارد.
قطر مناسب ژل آگارز ۳ ميلي‌متر و پلي‌اكريلاميد ۱ ميلي‌متر است.
پلي اكريلاميد رقيق شكننده است و مي‌توان براي استحكام به آن مقداري آگارز اضافه كرد.
بردن نمونه در ژل (Loading)
اندازه چاهك
اندازه قطعه هر چه قطعه DNA بزرگتر باشد مقدار كمتري بايد روي ژل برد.
پراكندگي اندازه قطعات DNA هر چه پراكندگي كمتري داشته باشند بايد مقدار بيشتري روي ژل برد.
ولتاژ بالا كه موجب تمايز كمتري در قطعات مي‌شود .
شرايط الكتروفورز :‌
معمولاً در دماي آزمايشگاه انجام مي‌گيرد.
هر چه ولتاژ بالاتر باشد حرارت ايجاد شد و در نتيجه كشيدگي در بندها بيشتر خواهد بود.
با افزايش غلظت بافر شدت جريان نيز كاهش يافته وگرماي توليد شده كم مي‌شود.
قطعات بزرگ با كاهش ولتاژ و افزايش زمان بهتر تفكيك مي‌شوند.
قطعات كوچك با ولتاژ بالا وکاهش زمان بهتر تفكيك مي‌شوند.
معمولاً ولتاژ به كار رفته ۱۰-۱ ولت به ازاي هر سانتي‌متر از طول ژل مي‌باشد.
همواره بايد تعادلي بين غلظت، طول ژل، زمان و ولتاژ برقرار شود.
نكات مهم
ژل افقي حتماً بايد روي سطوح كاملاً صاف تهيه شود.
شيشه‌هاي مورد استفاده در تهيه ژل بايد ابتدا با آب مقطر و سپس با اتانل شسته و تميز شوند.
ژل پلي‌اكريلاميد بايد پيش از افزودن عوامل پليمريزه كننده degas شود.
به ژل‌هاي رقيق پلي‌اكريلاميد مقداري آگارز اضافه مي‌شود تا استحكام داشته باشد.
اگر ژل آگارز بارها جوشانده و استفاده شود تغليظ مي‌گردد و بافر آن نيز غليظ مي‌شود بهتر است كه يا در مقادير كم تهيه شود و يا مقداري آب (نه بافر) به آن اضافه گردد.
پيش از هر بار استفاده از تانك افقي بهتر است بافر آن را به هم زد تا يونها بطور يكنواخت در آن پراكنده شوند.
اگر به هنگام خارج كردن شانه از درون ژل روي آنرا بافر پوشانده باشد شانه راحت‌تر خارج مي‌شود.
هيچگاه به دستگاه مولد برق كه روشن است سيم‌هاي تانك را وصل نكنيد بلكه ابتدا دستگاه را خاموش كرده و سپس سيم‌ها را وصل نموده و ولتاژ را بالا ببريد.
هيچگاه هنگام برقراري جريان انگشت خود را درون بافر وارد نكنيد چون امكان برق گرفتگي وجود دارد.
هنگام رنگ‌آميزي ژل مراقب اتيديم برومايد باشيد زيرا موتاژن بسيار قوي است.
 
الكتروفورز RNA
تعريف :  حركت مولكول RNA كه داراي بار منفي است به سمت آند.
در مورد عوامل موثر در الكتروفورز RNA به بخش الكتروفورز DNA مراجعه شود.
علاوه بر موارد ذكر شده در بخش الكتروفورز DNA توجه به نكات زير در مورد الكتروفورز RNA ضروري است :
مولكول RNA داراي ساختارهاي ثانويه است از جمله بخشهاي سنجاق سري و نواحي مكمل در تك رشته كه دو رشته‌ها را مي‌سازند ( RNA). اين عوامل بر حركت RNA بر روي ژل اثر مي‌گذارند.
به دليل وجود ساختارهاي ثانويه RNA را پيش از بردن در ژل واسرشت (Denaturation)  مي‌كنند تا تخمين وزن مولكولي آن صحيح‌تر باشد.
عوامل واسرشت كننده(Denaturation) كه استفاده مي‌شوند عبارتند از :
فورماميد كه بسيار سمي خطرناك است
اوره
متيل مركوريك هيدروكسايد كه فقط در ژل آگارز استفاده شده و بسيار سمي و فرار است.
 
نكات ايمني كار با منبع تغذيه و الكتروفورز:
منبع تغذيه را در روي يك سطح صاف و در ارتفاع مناسب قرار دهيد و در اطراف دستگاه فاصله كافي در نظر گرفته شود تا هوا در گردش بوده وتبادل حرارتي به آساني صورت پذيرد.
براي تميز كردن سطوح خارجي دستگاه هيچگاه از دستمال زبر و يا مواد اسيدي يا قليايي و يا حلالهايي كه باعث از بين رفتن رنگ دستگاه مي‌گردد استفاده نشود(فقط از آب مقطر استفاده شود).
دقت گردد كه آب بر روي دستگاه نريخته و يا دستگاه داخل آب قرار نگيرد. هميشه قبل از تميز كردن دستگاه دو شاخ آن از پريز برق خارج گردد.
قبل از انجام الكتروفورز دقت گردد كه قطبها مثبت و منفي به تانك صحيح متصل شده باشد، سطح بافر در داخل تانك به اندازه كافي باشد و جهت صفحه نمونه صحيح قرار گرفته باشد.
منبع تغذيه داراي ولتاژ بالا بوده كه مي‌تواند بسيار خطرناك باشد. هميشه به هنگام تميز كردن دستگاه دقت شود كه دو شاخه از پريز برق كشيده شده باشد هرگز در هنگام باز بودن قاب دستگاه  از  آن استفاده نگردد.
براي خاموش كردن اضطراري دستگاه دو شاخه را از پريز برق خارج و يا توسط كليد POWER دستگاه را خاموش نمائيد.
از دستگاه در صورتي استفاده گردد كه پريز برق مورد نظر داراي سيم حفاظتي زمين باشد.
سيم‌هاي رابط تانك و پاور سوپلاي (Power supply) را حداقل هر يك ماه يك بار كنترل نمائيد. چنانچه به دلايلي ( خشك شدن و ترك خوردن در اثر نور آفتاب ) روكش عايق آنها صدمه ديده باشد بايد اين سيم ها تعويض گردند.
دستورالعمل كار با منبع تغذيه جهت الكتروفورز
ولوم‌هاي دستگاه را كاملاً به طرف چپ پيچانده و آنها را در حالت Min قرار دهيد.
توسط كليد POWER دستگاه را روشن نمائيد. در اين حالت بايد نمايشگر ولتاژ مقدار صفر و نمايشگر جريان هم مقدار صفر را نشان دهد. چنانچه حالتي به غير از موارد فوق مشاهده گرديد، به قسمت عيب‌يابي رجوع نمائيد.
تانك الكتروفورز را براي انجام آزمايش آماده نمائيد و نمونه‌ها را بارگذاري كنيد.
بعد از تمام شدن آزمايش ولومهاي دستگاه را كاملاً به سمت چپ بچرخانيد تا ولتاژ و جريان مقدار حداقل خود (حدود صفر) برسند.
در آخرين مرحله، توسط كليد POWER دستگاه را خاموش نمائيد و فيشها را از ترمينالهاي پاور سوپلاي خارج نمائيد.

اشكال	دليل احتمالي	رفع عيب
۱- بعد از روشن‌كردن دستگاه نمايشگرهاي ولتاژ و جريان روشن نمي‌شوند.	دو شاخه دستگاه به پريز برق متصل نشده است.	دو شاخه را به پريز برق متصل نمائيد.
با روشن كردن دستگاه نمايشگرهاي ولتاژ و جريان روشن مي‌شوند ولي ولتاژ خروجي با چرخاندن ولومها بالا نمي‌رود و نمايشگر ولتاژ همواره عدد صفر را نشان مي‌دهد	۱- فيوز خروجي سوخته است	آزمايشگاه با مسئول فني جهت تعويض فيوز خروجي هماهنگي نمايند
۳-نمايشگر جريان حتي پس از وصل تانك به دستگاه همچنان صفر نشان مي دهد	۱- سيم‌هاي ارتباطي بين تانك و دستگاه وصل نيستند يا اشكال دارند. ۲- ارتباط بين بافر و نمونه‌هاي آزمايش قطع شده است ( سطح بافر كم است)	۱- سيم‌هاي ارتباطي را كنترل كنيد. ۲- سطح بافر در تانك را كنترل كنيد.

 
سانتريفوژ:
سانتريفوژها بر اساس ويژگي گوناگوني از جمله وزن مولكولي، ساختار فضائي و دانسيته مولكولي و بر مبناي نيروي گريز از مركز جداسازي بيومولكول‌ها را ميسر مي‌سازند.
در حال حاضر سانتريفوژهاي متعددي موجود هستند كه هر يك از آنها بسته به توانائي‌هائي كه دارد، مي تواند به برخي از نيازهاي پژوهشي پاسخ دهد كه در ذيل به برخي از آنها پرداخته مي‌شود.
اولترا سانتريفوژ (Ultracentrifuge)
اين تكنيك براي اولين بار اندازه‌گيري وزن مولكولي بيومولكول‌ها را ميسر ساخت. در حال حاضر از اين دستگاه براي جداسازي و تخليص ماكرومولكول‌ها، آناليز مخلوط‌ها و براي اندازه‌گيري وزن مولكول و قطر مولكول‌ها استفاده مي‌گردد. يك بخش اصلي اين دستگاه Control Panel مي‌باشد در اين قسمت دكمه‌هائي جهت انتخاب سرعت، زمان، درجه حرارت و نوع روتور وجود دارد. كليدهاي فعال‌سازي Start,Vacuum,Printer و Stop نيز در اين بخش هستند. دكمه‌هائي هم براي وارد كردن اطلاعات عددي وجود دارد. اتاقكي كه روتور در آن قرار مي‌گيرد Rotor chamber نام دارد كه درب آن از جنس استيل بسيار محكم ساخته شده است. درب تنها در حالتي باز مي‌شود كه دكمه اصلي دستگاه روشن و خلاء سيستم خاموش باشد. اين محفظه از جنس آلومينيوم است كه به وسيله يك پوشش مقاوم از جنس اپوكسي پوشيده شده است.
نام گذاري روتورها:
نام گذاري بر اساس نوع روتور، ماكزيمم سرعت مجاز آن و جنس مواد سازنده آن مي‌باشد. روتورها به چهار نوع (Type)Fixed angle,(SW)Swing out،(V)Vertical و (NV)Near Vertical تقسيم مي‌شوند. براي مثال روتور Type65 يعني روتور از نوع زاويه ثابت با ماكزيمم سرعت مجاز ۶۵۰۰۰ است. روتورهاي Type داراي زاويه ثابت ۳۰-۲۰ نسبت به محور دوران هستند. روتورهاي SW در حين حركت كاملاً افقي قرار مي‌گيرند و در روتورهاي V لوله‌ها به موازات محور دوران هستند. جنس روتورهاي Beckman از نوع آلومينيوم و يا تيتانيوم است . اگر تيتانيوم باشد T يا Ti در نام روتور مي‌آيد براي مثال SW55Ti.
انتخاب روتور:
انتخاب روتور بسته به حجم نمونه، تعداد نمونه‌هائي كه قرار است سانتريفوژ شوند، ساير ذرات، زمان سانتريفوژ مورد نظر، كيفيت تكنيك، روش جداسازي و دستگاهي كه در دسترس باشد، مي‌باشند. عموماً روتورهاي Swinging براي جداسازي بر اساس چگالي استفاده مي‌شود كه در آنها يك ماده زمينه وقتي به شيبي از چگالي خودش رسيد در آن لحظه سرعت حركت ذره صفر شده و همان جا متوقف مي‌شود.
انواع لوله‌هاي سانتريفوژ:
الف )Polyallomer: كوپليمري از اتيلن و پروپيلن است. اين لوله‌ها هرگز نمي بايستي در زيرc ْ۲ درجه سانتي گراد سانتريفوژ گردند. لوله‌هاي پلي آلومر چند نوع هستند :
۱) Thin wall open – top: حتماً مي‌بايستي اين لوله‌ها با در پوش استفاده كردند  و مي‌بايستي از محلول پر باشند(۳-۲ ميلي‌متر فاصله از لبه ).
۲) Quick-Seal: اين لوله‌ها در تمام انواع روتورها قابل استفاده هستند. بالاي اين لوله‌ها با حرارت قابل Seal مي‌باشند. كاربرد اين لوله‌ها عمدتاً براي مواقعي است كه نمونه‌هااحتمال آلودگي به مواد راديواكتيو، مواد شيميائي خطرناك و يا به عوامل پاتوژن دارند.
۳) Konical: اين لوله‌ها با آدابتورهاي Konical قابل استفاده هستند كه به منظور بهبود رسوب‌دهي از اين نوع لوله‌ها استفاده مي‌گردد.
ب) Ultra – clear: اين لوله‌ها داراي ديواره‌هاي بسيار نازك و شفاف هستند كه دو نوع Quick -Seal  Open -top از آن موجود است. به لحاظ شفافيت زياد ديواره اين لوله‌ها، محل باندها به خوبي قابل رؤيت هستند. غير قابل اتوكلاو هستند و هرگز براي محلول‌هاي pH>8 توصيه نمي‌شوند. اين لوله‌ها در محدوده دمائي ۲۰-۴ درجه مناسب كار هستند.
ج) Polycarbonate: لوله‌هائي بسيار محكم، خشك، غير قابل انعطاف و قابل اتوكلاو هستند كه البته اتوكلاو و عمر آنها را كم مي‌كند. اين لوله‌ها به pH>9 حساس مي‌باشند.
د) Stainless Steal: مقاوم به حلال‌هاي آلي و حرارت هستند . به سانتريفوژ در دماي بالا،فشار زياد و زمان سانتريفوژ بالا مقاوم مي‌باشند.
هـ )Polypropylene: از نظر ظاهر كمي كدر هستند و قابل استفاده مجدد مي‌باشند مگر اينكه در حين سانتريفوژ تغيير شكل يافته باشند.
ي )Pyrex: قابل استفاده مجدد هستند مگر اينكه علائمي از خراشيدگي در آنها مشاهده شود. به طيف وسيعي از مواد و محلول ها مقاوم هستند.
نكاتي در رابطه با دستگاه اولتراسانتريفوژ:
۱- بسته به هدف آزمايش.‌نوع روتور را (اعم از Vertical ,Fixed angle ,Swing out) مناسب انتخاب نمائيد.
۲- بهترين راه تفكيك بيومولكول‌ها ازهم (پروتئين ، RNA و DNA) به لحاظ تفاوت چگالي قابل توجهي كه از هم دارند، استفاده از گراديانت سديم كلرايد و سزيم کلريد مي‌باشد.
۳- دستگاه اولتراسانتريفوژ در طيف حرارتي صفر تا چهل درجه سانتي‌گراد قابل استفاده است. در صورتي كه در برنامه دما داده نشود، Default دمائي آن ۲۵ درجه سانتي‌گراد مي‌باشد.
۴- Accel and Decel Time زمان مورد نظر براي بالا رفتن و پايين آمدن سرعت را تعيين مي‌كند اعداد ۹-۱ را مي‌توان انتخاب كرد كه ۶-۲ دقيقه زمان رسيدن به سرعت مورد نظر و زمان كاهش آن در پايان سانتريفوژ مي‌باشد.
۵- براي توقف هر برنامه اولترا، به هر دليلي ، دكمه Stop را بايد فشار دهيد.
۶- اينكه run چگونه به اتمام برسد بسته به نوع mode زماني است كه انتخاب شده است. اگر مد Time انتخاب شده باشد ك رأس زمان مقرر سرعت, شروع به كاهش مي‌كند ولي در مد Hold، كاربر خودش بايد دكمه Stop را فشار دهد. چون زمان نامتناهي است.
۷- در هنگام Precool و Preheat خلاء دستگاه شروع به كار مي‌كند و درب دستگاه قفل مي‌گردد.
۸- اگر از شيب سديم كلرايد و يا سوكروز استفاده مي‌كنيد براي تهيه لوله بالانس نيز بايستي از ماده اي با همان حدود چگالي استفاده گردد.
ترجيحاً در هنگام كار با اولتراسانتريفوژ چون مي بايستي لوله‌ها كاملاً پر باشند اگر حجم نمونه محدود است چند راه حل زير پيشنهاد مي‌شود :
الف ) انتقال به لوله‌هاي كوچكتر و تغيير روتور
ب ) استفاده از آداپتور
ج) استفاده از mineral oil يا هر نوع ماده خنثي ديگر با چگالي كم در سطح نمونه.
۱۰- روتورهاي نياز به نظافت منظم دارند. جهت شستشو از دترجنت‌هاي ضعيف، ترجيحاً آب و سپس روغن هاي مخصوص كه همراه دستگاه مي‌باشد، استفاده گردد.  O-ring‌ها بايد در آورده شده و خيلي دقيق شستشو گردند.
۱۱- درصورت مشاهده آلودگي در روتور كه به هيچ وجه با هيچ ماده شيميائي قابل تميز كردن نباشد امكان اتوكلاو روتور هست ولي تا آنجائي كه ممكن است از اين كار اجتناب گردد.
۱۲- هر روتور به طور متوسط run1000(در حدود ۲۵۰۰ساعت ) در ماكزيمم سرعت مجازش مي‌تواند داشته باشد. بعد از آن بهتر است تا ۹۰% سرعت مجازش استفاده گردد.
نكات ايمني كار با انواع سانتريفوژ
۱- لوله‌هاي مقابل هم به طور دقيق بالانس وزني شده باشند خصوصاً هنگامي كه با دستگاه اولتراسانتريفوژ كار مي‌شود در حد ميلي‌گرم نيز بايستي لوله‌ها بالانس گردند.
۲- متقارن قرار دادن لوله‌ها در روتور بسيار مهم است.
۳- پس از هر بار سانتريفوژ ، كنترل دستگاه از نظر احتمال آلودگي امري ضروري است.
۴- انتخاب سنجيده دستگاه سانتريفوژ و روتور مناسب بر اساس شرايط كار (از نر سرعت، زمان، دما و حجم و تعداد نمونه ).
۵- براي تبديل g به rpm در صورت عدم دسترسي به شعاع دقيق روتور، به مسئول دستگاه جهت اندازه گيري شعاع ميانگين (rAV) مراجعه فرمائيد.
۶- بسته به نوع حلالي كه استفاده مي‌شود و دور سانتريفوژ مورد نظر، توجه به جنس لوله ضروري است.
۷- در صورت شنيدن صداي نامتعارف از دستگاه، سريعاً سرعت را به صفر رسانده و به بالانس وزني لوله‌ها توجه فرمائيد.
۸- در ابتداي Setting يك دستگاه سانتريفوژ، تراز دستگاه بايستي بطور دقيق انجام شود و فاصله از ديوارهاي مجاور نيز بسيار حائز اهميت است.
۹- در هنگام روشن بودن سانتريفوژهاي يخچال‌دار، چون كمپرسور در حال كار مي‌باشد، درب دستگاه حتماً بسته باشد.
۱۰- در دستگاه‌هايي كه Accel و Decel قابل تنظيم نيستند، كاربر مي‌بايستي به آرامي سرعت را بالا ببرد.
۱۱- تا زماني كه سانتريفوژ به rpm مورد نظر نرسيده است،‌كنار سانتريفوژ بمانيد و در صورت ايجاد صداي غير عادي يا هر گونه اشكال ديگر در دستگاه، فوراً دكمه Stop را فشار دهيد.
۱۲- سانتريفوژ نبايد در يك محيط داراي خطر يا قابل اشتعال كار كند.
۱۳- لطفا هرگز دستگاههاي سانتريفوژ روميزي را از محل خود تكان ندهيد.
۱۴- اگر بخاطر قطع شدن برق و يا هر گونه اشكال ديگر، درب ميكروسانتريفوژ قفل شده و نمونه‌ها در داخل سانتريفوژ جا مانده باشند، بايد قفل آن بطور مكانيكي باز شود كه براي اين منظور با مسئول دستگاه تماس بگيريد.
۱۵- اگر مايع وارد روتور يا bucket اولتراسانتريفوژ مي‌شود، آن را فوراً خارج كنيد. براي اين كار فقط عوامل تميز كننده خنثي و Disinfectant‌ها (مثل اتانول ۷۰ درصد، Extran^R neutral) بايد استفاده شود. پس از تميز كردن ،‌آن را با آب مقطر شسته و كاملا خشك كنيد. بطور خاص مايعات قليايي و محلولهاي غليظ سالين، اجسام anodized aluminum را مورد حمله قرار مي‌دهند و نبايد براي اين سانتريفوژ استفاده شوند.
۱۶- در صورت آلودگي و يا شكستن لوله‌ها در سانتريفوژ مسئول دستگاه را آگاه سازيد.
۱۷- براي تبديل rpm و g در سانتريفوژ به يكديگر از فرمول زير استفاده كنيد.
g=RCF=1.12r (RPM/100)²
شعاع روتور بر حسب سانتي‌متر = r
RCF=Relative Centrifugal Force
۱۸- دستگاههاي سانتريفوژي كه با خلاء كار مي‌كنند، اگر خلاء بطور مناسب افزايش نمي‌يابد به چند نكته بايد توجه كرد :
الف ـ توجه به O-ring هاي درب دستگاه از لحاظ سلامت و تميزي.
ب- چك كردن فضاي محفظه روتور از نظر رطوبت اضافي
ج – توجه به O-ring‌هاي درب روتور اگر هيچ يك از موارد فوق مشكلي نداشته باشد، جهت كنترل روغن پمپ خلاء به مسئول دستگاه مراجعه نمائيد.
PCR
با ابداع PCR توسط Mullis (برخي از محققين Saiki را مبدع اين تكنيك مي دانند)  تحولات شگرفي در تحقيقات زيست شناسي مولكولي صورت گرفت. اولين واكنش هاي PCR توسط قطعه klenow fragment آنزيمDNA پليمراز باكتري E.coli انجام مي شد كه با توجه به غيرمقاوم بودن آن به حرارت، درهر سيكل پس از هر واسرشت(Denaturation)، افزودن آنزيم ضروري بود. البته اين آنزيم حداكثر بازده را براي قطعات تا ۲۰۰ جفت باز دارد ولي براي قطعات بزرگتر چندان مناسب كار نمي كند.
۱- نكات مهم پيشرفت در تكنيك PCR
كشف آنزيم هاي مقاوم به حرارت نظير Taq DNA Polymerase و جدا سازي آنها از ارگانيسم هاي ساكن آبهاي گرم.
اختراع دستگاه ترموسايكلر قابل برنامه ريزي خصوصاً چند بلاكه كه توان انجام چندين برنامه را باهم دارند.
استفاده از پليت هاي۹۶ خانه اي به جاي ويال PCR
تغيير در سيستم هاي سرد كننده و گرم كننده و كاهش زمان RAMP
كاربرد هاي تكنيك PCR در عرصه هاي مختلف بيوتكنولوژي ، مهندسي ژنتيك، جرم شناسي، تشخيص سريع بيماري هاي عفوني، تشخيص قبل ازتولد امراض ژنتيكي، تجزيه و تحليل مولكولي نمونه هاي تاريخي، تعيين جنسيت جنين، تشخيص جهش، سرطان ها وغيره مي باشد.
امروزه ابداع روش هاي  Competive PCR ,Assymetric PCR ,Nested PCR ,RACE PCR                                                ARMs- PCR ,RT PCR , multiplex PCR قابليت و كاربرد هاي اين تكنيك را بسيار گسترش داده است.
۲- واكنش استاندارد PCR
 
Standard PCR Rxn mix

Final conc.	Volume	Reagent
__		Sterile ddH2O
۱x		۱۰x PCR buffer
		dNTP mix (25Mm each)
		Primer mix (۲۵pmol/μl each primer)
		Genomic DNA Template(

 
۳- نكاتي دررابطه باتهيه واكنش PCR
۳-۱- نگهداشتن ويال برروي يخ درطول زمان افزودن اجزاء واكنش و مخلوط كردن آنها.
۳-۲- تهيه واكنش درزيرجريان هواي يك هود لامينار استريل (درمواردي كه در محل آزمايشگاه ازنوع DNA الگوي مورد نظر كار ما زياد استفاده مي شود)
بهتر است ابتدا آب واكنش درويال ريخته شود.
ترجيحاً پس ازافزودن هريك ازمواد واكنش با آب مخلوط گردد.
به حداقل رساندن شانس اتصال پرايمر به DNA (ترجيحاً DNA الگو آخرين افزودني قبل از آنزيم باشد)
افزودن آنزيم پليمراز به عنوان آخرين ماده واكنش.
 
 
 
(درصورت امكان) افزودن آنزيم پس ازاولين مرحله واسرشت(Denaturation)
۴- طراحي يك واكنش اوليه PCR

Optional	۹۴۰c	First Den.
۳۰-۶۰ sec	۹۴۰c	Den.
۳۰-۶۰ sec	۵۴۰c	Anneal
۳۰-۹۰ sec	۷۲۰c	Ext.
Optional	۷۲۰c	Final Ext.

 
حال به شرح نكات مربوط به تك تك مواد واكنش PCR مي پردازيم.
۵- بافر
بافر معمولي واكنش PCR شامل:                                                                 ۵۰۰mM kcl
Final Conc.                                                          ۱۰۰Mm Tris.Hcl(PH=8.3) 10XPCR buffer
۱X                                             ۱۵mM Mgcl₂
البته گاهي بافر PCR كه توسط برخي شركت هاي سازنده مواد آزمايشگاهي تهيه مي شود واجد بتامركاپتواتانل, سولفات آمونيم و EDTA مي باشد ولي چندان معمول نيست.
گاهي اوقات از يك سري Enhancer ها به منظور تشديد و تقويت واكنش در PCR استفاده مي گردد. براي مثال گليسرول ، BSA ,DMSO , Betain,  PEGو Spermidine را مي توان عنوان کرد.
استفاده از DMSO و گليسرول در غلظت (v/v) 10-5% سبب افزايش بازده واكنش و توليد ميزان محصول بيشتر مي گردد و همچنين سبب اختصاصي شدن واكنش (حذف محصول غير اختصاصي ) مي شود. البته استفاده از گليسرول و DMSO گاهي اوقات نتايج conficl دارد براي برخي واكنش ها تاثير مثبت بر برخي ديگر تاثير منفي و گاهي بدون تاثير است. بنابراين استفاده از اين تشديد كننده ها در هر مورد بايد مورد آزمايش قرار گيرد.
BSA تا غلظت  بازده واكنش PCR را افزايش مي دهد هيچ تاثير مهاري از BSA روي هيچ واكنش PCR تا به حال ديده نشده است.
Vortex بافر قبل از استفاده پس از ذوب كامل ضروري است.
بهترين واكنش PCR به صورت   مي باشد. غلظت يون منيزيم در اتصال پرايمر به DNA، جدا شدن رشته هاي الگو از هم، اختصاصي بودن محصول تشكيل پرايمر دايمر، فعاليت و صحت عملكرد آنزيم پليمر از اهميت دارد.
افزودن يون منيزيم از ۵/۱ به Mm 8/1 و يا حتي بيشتر سبب كاهش stringency  هيبريداسيون پرايمر شده اغلب شرايط اتصال پرايمر را به لكوس مورد نظر غير اختصاصي‌تر مي كند. بنابراين در ايجاد باندهاي غير اختصاصي كمك  شايان توجهي دارد.از طرف ديگر غلظت بسيار بالاي Mg²⁺ اثر مهاري بر فعاليت آنزيم Taq دارد و ميزان حصول را كاهش مي دهد بنابراين استفاده از غلظت بهينه يون منيزيم از اهميت خاصي برخوردار است.
براي ساخت قطعات بزرگتر از ۲kb به بيشتر از ۲Mm منيزيم نياز است.
عموماً جفت پرايمرهاي سازنده قطعات بلندتر در غلظت نمك Kcl پايين تر و جفت پرايمرهاي سازنده قطعات كوتاهتر در شرايط غلظت نمك بالاتر بهتر عمل مي كنند.
در رابطه با توالي هاي با GC كم، با توجه به اينكه هليكس DNA پايداري كمي پيدا مي كند بنابراين ممكن است در دماي Ext رشته هاي تازه ساخت شده قبل از اينكه آنزيم پليمراز به طور كامل رشته را بسازد، از الگو جدا شوند در اين حالت با افزايش قدرت يوني محيط به ميزان M 6/1 به اتصال رشته هاي تازه ساخته شده به الگو كمك مي گردد.
۶- چند نكته در مورد DNA الگو و پرايمر:
Nm 500-100 از هر يك پرايمر ها در هر واكنش  ميكروليتري كافي مي‌باشد.
استفاده از مقادير يكسان از دو پرايمر در واكنش ضروري است ( مگر اينكه Assymctric PCR ) مورد نظر آزمايش باشد.
طول معمول پرايمرها ۲۴-۱۸ باز است ولي استفاده از پرايمرهاي با طول ۳۵-۳۰ باز براي واكنش هاي multiplex PCR توصيه مي شود.
مطلوب است كه دو پرايمر طراحي شده داراي Tm نزديك هم باشند (حداكثر تفاوت ^°c5) اگر تفاوت Tm دو پرايمر بيش از ^°c5 است با افزايش طول پرايمر با Tm پايين تر اين مشكل تا حدي قابل حل است.
بهتر است آغاز و انتهاي پرايمر با يك يا دو باز پورين آغاز و خاتمه يابد.
مي بايستي توالي پرايمر طراحي شده از نظر تشابه با ساير نقاط ژنومي در برنامه BLAST چك شود. اگر دولكوس بسيار مشابه وجود داشته باشد بهتراست با افزودن ۲-۱ باز در يكي از دو انتهاي پرايمر به طوري كه باري لكوس بازي مورد نظر اختصاصي گردد طراحي شود.
عمومي ترين فرمول جهت محاسبه Tm پرايمر
Tm – [(Number of A+T )* 2⁰ C+ (Number of G+C) * 4⁰ ] است كه معمولاً بهترين دماي ^°c Annealing 5-3 كمتر از Tm پرايمر است.
عموماً در واكنش PCR پرايمر ها در رقابت با محصول مطلوب واكنش هستند. در جهت رفع آنها بايد بكوشيم.
توالي پرايمر طوري باشد كه موجب ايجاد ساختار ثانويه در آن نشودو توالي به گونه‌اي نباشد كه خود پرايمرها با هم چسبيده و دايمر تشكيل دهند.
پرايمرهاي حاوي C,G يا GC در انتهاي ΄۳ از كارايي بالاتري در شروع سنتز  برخوردارند.
در واكنش  multiplex PCR,  DNAالگو سبب كاهش محصول PCR مي گردد ولي در واكنش هاي ng , Single locus 50-1 داراي نتايج مشابه بوده است.
BSA تا غلظت  بازده واكنش PCR را افزايش مي دهد هيچ تاثير مهاري از BSA  روي هيچ واكنش PCR تا به حال ديده نشده است.
Vortex بافر قبل از از استفاده و پس از ذوب كامل ضروري است.
اگر منبع سلولي استخراج DNA خون است حتماً از ضد انعقاد EDTA به ميزان يك ميلي گرم در ازاي يك ميلي‌ليتر خون استفاده كنيد. هپارين مهار كننده واكنش PCR است.
استفاده از كنترل مثبت و منفي درواكنش PCR مهم است.
استفاده سنجيده از DNA الگو و پرايمر در واكنش PCR بسيار مهم است بنابراين اندازه‌گيري دقيق جذب و محاسبه غلظت بطور صحيح ضروري است. مولكول اسيد نوكلئيك در طول موج nm260 و مولكول پروتئين در طول موج‌هاي ۲۲۰ و ۲۸۰ نانومتر جذب دارند( جذب در ناحيه ۲۲۰ مربوط به كروموفورهاي موجود در باندهاي پپتيدي  و در ۲۸۰ نانومتر در رابطه با گروه‌هاي جانبي آروماتيك اسيدهاي آمينه است. در اصول شيمي فيزيك ارتباط جذب با غلظت محلول يك رابطه خطي است. (البته تا حدي از غلظت رابطه خطي مشاهده مي‌شود) معمولاً جذب حدود ۱ و بالاتر حكايت از يك محلول  غليظ مي‌كند كه خارج از محدوده ارتباط خطي مي‌باشد  بهترين رقت وقتي است كه جذبي در حدود ۱/۰ را نشان دهد.
لطفا به استانداردهاي زير در محاسبه غلظت توجه نمائيد.

C=50	OD=1	ds   DNA
C=37-38	OD=1	SS DNA
C=40	OD=1	RNA
C=33	OD=1	oligonucleotide

 
۷- نكاتي چند در مورد دما و زمان Denaturation & Extension ,Annealing
زمان Annealing 60-30 ثانيه براي هر نوع جفت پرايمري مناسب و كافي است.
دماي Annealing بر اساس Tm جفت پرايمر است.
عموماً از دماي Annealing آغازين C 54 مي‌توان واكنش PCR را آغاز كرد اين دما براي اغلب جفت پرايمرهاي با طول bp20 مناسب است. در صورت مشاهده محصول غير اختصاصي بزرگ، دما را مي‌توان افزايش داد.
يك واكنش PCR اپتيمم بايد بتواند يك لكوس خاص را بدون ساخت هيچ محصول جانبي غير اختصاصي تهيه كند. بنابراين انجام annealing در دماي بالا اجازه ساخت جفت‌هاي DNA-DNA بسيار قطعي را مي‌دهد.
به نظر مي‌آيد كه زمينه غير اختصاصي (nonspecific background) مربوط به mispriming است بنابراين مجدداً بايستي دما را تغيير داد  تا اتصال DNA الگو به پرايمر به درستي  انجام شود.
زمان واسرشت,۶۰-۳۰ ثانيه براي هر نوع DNA الگو كافي است. افزودن زمان واسرشت نفعي براي واكنش ندارد جز اينكه فعاليت و نيمه عمر آنزيم Taq كاهش مي‌دهد.
مرحله واسرشت اوليه(Initial Denaturation) 5-2 دقيقه‌اي قبل از شروع سيكل‌هاي PCR، كمك‌شاياني به بهتر واسرشت شدن DNA الگو مي‌كند.
در رابطه با زمان .Ext، يك دقيقه براي طولي در حدود يك كيلو باز مناسب است.
زمان Ext، نهايي ۱۰-۵ دقيقه كمك به تكميل رشته‌هاي نيمه تمام مي‌كند.
در واكنش‌هاي multiplex PCR زمان بيشتري براي Ext مورد نياز است. اگر دو واكنش multiplex با شرايط يكسان را در دو زمان Ext  ۱ و ۲ دقيقه انجام دهيم بازده واكنش در ۲ دقيقه بيشتر است ولي افزايش زمان Ext از ۲ به ۴ دقيقه ساخت محصولات كوتاه را به حداقل مي‌رساند بنابراين حتي در multiplex زمان Ext از ۲ دقيقه بيشتر توصيه نمي‌گردد.
۸- نكاتي در رابطه با dNTP
گاهي dNTP به صورت پودر در دسترس است كه هر يك از نوكلئوتيدها را به تفكيك با غلظت نهائي Mm100 تهيه كرده سپس مخلوطي از چهار نوكلئوتيد به گونه‌اي كه از هر يك از آنها Mm25 در working solution باشد و نهايتاً حجمي از آن در هر واكنش استفاده مي‌شود تا به غلظت نهائي M 200 از هر يك از نوكلئوتيدها برسد.
dNTP در مقابل فريز و ذوب متعدد بسيار ناپايدار است بنابراين بهتر است working solution در حجم‌هاي كم aliquot و در C 20- نگهداري گردد.
پس از ذوب شدن dNTP، ‌حتماً آنرا Spin كنيد بي شك تبخير آب آنها سبب تغيير غلظت خواهد شد.
يك واكنش استاندارد PCR كه شامل MgCl₂ Mm5/1 و dNTP  M 200 در حجم ۲۵ ميكروليتر باشد از نظر تئوري توان سنتز ۵/۶-۶ ميكروگرم DNA را دارد.
در يك آزمايش در غلظت ثابت Mm3 از Mg²⁺،مقادير متفاوت dNTP استفاده شده است. بهترين نتيجه براي multiplex PCR ( bp400-200) در حدود (M  ۱۲۰۰-۵۰) بوده است.
آنزيم Taq نياز به يون منيزيم آزاد دارد نوكلئوتيدها يك شلاتور قوي براي يون‌هاي منيزيم باشند بنابراين استفاده زياد از dNTP سبب كاهش يون منيزيم آزاد مورد نياز آنزيم پليمراز خواهد شد. بنابراين زيادي ميزان dNTP نقش مهاري بر واكنش PCR دارد. در صورت زياد بودن ميزان dNTP به ناچار ميزان Mg²⁺ را نيز بايد افزايش داد.
 
۹- نكاتي چند در رابطه با آنزيم DNA پليمراز
فعاليت آنزيم پس از هر واسرشت حرارتي كاهش مي‌يابد.
آنزيم Taq در دماي C80-70 داراي سرعت سنتز N/sec100-35 است. سه آنزيم پليمراز ديگري كه به فراواني در PCR استفاده مي‌شوندKLF, vent ,Pfu مي‌باشند. آنزيم Taq در شرايط دما و غلظت نمك مناسب در هر ۱۰^۴×۲ نوكلئوتيد يك اشتباه انجام مي‌دهد.
نيمه عمر پايداري (Thermo stability half life) آنزيم Taq در C95 درجه پائين است در صورتي كه pfu و vent مقاومتر هستند.  بنابراين براي توالي‌هاي غني از GC بهتر است دماي واسرشت به C95 درجه افزايش يافته ونوع آنزيم نيز تغيير يابد.
آنزيم‌ها هرگز نيازي به vortex ندارند به علت اينكه در بافر ذخيره آنها هميشه گليسرول موجود است كه محلول همگن از آنزيم فراهم مي‌كند.
بهترين ميزان آنزيم Taq 25/u1 است استفاده  از مقادير بسيار پائين آنزيم پليمراز سبب كاهش محصول نهايي PCR مي‌شود. استفاده بيشتر از حد از آنزيم Taq به علت وجود گليسرول، دو تأثير منفي در واكنش دارد.
سبب افزايش زمينه (background) در محصول PCR به شكل اسمير مي‌شود.
سبب ساخت محصولات غير مطلوب مي‌گردد.
همواره به غلظت آنزيم استوك توجه فرمائيد.
درست در هنگام افزودن آنزيم به واكنش آن را از فريزر خارج كرده و در جعبه يخ نگهداري کرده و سپس بلافاصله به فريزر برگردانيد.
۱- ذكر چند نكته در مورد تكنيك PCR
امروز  دستگاهي با قابليت انجام In situ PCR بر روي اسلايد ساخته شده است. گاهي انجام يك برنامه PCR در دو ترموسايكلر متفاوت، به جهت اينكه پروفايل دمائي و زماني متفاوتي دارند، ‌نتايج مختلفي مي دهد. اغلب ماشين‌ها بهترين بازده كاري را براي لوله­هاي ml2/0 با ديواره شفاف و يا پليت‌هاي ۹۶ خانه اي دارند بنابراين براي هر دستگاه بايستي شرايط واكنش بهينه گردد.
افزايش حجم واكنش PCR با رعايت غلظت و مقادير مواد واكنش مشكلي ندارد ولي در هر واكنش PCR با حجم زياد توصيه نمي‌شود بهتر است aliquot به چند لوله گردد.
براي قطعات PCR كوتاهتر از ۶۰۰ جفت باز شرايط الكتروفورز سريع ۴-۳ ساعت در  ژل آگارز cm15-7 در ژل ۲% تفكيك مناسب و باندهاي sharp خواهد داد چنين اصول  PCRاي اگر در ولتاژ پائين به صورت O/N(16-14 ساعت ) الكتروفورز شود به diffusion بالا، باندها مناسب نخواهد بود.
عموماً  در چند سيكل اول، طول قطعه ساخته شده بزرگتر از طول مورد نظر واكنش است تا از روي الگو ساخته مي‌شود ولي كم كم الگوي واكنش، قطعه موردنظر خواهد شد.
گاهي PCR دو مرحله‌اي مورد نياز است كه مرحله Ext. & Annealing را در هم ادغام ميكنند و دمائي حد وسط در نظر مي‌گيرند كه عموماً براي قطعات بسيار غني از GC كاربرد دارد .
بطور بالقوه PCR قادر است با يك كپي از الگو نتيجه بخش باشد پس بايد مراقبت‌هاي شديدي از نظر آلودگي اعمال نمود.
پس از ذوب شدن مواد شركت كننده در واكنش PCR آنها را ورتكس و SPIN كرده و سپس استفاده نمائيد.
وسائل و واكنشگرهاي مورد استفاده در PCR جدا از وسائل عمومي آزمايشگاه باشند.
استفاده از نوك سمپلر حاوي فيلتر در برداشتن DNA جهت جلوگيري از ورود آئروسل به پي پت توصيه مي‌شود.
در صورت كنترل واكنش و اطمينان از اشكال واكنش در قسمت DNA الگو احتمال وجود انواع مهاركننده‌ها نظير فنل، كلروفرم، دترجنت‌هاي يوني مثل SDS و ساركوسيل ، هپارين،XC ، BPB و داكسي يوريدين در واكنش هست كه با رسوب دهي مجدد با اتانل ويا سانتريفوژ اولترافيلتراسيون اين مشكل حل مي‌شود.
گاهي انجام ۷- ۵ سيكل در دماي Annealing بالاتر و سپس بقيه سيكل‌ها در دماي پائين‌تر در كيفيت محصول و تك باند شدن مؤثر است.
گاهي استفاده از پروتكل touch Down  (۱-۵/۰) تا حدي كه به ۵ كمتر از Tm پرايمر برسد در بهبود كيفيت محصول PCR نقش به سزائي داشته است.
يكي از منابع آلودگي آزمايشگاه، بافر موجود در تانك الكتروفورز است چنانچه قطره كوچكي از آن در محيط آزمايشگاه يا اطراف تانك بريزد و خشك شود ذرات آئروسل در فضاي آزمايشگاه و سبب مثبت بودن كاذب واكنش PCR خواهد شد.
استفاده از دستكش يكبار مصرف و تعويض آن در طي تهيه واكنش PCR توصيه مي‌شود.
نمونه‌هاي DNA استخراج شده در فريزر جدا از محل نگهداري كيت‌ها و مواد مربوط به PCR نگهداري شوند.
وجود DNase در مواردي كه تعداد نسخه مولكول هدف پائين باشد سبب از بين رفتن DNA و جواب منفي كاذب (براي مثال در تشخيص عوامل عفوني ) مي‌گردد.
بهتر است DNA پلاسميد و باكتري در ۲۰- نگهداري شوند. DNAها ژنوميك بسيار سنگين در فريزر دگرده مي‌شود بنابراين نگهداري آنها در ۴ بهتر است . نگهداري دراز مدت زير اتانل يا ايزوپروپانل در ۲۰- و حل كردن در TE توصيه مي‌شود.
جدا بودن ميز كار استخراج DNA و RNA از ميز PCR تأثير مثبت در بهبود شرايط واكنش PCR دارد.
جدا و دور بودن اتاق UV از محل تهيه واكنش PCR (چون سطح UV حاوي DNA خشك شده و فضاي اتاق UV داراي مقداري زيادي آئروسل مي‌باشد) نيز توصيه مي‌گردد.
۱۱- نكاتي در رابطه با مشاهده باند غير اختصاصي

• غلظت پرايمر خيلي زياد است.
• دماي Annealing پائين است خصوصاً در سيكل‌هاي اول دماي پائين Annealing سبب اتصال غير اختصاصي پرايمر به الگو مي‌گردد.
• مي توان غلظت يون منيزيم را كاهش داد
• غلظت dNTP خيلي بالا است.
• دناتوراسيون DNA الگو بطور كامل نيست.
• زمان سيكل‌ها را مي‌توان كمي كاهش داد.
• سرعت RAMP خيلي كند است.
• گاهي انجام يك واكنش NESTED PCR باند اضافي را حذف مي‌كند.
• بريدن باند مورد نظر از روي ژل آگارز، تخليص آن و سپس Reamplify آن نيز توصيه مي‌گردد.
• در طراحي پرايمر اشكال بوده است.

۱۲- نكاتي در مورد كمبود يا نبود محصول PCR

• غلظت پرايمر كم است.
• تعادل وزني دو پرايمر رعايت نشده است.
• غلظت DNA الگو بسيار پائين است.
• غلظت DNA الگو بسيار بالا است . مقدار بسيار زياد الگو با اتصال به كليه پرايمرها واكنش را مهار مي‌كند.
• DNA الگو بسيار دگرده شده است.
• غلظت منيزيم بسيار كم است.
• ميزان dNTP پايين است.
• تكثير مجدد (Reamplify) محصول PCR اول ۱:۱۰ – ۱:۱۰۰۰
• dNTP دگرده شده است (اجتناب از مكرر فريز و ذوب شدن dNTP)
• چك كردن DNA الگو با انجام واكنش كنترل مثبت.
• دماي Annealing خيلي بالاست .
• افزودن Enhancer به واكنش را مي توان امتحان كرد.
• روغن معدني، لوله‌هاي واكنش و يا مواد واكنش آلوده به نوكلئاز هستند.
• تعداد سيكلها كم بوده است.
• كنترل صحت عملكرد ترموسايكلر
• كنترل برنامه داده شده به ترموسايكلر
• پرايمرهاي جديد با طراحي جديد مورد نياز مي‌باشد.

۱۳- مشاهده اسمير با وزن مولكولي بالا

• غلظت پرايمر بسيار بالا است.
• DNA الگو زياد استفاده شده است.
• DNA الگو بسيار دگرده شده است.
• غلظت يون منيزيم بسيار بالا است.
• غلظت آنزيم بسيار بالاست.
• دما و زمان واسرشت كم است.
• زمان انكوباسيون .Anneal و يا .Ext زياد است.
• تعداد سيكل‌ها زياد است.
• نياز به طراحي پرايمر جديد است.
• کيفيت DNA پايين مي باشد.

۱۴- مشاهده پرايمر دايمر

• انتهاهايپرايمرها مكمل هم هستند.
• غلظت پرايمر بالاست.
• غلظت DNA الگو پائين است.
• تعداد سيكل‌ها زياد است.
• احتياج به پرايمرهاي با طول بلندتر هست.
• دماي Annealing پائين است.

 
نكات ضروري در هنگام كار با انكوباتورها

• انكوباتورها تا حد امكان بايد در نزديكي هودهاي كشت سلولي يا هودهاي ميكروبي قرار داده شوند.
• انكوباتور را در سطحي مطمئن قرار دهيد.
• انكوباتور را بر روي سطحي صاف و در حالت تعادل قرار دهيد.
• از قرار دادن انكوباتور در جاي مرطوب و خيلي گرم كه محل مناسبي براي رشد باكتريها است خودداري كنيد . دماي محيط بايد بين ۵ تا ۴۰ درجه سانتي گراد بوده و حداكثر رطوبت ۸۰ درصد در دماي ۳۱ درجه سانتي گراد و يا ۵۰ درصد در دماي ۴۰ درجه سانتي گراد باشد.
• انكوباتور را در نزديك دربهاي اصلي يا جريانات هوائي و هواكش‌ها قرار ندهيد.
• در صورت امكان انكوباتور كشت سلولي در اتاق كشت و انكوباتور ميكروبي در محل مناسب خود قرار گيرد.
• بعد از مشخص كردن مكان انكوباتور بايد تمام محلهاي اتصال آب و گاز در دستگاه كه موجب شوك و صدمه به دستگاه مي‌گردد را كنترل كنيد.
• هنگامي كه سيلندر متصل مي‌باشد از كار كردن با سيفون سيلندر خودداري كنيد.
• بعد از وصل كردن تنظيم كننده سيلندر گاز CO₂ ، فشار گاز در مانومتر اوليه (طرف سيلندر گاز) بايد در حدود Kg/cm²G250 يا MPAG5/24 و در طرف ديگر KPAG196 يا Kg/cm²G2 باشد.
• هنگامي كه درجه حرارت انكوباتور بر روي ۳۷ تنظيم مي‌باشد درجه حرارت محيط نبايد از ۳۲ درجه بيشتر باشد.
• از گذاشتن مواد فرار يا قابل اشتعال (اتر، بنزن، الكل، پروپان) در انكوباتور خودداري كنيد.
• از آب تقطير شده يا خالص براي پركردن محفظه آب جهت ايجاد رطوبت استفاده كنيد. و سطح آب را در محل ذخيره هميشه كنترل شود. استفاده از مقادير كم سولفات مس و يا ساولون براي جلوگيري از رشد قارچها و كپك‌ها در آب داخل انكوباتور مناسب است.
• ظروف كشت سلول يا پليت‌هاي باكتريها را با فاصله از يكديگر قرار دهيد تا جريان هوا به خوبي صورت گيرد، اگر فاصله اين ظروف كم باشد تعديل دما و گاز CO₂ در بين آنها به خوبي صورت نمي‌گيرد.
• هميشه مراقب باشيد كه درب داخل انكوباتور خوب بسته شده باشد.
• قبل از برداشتن فلاسك‌هاي كشت سلول يا پليت‌هاي باكتريها از دستكش‌هاي لاتكس استفاده نموده و حتماً دست‌ها را ضد عفوني نمائيد.
• براي تميز كردن دستگاه از ريختن آب روي آن خودداري كنيد.
• هنگامي كه مي‌خواهيد انكوباتور را تميز كنيد از برس، اسيد، بنزن و تينر استفاده نكنيد، اين عمل باعث از بين رفتن رنگ دستگاه و صدمه به پوشش آن مي‌شود. همچنين قسمت‌هاي پلاستيكي ممكن است دچار تغيير شكل گردند. هيچوقت از مواد شيميائي فرار مانند بنزن در قسمت‌هاي پلاستيكي استفاده نكنيد. مواد دترجنت بهترين انتخاب براي شستشوي دستگاه مي‌باشند.
• براي تميز كردن داخل دستگاه از محلول سديم كلرايد يا محلول‌هاي هالوژن‌دار استفاده نكنيد كه باعث خوردگي ديواره دستگاه مي‌شود.
• از محلول‌هاي قليائي يا اسيدي قوي استفاده نكنيد .
• سنسور CO₂ در انكورباتورهاي كشت سلولي تحت تأثير ميزان رطوبت بوده و پائين آمدن رطوبت باعث بالا رفتن ميزان گازCO₂ در دستگاه مي‌شود. تميز نمودن مرتب اين سنسور با الكل ۷۰ درصد يا ايزوپروپيل الكل ضروري است.
• هنگام استفاده از الكل جهت تميز نمودن داخل انكوباتور دقت لازم را بعمل بياوريد بويژه اگر انكوباتور با الكل در درجه حرارت‌هاي بالا تميز شود در اين شرايط الكل بخار شده تمام فضاي داخل باتور را فراگرفته و ممكن است خطر انفجار روي دهد بنابراين تمام الكل باقي مانده را به خوبي پاك كنيد.
• براي جلوگيري از آلودگي در انكوباتورها ، قفسه‌ها و ديواره دستگاه همواره بايد خشك باشد. در اثر بازماندن درب دستگاه به مدت طولاني رطوبت موجود درانكوباتور بصورت قطرات آب درآمده و اين قطرات روي قفسه و ديواره‌ها باعث رشد باكتريها قارچها و مخمرها مي‌شود در اين موارد آب موجود را كاملاً خشك كنيد و محل را به خوبي ضد عفوني نماييد بخصوص اگر مقداري از محيط كشت روي قفسه يا داخل انكوباتور ريخته است. به همين خاطر بيش از اندازه فلاسك‌هاي كشت را با محيط پرنكنيد زيرا در اثر تكان خوردن اين محيط‌ها داخل انكوباتور ريخته و محل مناسبي را جهت رشد عوامل آلوده كننده‌ بوجود مي‌آورد.
• در صورت ديدن آلودگي در فلاسك‌هاي كشت بلافاصله تمام كشت‌ها را خارج نموده و داخل انكوباتور را بخوبي با الكل ۷۰ درصد ضدعفوني نمائيد قفسه‌ها را نيز مي‌توانيد در داخل فور قرار داده تا استريل گردند.
• تعويض به موقع ظرف آب داخل دستگاه ، در انكوباتورهاي كشت سلولي بسيار ضروري است.
• بهترين انواع انكوباتورهاي CO₂ آنهايي هستند كه محفظه داخلي انكوباتور به قسمت‌هاي كوچكتري با دربهاي جداگانه تقسيم شده‌اند كه درصورت آلودگي در يك قسمت, از انتشار آن به ساير قسمت‌هاي ديگر جلوگيري شود. همچنين اين نوع دستگاهها داراي سيستم خودكار استريليزاسيون بوده كه در هنگام ضدعفوني و تميز كردن دستگاه مي‌توان از آن استفاده نمود. همچنين داراي دو ورودي گاز CO₂ از دو سيلندر بوده تا در هنگام تمام شدن يك سر سيلندر از ديگري استفاده كند.

 
نكات ضروري درهنگام كاربا هود
هود ها را مي توان به سه قسمت تقسيم کرد:
۱- ميکروبي
۲- کشت سلولي
۳-شيميايي
 
هودهاي ميكروبي و كشت سلول
مطمئن شويد كه محيط داخل هود از كار قبلي تميز شده است. براي اطمينان بيشتر يكبار ديگر به طور كامل داخل هود را با الكل ۷۰ درصد با دستمال بدون كرك پاك كيند.
به مدت حداقل ۱۵ دقيقه چراغ UV داخل هود را روشن نمائيد (مرطوب بودن سطح داخل هود با الكل اثر اشعه را بيشتر مي‌نمايد. اين نكته بسيار داراي اهميت است كه اثرUV محيط بايد كاملاً تاريك باشد).
بعد از خاموش كردن چراغ UV هود را روشن نموده و ۱۵ دقيقه صبر نمايد.
اعتماد به عمل فيلتراسيون هوا در جهت مؤثر هودها كمي قابل تأمل است و هميشه درصدي خطا وجود خواهد داشت. بنابراين هودها هرگز نمي‌توانند به طور كامل و ۱۰۰% مؤثر بوده ولي مي‌توانند احتمال آلودگي را به ميزان بسيار زيادي كاهش دهند، در نتيجه وجود هواي تميز با تهويه مناسب در اتاق يا آزمايشگاهي كه اين هودها كار گذاشته شده‌اند و ساير تمهيداتي نظير استفاده صحيح ، كنترل و تعويض بموقع فيلترها و جلوگيري از انتشار و پخش گرد و غبار در آزمايشگاه از عواملي است كه مي‌تواند ضريب اطمينان عملكرد اين هودها را بالا برد.
جهت رسيدن به حداكثر راندمان كاري و اطمينان مستمر از عملكرد يك هود، كنترل مرتب آن بسته به شرايط استفاده تعداد استفاده كننده‌ها لازم و ضروري است.
هودهاي مذكور بايد درمحلي ايزوله و جدا از ساير قسمت‌هاي آزمايشگاه و جريانات شديد هوائي گاز گذاشته شوند (دور از دربها, پنجره‌ها، هواكش‌ها، خنك‌كننده‌ها و همچنين بدور از رفت و آمدهاي زياد كاركنان)
برنامه‌هاي مدون تميز نمودن و ضدعفوني كردن هود از مواد بسيار ضروري است.
جهت جلوگيري از هرگونه رفت و آمدهاي اضافي در هنگام كار، وسايل و مواد مورد احتياج را قبلاً در اتاق كشت و در كنار هود آماده نمائيد.
۹- از جمع‌ نمودن وسايل در زير هود براي جلوگيري از ايجاد اختلال در جريانات هوائي خودداري كنيد.
۱۰- تمام وسايلي كه لازم است به داخل هود برده شوند بايد با الكل ضدعفوني شوند و بخوبي با يك دستمال تمام سطوح وسايل و ظروف با الكل تميز گردند.
۱۱- هرگز از وسايلي كه مربوط به اتاق كشت نمي‌باشد استفاده نكنيد همچنين وسايل اختصاصي مربوط به اتاق كشت را نيز براي كارهاي ديگر به كار نبريد.
۱۲- از كار كردن همزمان با نفر ديگر در مواقع غير لازم خودداري كنيد . تعداد عاملين بيشتر نياز به وسايل بيشتر بوده و باعث ايجاد اختلال در جريان هوائي مي‌شود.
۱۳- ناحيه مجاز در زير هودهاي ۱۰ سانتي متر پس از منفذها مكش هوا در جلوي هود است .
۱۴- از انجام حركات سريع و ناگهاني دستها در داخل هود خودداري كنيد.
۱۵- پوشيدن دستكش‌هاي لاتكس در هنگام كار ضروري است زيرا مي‌توانيد به راحتي اين دستكش‌ها را به علت نداشتن خلل و فرج با الكل ضدعفوني كنيد و متعاقباً الكل براي دستها نيز ضرري بدنبال نخواهد داشت.
۱۶- در صورت ريخته شدن مواد و محيط‌هاي كشت حتماً ناحيه مزبور را بلافصله با دستمال آغشته به الكل خوب تميز و پاك كنيد.
۱۷- پس از اتمام كار تمام فضاي داخل و سطوح را با الكل ۷۰ درصد تميز كنيد.
۱۸- در مواقعي كه از هود استفاده نمي‌كنيد حتماً درب پائين را ببنديد . بسته بودن درب اتاق كشت نيز بسيار مهم است.
۱۹- جدا نمودن هودها براي فعاليتهاي مختلف بسيار ضروري است.
۲۰- در مواردي كه با مواد سيتوتوكسيك كار مي‌كنيد استفاده از عمل تدخين يا دودزدائي (Fumigation) با يكي از مواد ضدعفوني كننده مانند فرمالين مناسب است.
۲۱- روپوش آزمايشگاهي بايد از جنسي باشد كه از خود فيبرهاي كمتري را آزاد كند تا وارد هود نشود.
۲۲- به دليل استفاده از انواع رده‌هاي سلولي دركشت سلول كه ممكن است ميزبان طبيعي يا آلوده به ميكروارگانيسم‌هاي خطرساز باشند حتماً وسايل مصرفي و زباله‌هاي باقي مانده محيط يا Reagent را بطور جداگانه اتوكلاو نمايد و از انباشته شدن آنها در اتاق كشت خودداري كنيد.
 
هودهاي شيميايي
در ابتدا برنامه كاري خود را تنظيم نموده و تمام وسايلي كه مورد نياز است در هود قبل از شروع كار قرار دهيد .
خوب كار كردن هود بستگي به سرعت جريان هوا در داخل هود دارد و فاكتورهاي مختلفي در سرعت هواي قسمت جلوي هود و داخل آن مؤثر است .
مطمئن باشيد كه هود در جاي مناسب و به دور از جريانات هوا قرار گرفته است.
درب جلوي هود را هميشه در پائين‌ترين سطح خود نگه داريد كه در اين صورت بهترين محافظت در برابر خارج شدن هواي داخل هود به بيرون است.
تمامي وسايل غير لازم و شيشه‌هاي حاوي مواد شيميايي را از درون هود خارج نموده و در قفسه‌هاي تعبيه شده در قسمت پائين هود قرار دهيد نگهداري و ذخيره سازي شيشه‌ها در زير هود باعث تجمع بخارات سمي و اختلال در جريانات طبيعي هود ايجاد مي‌شود. البته ممكن است هودها را فقط براي ذخيره مواد در نظر بگيرند كه بطور مداوم توليد بخارات سمي مي‌نمايند.
به خاطر داشته باشيد كه در هر زمان از انجام حركات سريع در زير هود خودداري نماييد زيرا حركات ناگهاني و سريع دستها يا جابجا نمودن وسايل باعث اختلال در جريان هواي داخل هود مي‌گردد.
وسايل مورد نياز به گونه‌اي درون هود قرار دهيد كه محلهاي جريان هواي را مسدود نكرده باشند و همچنين از قسمت انتهاي هود كه محل خروج هوا بوده به دور باشند .
حداكثر ۸ سانتيمتر از داخل لبه خارجي هود به بعد كار نمايد و در هنگام استفاده از مواد شيميايي و يا وزن كردن آنها دستها در حد امكان در آخرين وضعيت در داخل هود قرار دهيد.
در مواقعي كه اطمينان كامل به كارايي مناسب هود نداريد مي‌توانيد با يك تكه يخ خشك هود را مورد امتحان قرار دهيد در اين حالت درب جلوي هود را در پايين‌ترين وضعيت خود قرار دهيد . هنگامي بخارات متساعد شده از يخ خشك  كمتر در محوطه داخلي هود پخش و بيشتر به طرف مجاري خروج هوا حركت كنند مي‌توانيد از كارايي هود مطمئن باشيد.
نكات ايمني در رابطه با نيتروژن مايع‌(N₂)
دانستن نكات مهم زير در رابطه با نيتروژن مايع بسيار ضروري :
۱- نيتروژن مايع بي رنگ و بو و بي‌نهايت سرد است و نقطه جوش آن ۱۹۶- است كه مي‌توانند در صورت تماس مستقيم با پوست يا هر نقطه ديگر از بدن انسان نوعي سوختگي شديدي ايجاد نمايد. پس به هيچ عنوان جهت در آوردن ظرفنيتروژن مايع از دست خود استفاده نكنيد.
۲- براي حمل و نقل نيتروژن مايع از ظروف مخصوص حمل نيتروژن مايع استفاده نماييد اين ظروف را بايد به آهستگي و حداكثر ۳/۲ حجم ظرف را از نيتروژن مايع پر نموده تا از وارد شدن شوك شديد سرما به ظرف كه ممكن است باعث صدماتي شود جلوگيري گردد.
۳- براي جلوگيري از بخار شدن نيتروژن مايع لطفاً درب ظرف مورد نظر را بگذاريد.
۴- از تماس پوست بدن با وسايلي كه با نيتروژن مايع در تماس بوده اند اكيداً خودداري كنيد.
۵- استفاده از دستكش و عينك محافظ در موقع كار با نيتروژن مايع الزامي است.
۶- هرگز درب ظروفي كه نيتروژن مايع را در آن حمل مي‌نماييد يا نگهداري مي‌كنيد كاملاً محكم نبنديد. زيرا به علت گاز نيتروژني كه توليد مي‌شود فشار دروني بسيار بالا رفته علاوه بر ايجاد صدمه به ظرف امكان زيادي وجود دارد كه انفجار صورت پذيرد هرگز ظروف را از نيتروژن پر ننماييد.
۷- نيتروژن مايع بي‌رنگ، بي‌بو، بي‌مزه و كشنده است. نيتروژن مايع به سرعت ميزان اكسيژن محيط و بافت و هر قسمتي كه روي آن ريخته شود را كاهش داده و باعث ايجاد اختناق) (suffocation مي‌گردد. بنابراين هرگز نبايد براي كنترل آن داخل ظرف را ديد ، مزه يا بو نمود زيرا به سرعت استنشاق مي‌گردد. به همين خاطر نيتروژن مايع بايد در مكانهايي نگهداري شود كه داراي تهويه مي‌باشند. هنگامي كه نيتروژن مايع بخار مي‌شود باعث كاهش شديد غلظت اكسيژن هوا شده و ممكن است باعث سرگيجه ، بيهوشي و حتي مرگ گردد.
۸- از گذاشتن ظروف دربسته شيشه اي در داخل ظرف نيتروژن مايع جدداً خودداري نماييد.
۹- ظروف پلاستيكي مانند اپندورف را مي توان با استفاده از گيره هاي آهني يا چوبي از داخل ظرف نيتروژن مايع خارج كرد.
۱۰- پس از استفاده ، باقيمانده نيتروژن مايع را فقط بر محيطهاي سرباز و فقط روي زمين خالي نماييد و آنرا به ظرف اصلي اش بر نگردانيد.
۱۱- ظروف نگهداري نيتروژن مايع در جاي تميز و خشك به دور از رطوبت، مواد تميز‌كننده و مواد شيمياي يا ساير خورنده‌هاي شيميايي نگهداري كنيد اين ظروف را فقط با آب يا محلولهاي دتر جنت ضعيف بشوييد و سپس خشك نمايد .
۱۲- ميزان بخار شدن نيتروژن مايع بسته به زمان موقعيت و شكل ظروف نگهداري و نحوة استفاده از آن متفاوت است باز و بسته نمودن مستمر يا حركت دادن ظرف حاوي نيتروژن از ميزان اثر سرمازايي نيتروژن مي‌كاهد. سطح نيتروژن مايع را در ظرف هر هفته بايد اندازه‌گيري شود و مطمئن باشيد كه به اندازه كافي بوده تا به مواد نگهداري شده در آن صدمه وارد نشود .
۱۳- درمواقعي كه شخصي به وسيله نيتروژن مايع دچار سرگيجه شد يا كمي بيهوش گرديد اورا به محيطي كه كاملاً باز باشد ببريد و از يك پزشك كمك بگيرد اگر تنفس براي او مشكل است از اكسيژن استفاده نمايد و در صورت قطع تنفس آن، از تنفس مصنوعي استفاده كنيد ، او را گرم نگهداريد تا پزشك از راه برسد.
۱۴- اگر نيتروژن مايع روي دست ، پا و يا صورت بريزد بايد محل آسيب‌ديده را با دماي طبيعي بدن به سرعت هر چه بيشتر گرم نگه داشت، پوشش ناحيه را بايد از پوست جدا كرد و ناحيه را در حمام آب ۴۲ تا۴۵ درجه سانتي گراد غوطه‌ور كرد.
۱۵- نيتروژن مايع مقادير زيادي گاز توليد مي‌نمايد. يك ليتر نيتروژن مايع تقريباً ۷/۰ متر مكعب مربع گاز نيتروژن توليد مي‌كند بنابراين در هنگامي كه نيتروژن مايع را در ظروف درب بسته ريخته‌ايد هنگام باز نمودن آن احتياط نمايد.
 
موارد ايمني و كار با دستگاه مولد نور ماوراءبنفش (UV)
ازلامپ نور ماوراء بنفش(UltraViolet) براي مشاهده باندهاي DNA جداشده روي ژلهاي آگارز(Agarose) تيمار شده با محلول اتيديوم برومايد(Ethidium Bromide)   در دستگاه ژل داكيوميشن (Gel documentation) استفاده مي‌شود اثرات UV (باطول موج۲۵۴ نانومتر) بر پوست شامل ايجاد سوختگي ، لكه‌هاي پوستي و همچنين سرطان پوست مي شود و در چشم ورم ، آب‌مرواريد و سوختگي شبكيه ايجاد مي‌نمايد هنگام كار با دستگاههاي مختلف مولد نور UV  موارد ايمني زير را بايد رعايت كرد:
پوشاندن تمامي قسمتهاي پوست با استفاده از روپوشهاي بلند و دستكشهاي محافظ، مخصوصاً زماني كه از UV   دستي استفاده مي شود .
حتماً از عينك محافظ يا ماسك استفاده شود.
ابتدا ژل را بر روي صفحه دستگاه قرار دهيد و پس از گذ اشتن شيشه محافظ لامپ UV را روشن نماييد در هنگامي كه دستگاده روشن است از جابجاكردن ژل خودداري نمايد در اين وضعيت ابتدا دستگاه را خاموش نماييد و بعد ژل را جابجا كنيد.
شيشه و اشياء كدر نور UV   را جذب مي‌نمايند دقت نماييد حتماً بين پوست و چشم شما حتماً مانع شيشه‌اي يا كدر قرار داشته باشد تا از اثر مستقيم نور UV  برآْنها جلوگيري شود.
هنگام كار بادستگاه ژل داكيومنتشن مواظب باشيد كه از زواياي كناري شيشه محافظ در معرض نور UV قرار نگيريد . اغلب در هنگام كار با دستگاه اگر به طرفين دستگاه حركت نماييد به علت فاصله شيشه از دستگاه در معرض نور UV قرار مي‌گيريد.
پس از استفاده از دستگاه و پس از خاموش كردن آن ، جايي كه ژل قرار داشته است را با آب مقطر و دستمال كاغذي تميز نماييد.
حفاظت در برابر اشعه
عبارت است از حفاظت نسلهاي آينده انسان و محيط زيست در برابر اثرات بيولوژيكي پرتوها به نحوي كه هنوز بتوان از مواد پرتوزا يا راديواكتيو  و دستگاههاي پرتو ساز در خدمت به زيستن و رفاه انسان استفاده نمود .
خطرات بالقوه كار با منابع پرتوزا
خطر پرتوگيري داخلي بدن: پرتوگيري تمام يا بخشي از بدن از چشمه‌هاي واقع در داخل بدن.
خطر پرتوگيري خارجي بدن: هر گونه پرتوگيري از دستگاههاي پرتو ساز و يا منابع پرتوزا كه خارج از بدن قرار دارند.
راههاي حفاظت در برابر آلودگي داخلي بدن
پوشاندن يا محدود نمودن منبع
با توجه به اينكه ذرات a داراي برد بسيار كوتاهي در هوا مي‌باشند هوا به عنوان يك ماده جاذب بكار برده مي‌شود .
مواد جاذبي كه داراي عدد اتمي كوچك هستند مانند آب و پلاستيك حفاظ مناسب براي چشمه‌هاي B زا مي‌باشند .
مواد جاذبي كه داراي عدد اتمي بالا هستند مانند سرب حفاظ مناسب پرتوهاي X و گاما مي‌باشند .
۲- تجهيز فرد به پوششهاي حفاظتي و ابزار حفاظت دستگاه تنفس
پرتوگيري خارجي را مي توان توسط عوامل زير تا حد مطلوب ومورد نظر كاهش داد.
زمان پرتو گيري: دز(Dose) دريافتي رابطه مستقيم بازمان پرتو دهي دارد.
فاصله با منبع پرتو: تندي دز پرتو بامجذور فاصله تاچشمه نسبت عكس دارد.
نوع ومقدار ماده پرتوزا
به منظور تعيين پرتوگيري خارجي افراد، دزيمترهاي فردي تهيه شده است، فيلم بج، دزيمتر فردي متداول در ايران است. ملاك بررسي براي تعيين پرتوگيري شدت سياهي فيلم درون بج مي باشد. نظر به اينكه سياه شدن فيلم به عوامل مختلف بستگي دارد. جهت استفاده از اين دزيمتربايد نكات زير را رعايت كرد:
درمواقع غير كار در محلي دور از تابش پرتو نگهداري شود.
در معرض تابش مستقيم نور خورشيد، در محل هاي گرم ومرطوب، در معرض گازهاي شيميائي قرار نگيرد.
هنگام مراجعه به مراكز راديولژي، دندانپزشكي، راديو تراپي، پزشكي هسته اي نبايد همراه داشته باشد.
لفاف كاغذي فيلم پاره يا سوراخ نشود.
محل قرار گيري فيلم در بج تغيير نكند.
توسط فردي استفاده شود كه شماره به نام آن ثبت شده است.
فقط در مؤسسه درخواست كننده استفاده شود.
توصيه هاي لازم جهت كار با مواد پرتوزا
۱- فقط افرادي كه داراي فيلم بج مي باشند اجازه كار با مواد پرتوزا وورود به اتاق راديواكتيو را دارند.
۲- محل هائي را از بدن كه زخم هستند با پوشش مخصوص پوشانيده تامواد راديواكتيو از اين طريق وارد سيستم عمومي بدن نشوند.
۳- آزمايشگاه راديواكتيو داراي دو جايگاه مي باشد(site I, site  II) پس از تعيين محل كار، مشخصات خواسته شده در دفترچه اتاق راديواكتيو را پرنمائيد.
۴- قبل از شروع كار با استفاده از گايگر، محل كار از نظر آلودگي چك شود.
۵- استفاده از سيني هاي مخصوص كار با مواد پرتوزا حاوي كيسه زباله وكاغذ جاذب الزامي است.
۶- استفاده از دستكش جراحي وروپوش آزمايشگاه الزامي است.
۷-كار با مواد راديواكتيوحاوي بخار، زير هود صورت گيرد و استفاده از ماسك الزامي است.
۸- پسمانهاي مايع، بسته به نوع پرتو(بتا يا گاما) ،در ظرف مخصوص پسمان مايع جمع‌آوري گردد.
۹- پسمان جامد(تيپ، دستمال كاغذي، دستكش يكبار مصرف)بايد در ظرف مخصوص پسمانهاي جامد جمع آوري شود(بسته به نوع پرتو).
۱۰- پس از پايان كار با استفاده از گايگر، محل كار از نظرآلودگي مجدداً چك شود.
۱۱- انتقال وسايل نظير ميكروپيپت، ميكروفيوژ، بن ماري و…. از اتاق راديواكتيو به آزمايشگاههاي ديگر اكيداً ممنوع است.
رفع آلودگي
رفع آلودگي از داخل سيني مخصوص كار بامواد پرتوزا
۱- با استفاده ازدستمال كاغذي، محلول را ازداخل سيني جمع آوري كنيد.
۲- كيسه زباله وكاغذ جاذب درون آن را به ظرف پسمان جامد منتقل نمائيد.
۳- با استفاده از گايگر از عدم آلوده بودن سيني اطمينان حاصل فرمائيد.
۴- در صورت عدم رفع كامل آلودگي، سيني را در درون اتاق پسمان قرار دهيد.
رفع آلودگي از روي ميز كار يا زمين
مقداري دستمال كاغذي روي محلول ريخته شده قرار دهيد.
با استفاده از مار كر ضدآب، اطراف محل آلوده رامشخص نمائيد.
با استفاده از آب ومقداري دستمال كاغذي محل آلوده راچندبار تميز نمائيد.
با استفاده از گايگراز عدم آلوده بودن محل اطمينان حاصل فرمائيد.
– رفع آلودگي از روي بدن
۱- محل هائي را كه زخم هستند باپوشش مخصوص بپوشانيد تا مواد راديواكتيو از اين طريق وارد سيستم عمومي بدن نشوند.
۲- بعضي از مواد روغني برروي بدن بماليد تا از ورود اين مواد ازطريق فوليكول‌هاي مو وسوراخهاي غدد ترشحي جلوگيري شود.
۳- محل آلوده را با آب و صابون بشوئيد بطوري كه قسمت هاي سالم يا مكانهاي حساس تر پوست مثل چشم آلوده نشوند.
۴- براي رفع آلودگي شديدتر كه لايه هاي شاخي پوست را هم پاك كند از محلول پرمنگنات پتاسيم استفاده شود وپس از چند دقيقه آن رابشوئيد.
پرتوهاي ماوراء بنفش(nm400-100)
اثرات بيولوژيكي پرتوهاي ماوراء بنفش برپوست بدن وچشم محدود مي گردد، ميزان نفوذ اين پرتوها در پوست بدن(nm1-1/0)  است.
نحوه كار با لامپUV
۱- از آنجا كه پرتو ماوراء بنفش بر روي پوست وچشم اثر مي گذارد، پوشيدن روپوش واستفاده ازعينك محافظ ودستكش هنگام كار با لامپUV  دستي(يا Transilluminator) الزامي است.
۲ – ابتدا درب دستگاه (Transilluminator)را بسته ، سپس دستگاه را روشن كنيد.
۳- در موقع بريدن قطعه اي ازژل، دستگاه راطوري قراردهيدكه درب آن بطرف شما باز شودوصورت خود راپشت شيشه قرار دهيد به گونه اي كه پرتو ماوراء بنفش به پوست شما نتابد و در صورت نياز از عينك مخصوص استفاده شود.
۴- حتماً درهنگام جابجا كردن ژل،دستگاه خاموش باشد.
۵- پس از پايان كار،حتماً روي شيشهTransilluminator را با استفاده از دستمال كاغذي خشك كنيد.
حفاظت در برابر پرتو هاي ماوراء بنفش
۱- انواع شيشه پرتوهاي ماوراءبنفش با طول موج هاي كمتر ازnm 300را به خوبي جذب مي كنند.
۲- اغلب اجسامي كه دربرابر نور معمولي كدرهستند، پرتوهاي ماوراء بنفش به خصوص  UV-Aراجذب مي كنند.
۳- درمواردي كه شدت پرتوهاي ماوراء بنفش زياد مي باشد استفاده ازعينك مخصوص ضروري است.
۴- استفاده ازلباس هاي آستين بلند و كاملاً پوشيده براي كار با پرتوهاي ماوراء بنفش توصيه شده است.
۵- بي احتياطي در هنگام كار با لامپ UV باعث سوختگي پوست و آسيب ديدگي چشم مي شود.
مواد شيميايي
قبل كار با مواد شيميايي بايد اطلاعات لازم در مورد خواص فيزيكي و شيميايي ماده مورد نظر را مطالعه كرد(براي مثال اطلاعات فيزيكي و شيميايي مربوط به متانل از قبيل فرمول، دماي احتراق، نقطه ذوب، رنگ،PH ، حلاليت در آب، آسيب هايي كه مي تواند برساند، SR و غيره . (يكي از بهترين منابع براي كسب اطلاعات كاتالوگ مرك مي باشد).
از نكات قابل توجه آنست كه در چيدمان مواد شيميايي در آزمايشگاه بايد نهايت دقت بعمل بيايد مثلاً تركيبات شيميايي مايع وفرار درزير هودهاي شيميايي باتهويه مناسب قرار گرفته ودر قفسه هاي عمومي از چيدن تركيباتي كه سريع وارد برهم كنش با ساير مواد مي شوند، كاملاً اجتناب نمود.همچنين قفسه ها حتي المقدور واجد درب بوده وهواي آزمايشگاه نيز تهويه مناسب داشته باشد. همچنين پوسترهاي نشان دهنده علائم هشدار دهنده مواد شيميايي در مكانهاي مناسب ودر معرض ديد افراد نصب شوند. همچنين افراد بايد جهت دفع مواد شيميايي بسيار زيان آورآموزش ديده وتجهيزات وامكانات ضروري، در آزمايشگاهها براي اين امور اختصاص يابد.
جدول برخي از مواد شيميايي ناسازگار كه بايد از يكديگر دور نگه داشته شوند.

Chromic acid,Nitric acid,Permanganates	Acetic Acid
Conccntrated nitricacidandsulfuricacid Mixtures, Hydrogenperoxide	Acetone
Carbon dioxide, Carbontelrachloridc, Other Chlorinated hydrocarbons, earth Metales suchas codium, potassium, …	Alkali and Alkaline
Chlorates , per chlorates , permanganates	Sulfuric acid

from prudemt practices in the laboratoly Handling and Disposal or chemicals ,National Academy press, 1995.
 
چند نكته ايمني در كار با مواد شيميايي(مقررات عمومي)
– هيچگاه درآزمايشگاه به تنهايي كار نكنيد(مگر بااطلاع سرپرست).
– از خوردن و آشاميدن در آزمايشگاه جدداً خودداري نماييد.
– هيچگاه كيف ووسايل شخصي خود رادرمحيط آزمايشگاه نگذاريد.
–  به مقررات وقواعد نگهداري مواد شيميايي مختلف دقت كنيد.
– قبل از توزين يا برداشتن يك ماده برچسب ايمني آن رامطالعه كنيد.
– هيچگاه ماده اي رامستقيماً با دست برنداريد، ضمناً از وسايلي نظير اسپاتول استفاده كنيد.
– در شكستن وخرد كردن مواد جامد تمرين ودقت كافي بعمل آوريد،ممكن است پاشيدن و پرتاب شدن ذرات جامد به صورت شما يا اطراف وخطر انفجار شما راتهديد كند.
– از مزه كردن وچشيدن هر نوع ماده خودداري كنيد.
– از برداشتن مايعات با پي پت توسط دهان خودداري كنيد.
– از هود ودستكش وگلاوباكس وماسك براي كار با مواد خورنده يا سمي استفاده كنيد.
– هيچگاه يك حلال يا مايع اشتعال پذير را روي شعله قرار ندهيد.
– هيچگاه اسيدها، قلياها، مايعات سمي ويا اشتعال پذير را در دستشويي خالي نكنيد.
توضيح علائم روي بسته مواد
E(Explosive)در جايي غير از انبار مواد نگهداري شود(قابل انفجار)
O(Oxidizing- Fire Promoting)(اكسيد كننده- قابل اشتعال)تماس با مواد قابل اشتعال به حداقل برسد.
T(Very toxic)(بسيار سمي)تماس بابدن به هرشكلي محدود شود(رعايت حداكثر موارد ايمني).
T(Toxic)سمي.
Xn(Harmful)(مضر) نبايد بادست تماس پيداكند.
F+(Exteremely flammable)(بشدت قابل اشتعال)دردماي زير صفر نگهداري شود.
F(Highly flammable)نگهداري دردماي زير۲۱
C(Corrosive)(خورنده)از تماس باكليه سطوح بدن جلوگيري شود.
Xi(lrritant) كم خطر ترين
مواد شيميايي را از لحاظ سميت وزيان مي توان به يكي از چهار دسته زير تقسيم كرد:
مواد با زيان بسيار زياد: شامل موادسرطان زا، جهش زايا مسموم كننده درتوليد مثل وحساسيت زاهاي تنفسي
مواد بازيان زياد:موادبسيار سمي،مواد سوزاننده وحساسيت زاهاي پوستي
مواد با زيان متوسط:مواد مضر،مواد محرك وسوزش آور
مواد با زيان كم:موادي كه بعنوان مواد خطرناك شناخته نمي شوند.
به منظوردستيابي به ايمني بيشتر در آزمايشگاه عوامل چندي را مي توان مد نظر داشت از جمله:
الف- آموزش افراد و رعايت اصول ايمني نسبت به نوع موادشيميايي مورد تماس ومصرف و ويژگيهاي آنها بصورت كلي وتدريجي
ب- تجهيز آزمايشگاه به وسايل ومواد ضروري مورد نياز سوانح(مانند جعبه كمك هاي اوليه، چشم شو، دوش اضطراري، پتوي مخصوص سوانح سوختگي) وآموزش كاربرد صحيح آنها
ج- آموزش كمكهاي اوليه
د- تهيه دستور العمل هاي مدون ايمني
مواد شيميايي موجود در آزمايشگاه به سه حالت جامد،گازومايع موجود مي باشند.
هر كدام از حالات فوق آثارمختلفي برفيزيولوژي موجودزنده دارند.
الف- موادشيميايي بحالت گازي، بخار وياذرات معلقي ، كه از راه تنفس وارد ريه ها مي شوند وآثار فيزيولوژيك خودرابصورت زير ظاهر مي كنند.
مواد التهاب آور ومحرك (مثل آمونياك واسيد هيدروكلريك)
مواد خفگي آور(ساده مثل دي اكسيدكربن،شيميايي مثل منواكسيدكربن،اسيد سيانيدريك)
موادبيهوش كننده ومخدر(مثل اتانول ودي اتيل اتر)
سموم سيستميك(متانول،فنل ها،بنزن،كربن دي سولفيد)
ذرات معلق(آزبست وسيليس)
ب- مواد شيميايي مايع نيز به اشكال زير آثار خودرابر فيزيولوژي موجود زنده بروز مي دهند:
۱- حلالهاي آلي نظير استون،كلروفرم،سيكلوهگزان،دي اتيل اتر،دي متيل سولفوكسيد اتيل الكل،هگزان،متانول،تولوئن،متيلن كلرايدو…كه علاوه بر اشتعال پذيري آثار مسموم كنندگي دارندوبرخي نيز خاصيت سرطان زايي و ناباور كنندگي نشان مي دهد.
۲- معرفهاي معدني محلول مانند اسيد سولفوريك ، اسيدهيدروكلريدريك ،آمونياك ،آب اكسيژنه و….اين تركيبات همگي سوزاننده وبرخي خورنده مي باشند وهر كدام اثر فيزيولوژيكي متفاوتي دارد.
ج- مواد شيميايي جامد نيز مي توانند باعث مسموميت يا آثار ديگر شوند.
نكات ايمني در مورد بعضي از مواد شيميايي مهم :
كلروفرم
كلروفرم ماده سرطانزاست وسميت تنفسي كلروفرم زياد وسميت پوستي آن كم است.علائم مسموميت باكلروفرم:تهوع،سرگيجه،خواب آلودگي،كاهش سطح هوشياري ميباشد.
احتياطهاي لازم وكمكهاي اوليه
درصورت پاشيدن به چشم،چشم را با آب فراوان به مدت حداقل۱۵ دقيقه شستشو دهيد.
در صورت آغشته شدن پوست فوراً آن را با آب و صابون بشوئيد.اگر لباس به كلروفرم آغشته باشد آنرا عوض كنيد.
در صورت بروز علائم مسموميت با كلروفرم كه معمولاً به سبب تنفس آن پديد مي آيد فردرا فوراً به هواي آزاد رسانيده در صورت اشكال تنفسي كمكهاي اوليه را اجرا نماييد.
در مواردي كه مقداري كلروفرم بطور اتفاقي خورده شود بايد فرد آسيب ديده را در صورتي كه كاملاً هوشيار باشد وادار به استفراغ كرد.
موارد نشت ماده در محيط آزمايشگاه ياريختن اتفاقي ماده به مقدار زياد
افراد بايد محوطه اطراف را به سرعت ترك كنند و تهويه مناسب برقرار شود. افرادي كه مسئول تميز كردن ماده هستند حتماً بايد ماسك تنفسي وپوشش مناسب داشته باشند.
گوانيدين تيوسيانات
اين ماده در تماس با اسيدها، عوامل اكسيد كننده وگرما، گاز بسيار سمي سيانيدهيدروژن راآزاد مي نمايد. گرد گوانيدين تيوسيانات به مخاط تنفسي وچشم آسيب مي رساند.
براي وزن كردن وكار با گرد ماده، زير هود با پوشيدن دستكش وماسك كار شود.
هرگز محلول گوانيدين تيوسيانات با محلولهاي اسيدي مخلوط نشود.
جهت دور ريختن محلولهاي واجدگوانيدين،باسود غليظ مخلوط شوند.
ماده ديگري به نام گوانيدين هيدروكلرايد نيز وجود دارد كه كاربرد وخطراتي مشابه با ماده گوانيدين تيوسيانات دارد.
كمكهاي اوليه
هنگام تماس اتفاقي با پوست يا چشم بامقدار فراوان آب حداقل به مدت۱۵ دقيقه شستشو شود.
در صورت استنشاق اتفاقي پودر يا گاز متصاعد شده از محلولهاي حاوي تيوسيانات، فرد را فوراً به هواي آزاد برسانيد.
در صورت بلع اتفاقي ماده، فردآسيب ديده را وادار به استفراغ كنيد.
فرد آسيب ديده را فوراً به مركز فوريتهاي پزشكي رسانيده ومسئول آزمايشگاه را در جريان بگذاريد.
اكريل‌آميد
اين ماده بشدت نوروتوكسين است واز راه پوست وتنفس بسرعت جذب مي‌شود. اكريل آميد بر توليد مثل اثر سوء دارد وممكن است بروز ناهنجاريهايي در جنين شود.همچنين امكان دارد.سرطانزا باشد.علايم مسموميت با آكريل آميد عبارتند از:منگي و گيجي، سوزن سوزن شدن،ضعف،عدم تعادل در راه رفتن،اختلال تكلم ولرز.
كمكهاي اوليه
براي محلول سازي وتوزين پودر آكريل آميد حتماً زير هود شيميايي با استفاده از دستكش وماسك كار شود.
در صورت تماس محلول يا پودر آكريل آميد با پوست محل تماس را با آب فراوان وصابون به مدت۱۵ دقيقه شستشودهيد.مسئول ايمني رادر جريان قراردهيد.
هنگام كار با محلول آكريل آميد حتماً دستكش لاتكس بپوشيد.
در صورت خورده شدن اتفاقي محلول آكريل آميد فرد آسيب ديده را در صورتي كه هوشيار باشد وادار به استفراغ كنيد ودراسرع وقت به مركز فوريتهاي پزشكي برسانيد.
درصورت تنفس ذرات آكريل آميد فردآسيب ديده را به فضاي آزاد برسانيد وفرد را به مركز فوريتهاي پزشكي انتقال دهيد.
هنگام ريختن ژل محل كار خود را روزنامه يا لايه جذب كننده(مانند دستمال كاغذي)بپوشانيد.
گيره ها، شيشه ها وSpacer هاي ژل را بعد از استفاده كاملاً بشوئيد.
ژل غير قابل استفاده را بعد از بستن كامل، با استفاده از دستكش در كيسه اي جداگانه قرار داده و بعد دور بريزيد(آكريل آميد بصورت ژل كاملاً بسته شده اثر سمي كمتري دارد).
بهتر است بجاي پودر آكريل آميد محلولهاي آماده خريداري ومصرف شوند.
مر كاپتواتانل
اين ماده سمي بوده واز راه تنفس وپوست جذب مي شود.علائم مسموميت ناشي از مركاپتواتانل عبارتند از:حالت گيجي، لرز،گرفتگي گلو،سردرد،تهوع واستفراغ
احتياطهاي لازم وكمكهاي اوليه
درصورت آلودگي چشم يا پوست محل را۱۵ دقيقه باآب فراوان شستشو دهيد.
هنگام بروز مسموميت از راه تنفس فرد را به هواي آزاد انتقال دهيد وبه مسئول ايمني اطلاع دهيد.
زير هود شيميايي وبا استفاده از دستكش وعينك محافظ با۲- مركاپتواتانل كار كنيد.
اتيديوم برومايد
اين ماده موتاژن وسرطانزا است، چشم ودستگاه تنفسي مي تواند نفوذ كند.
احتياطهاي لازم وكمكهاي اوليه
– هنگام كار با اتيديوم برومايد از دستكشهاي پلاستيكي وعينكهاي محافظ وماسك استفاده شود.
– توزين اتيديوم برومايد حتماً بايد در مكان بسته بدون جريان شديد هوا با استفاده از ماسك ودستكش دو لايه انجام شود.
– زباله هاي آلوده به اتيديوم برومايد، با فرها وژلهاي آلوده به طور مجزا دفع شود.
– دستكش و ساير لوازم آلوده به اتيديوم برومايد را هرگز از اتاقUV خارج نكنيد.
– در صورتي كه لباس يا پوست به اتيديوم برومايد آغشته شود بايد فوراً لباس آلوده را از تن خارج كردوپوست را با مقدار فراوان آب وصابون شستشو داد.
– در صورت آلوده شدن چشم بايد آن رابا آب فراوان به مدت حداقل۱۵ دقيقه شستشو داد.
– در صورت بروز هر حادثه اي در حين كار با اتيديوم برومايد مسئول ايمني يا مسئول آزمايشگاه را در جريان قراردهيد.
فنل
فنل ماده‌اي سمي و فراراست كه از راه پوست واستنشاق بخارات آن واردبدن مي شود.فنل به شدت سوزاننده است.سوختگي هاي ناشي از فنل به سبب خاصيت بي حس كنندگي موضعي، عليرغم وسعت آسيب وعمق سوختگي ممكن است درد چنداني نداشته باشند فنل وبخارات آن آتش گير است. علائم مسموميت با فنل عبارتست از:
دردشكم، سرگيجه، سردرد، تهوع واستفراغ، تپش قلب وسرانجام كما ومرگ. در صورتي كه فنل روي پوست بريزد،سوختگي هاي شديدبدون درد ايجاد مي كند.مناطقي كه فنل به آنها رسيده باشد،رنگ پريده مي شوند.سوختگي۲۵% از سطح بدن با فنل مي تواند كشنده باشد.
كمكهاي اوليه
فردي را كه با بخار فنل مسموم شده باشد فوراً بايد از محل دور كرد وبه فضاي آزاد رسانيد تا به راحتي تنفس كند در صورت نياز تنفس مصنوعي انجام بگيرد.
در صورت ريختن اتفاقي فنل لباس آلوده به فنل بايد فوراً از تن خارج شده ومحل تماس با مقدار زياد آب شستشو داده شود. شستشو بايد آنقدرادامه يابد تا رنگ پوست محل آسيب ديده از حالت رنگ پريده به صورتي كم رنگ تغيير رنگ دهد.
در صورت پاشيدن اتفاقي فنل به چشم بايد چشم فرد آسيب ديده با جريان مداوم آب حداقل به مدت۲۰ دقيقه شستشو شود وفردآسيب ديده پس از شستشوي چشم بايد به چشم پزشك مراجعه نمايد.
نكته مهم اينكه در صورت بروز هر كدام از موارد فوق پس از اقدام اوليه فردآسيب ديده بايد به مركز فوريتهاي پزشكي منتقل شود.
نكات عملي كار با فنل در آزمايشگاه
بدليل انتشار بخارات سمي فنل در هوا،عمل اشباع وموازنه كردن اين ماده ونيز استفاده ازآن براي استخراجDNA يا RNAحتماً بايد زير هود شيميايي با تهويه مناسب انجام بگيرد.
هنگام كار با اين ماده حتي الامكان از روپوش آزمايشگاه ودستكش محافظ(حداقل لاتكس) و در صورت امكان ازعينك محافظ،پيش بند و كفش هاي پوشيده استفاده شود.
هنگام كار با فنل بايد از هر نوع منبع اشتعال دور باشيم.
در صورت آلودگي محيط كار(سطح ميز يا زمين)با محلول فنل بايد:
۱- هرنوع منبع اشتغال رااز محيط دور كرد.
۲- فضاي آلوده را هر چه سريعتر تهويه نمود.
۳- جهت خنثي كردن فنل ازآهك خشك وياجوش شيرين(محلولهاي قليايي ضعيف)استفاده نمود.
۴- چون فنل بسيار درآب محلول است، مي‌توان سطح آلوده رابا مقدار فراوان آب شستشو داد.
ذخيره سازي مواد
در حين انجام آزمايشها هميشه با موادي كار مي‌‌كنيم كه يكي از اين موارد هستند موادي كه خريداري مي‌‌شوند، موادي تقسيم بندي مي‌شوند يا دوباره بسته بندي مي‌شوند محلولهايي كه ساخته مي‌شود، نمونه‌هايي كه جمع‌آوري مي‌شوند ، موادي مانند سويه‌ها كلونها و … كه بدست مي‌آيند . همة اين گونه موارد ممكن است روزي مورد استفاده سايرين قرار گيرد و يا سايرين در معرض آنها قرار گيرند. بنابراين لازم است به دو شكل اطلاعات مربوط به مواد ذخيره شده حفظ گردند:
الف _ در روي بطري و يا بسته بندي بايستي حداقل اطلاعات زير درج شوند:
نام ماده
غلظت
نام سازنده (نام شركت يا تهيه كننده)
تاريخ تهيه
تاريخ انقضاء يا مدت پايداري
نوع خطر
شرايط نمونه در زمان دريافت و منبع آن
ب _ فهرست موارد موجود: معمولاً پس از طبقه‌بندي مواد، اطلاعات زير معمولاً در جداولي
كه به راحتي قابل مراجعه وبازيابي باشند درج مي گردد.
نام ماده
غلظت
نام سازنده
تاريخ تهيه
تاريخ انقضاء ويا مدت پايداري
نوع خطر
محل ذخيره
يادداشت برداري وتهية گزارش(Docummentations)
علاوه برنحوه انجام پژوهش ورعايت نكات ايمني، نحوه يادداشت برداري در موارد زير نيز جزو شرايطGLP مي باشد:
تهيه طرح پژوهشي
انجام آزمايش ويادداشت برداري از داده هاي خام
تجزيه وتحليل داده ها وگزارش پيشرفت كار
ذخيره سازي مواد
ارائه مقاله
لازم به ذكر است به دلايل متعدد نگارش يادداشت هاوگزارش ها به زبان انگليسي همواره توصيه مي شود.
تهيه طرح پژوهشي
اگرچه معمولاً تهيه طرح پژوهشي در پرسشنامه هاي سازمان بررسي كننده است. در اكثر موارد زير در يك طرح پژوهشي مي آيند بطوريكه پژوهشگر ضمن آنكه مراحل بعدي كار خود راطراحي مي كند، به ديگران نيز امكان بررسي وداوري آنرا بدهد .
الف- بيان مسئله واهميت آن(significance)
ب- گرايش براي حل مسئله(Approach) _ شامل زاويه برخورد براي حل مسئله،آزمايش ها و مراحل اجرايي طرح
ج- قابليت انجام(Feasibilily): امكانات موجود و مورد نياز و نحوة تهيه آنها نيروي انساني و وظايف هر يك، زمان بندي، بودجه و….
انجام آزمايش و يادداشت برداري از داده‌هاي خام(Raw data)
قبل از شروع هر آزمايش، با توجه به طرح پژوهشي واطلاعات بدست آمده ازآزمايشهاي قبلي،جزئيات عمليات بعدي يادداشت مي گردد كه حداقل شامل موارد زير است:
الف- تاريخ انجام آزمايش(اين تاريخ مي تواند به عنوان شمارة مرجع نيز استفاده شود).
ب- موضوع موردآزمايش
ج- مواد ولوازم مورد استفاده
د- پروتكل مورد استفاده
ه- نام و شمارة نمونه‌ها
و- جزئيات مربوط به واكنش(نام متد، غلظتها ومقادير مورد استفاده)
ز- برنامةاجراشده:مدت زمان آزمايش وشرايط آن
ح- يادداشت برداري از داده‌هاي بدست آمده مانند درج عكس و نوشتن اطلاعات مربوط زير يا كنار آن
تذكرات
– Raw data بايستي طوري باشد كه بتوان آزمايش انجام شده را از ابتدا بازسازي كرد.
– جمع آوري داده ها بايستي بطور كامل و صحيح بلافاصله پس از انجام آزمايش يادداشت شوند.
– يادداشت ها بايستي گوياي Who,What, when, why, whereباشند.
– داده هاي قبلي (حتي غيرصحيح)نبايستي حذف شوند.
– همواره محرمانه بودن اطلاعات مورد توجه قرار گيرد.
گزارش پيشرفت كار
اين گزارش از يك نگاه محصول كار وسرمايه گذاري فرد ومركز است. اما بايستي طوري تهيه شود كه بخوبي كارهاي انجام شده ونتايج بدست آمده را منعكس نمايد و ضمناً قابل استفاده براي پژوهشگران بعدي باشد. انتظار مي رود هر گزارش شامل بخش هاي زير مي باشد:
الف- عنوان طرح و بخش مورد آزمايش
ب- زمان و شمارة ترتيب گزارش
ج- نام افرادي كه در انجام آن بخش دخالت داشته اند و محدودة كاري هر يك
د- مقدمه متشمل برمروري بر اطلاعات موجود و ماهيت و دلايل پژوهش انجام شده
ه- مواد وروشهاي مورد استفاده- مانند مقالات
و- نتايج بدست آمده كه بصورت اطلاعات تجزيه و تحليل شده ارائه مي شود. معمولاً درست نيست داده‌هاي خام آورده شوند مگر آنكه داراي اهميتي خاص باشد. جداول و شكل بايستي بطور مستقل نيز گويا باشند.
ز- بحث و ارزيابي نتايج بدست آمده بويژه در ارتباط با اطلاعات قبلي و پژوهشهاي ديگر و ارائه جمع بندي نهايي.
ح- نحوه ذخيره سازي نمونه ها ومحصولات احتمالي (با توجه به بخش۴ )و بيان آدرس دقيق محل نگهداري آنها
ط- منابع
توجه: گزارش پيشرفت توسط مجري طرح امضاء ميشود ومسئوليت صحت مفاد آن با وي است.
ذخيره سازي مواد
در حين انجام آزمايشها هميشه با موادي كار مي‌‌كنيم كه يكي از اين موارد هستند موادي كه خريداري مي‌‌شوند، موادي تقسيم بندي مي‌شوند يا دوباره بسته بندي مي‌شوند محلولهايي كه ساخته مي‌شود، نمونه‌هايي كه جمع‌آوري مي‌شوند ، موادي مانند سويه‌ها كلونها و … كه بدست مي‌آيند . همة اين گونه موارد ممكن است روزي مورد استفاده سايرين قرار گيرد و يا سايرين در معرض آنها قرار گيرند. بنابراين لازم است به دو شكل اطلاعات مربوط به مواد ذخيره شده حفظ گردند:
الف _ در روي بطري و يا بسته بندي بايستي حداقل اطلاعات زير درج شوند:
نام ماده
غلظت
نام سازنده (نام شركت يا تهيه كننده)
تاريخ تهيه
تاريخ انقضاء يا مدت پايداري
نوع خطر
شرايط نمونه در زمان دريافت و منبع آن
ب _ فهرست موارد موجود: معمولاً پس از طبقه‌بندي مواد، اطلاعات زير معمولاً در جداولي
كه به راحتي قابل مراجعه وبازيابي باشند درج مي گردد.
نام ماده
غلظت
نام سازنده
تاريخ تهيه
تاريخ انقضاء ويا مدت پايداري
نوع خطر
محل ذخيره
ارائه مقالات
چارچوب مقاله يا چكيده مقاله معمولاً توسط ناشر و يا برگزاركنندة كنفرانس‌ها تعيين مي شود.آنچه لازم است دراينجا اشاره شود اين است كه انتشار هرگونه اطلاعات مربوط به طرحهاي پژوهشي مركز تحت نظر مجري طرح صورت مي گيرد ومسئوليت انتشار اين اطلاعات بعهدة وي است. اين مسئوليت شامل درست يا نادرست بودن اطلاعات منتشر شده ودر نظر گرفتن منافع طرح و مركز است.استعلام از امور پژوهشي مركز در موارد ترديد آميز قوياً توصيه مي شود.
بايگاني پژوهشي مركز
بر طبق روال فعلي مركز،تاپايان هر طرح كليه اطلاعات در اختيار مجري طرح قرار دارد.لكن در هنگام تسويه حساب و در صورتي كه طرح بعدي ادامة طرح قبلي نباشد كليه اطلاعات خام(دفاتر و….) تحويل امور پژوهشي مي گردد. اين موضوع درمورد محصولات طرح اعم از كيت،سويه،كلون و….نيز صادق است.امور پژوهشي نيز سيستم نگهداري آنها را تهيه مي بيند بطوريكه به عنوان اسناد محرمانه واموال مركز محافظت شوند. تنها افراد مجاز مي توانند به اين اطلاعات ومواد دسترسي داشته باشند.
 
 
ضميمه    :(Index)
داده هاي کلي(General Data) :
: (The Genetic Code) 1- کد هاي ژنتيکي
 

Second Position
First Position (۵´ end)			U	C		A	G			Third Position (۳´ end)
		U	UUU UUC Phe UUA UUG Leu	UCU UCC UCA UCG Ser		UAU UAC Tyr UAA  Stop UAG  Stop	UGU UGC Cys UGA  Stop UGG Trp		U C A G
		C	CUU CUC CUA CUG Leu	CCU CCC CCA CCG Pro		CAU CAC His CAA CAG Gln	CGU CGC CGA CGG Arg		U C A G
		A	AUU AUC AUA Ile AUG Met	ACU ACC ACA ACG Thr		AAU AAC Asn AAA AAG Lys	AGU AGC Ser AGA AGG Arg		U C A G
		G	GUU GUC GUA GUG Val	GCU GCC GCA GCG Ala		GAU GAC Asp GAA GAG Glu	GGU GGC GGA GGG Gly		U C A G
	Termination Signals				Single Letter Code
	UAA (Ochre)				A = adenosine			B = C or G or T
	UAG (Amber)				C = cytidine			D = A or G or T
	UGA (Opal)				G = guanosine			H = A or C or T
					T = thymidine			K = G or T
								M = A or C
								N = A or C or G or T
								R = A or G
								S = C or G
								V = A or C or G
								W = A or T
								Y = C or T

 
۲- ساختارهاي اسيد هاي آمينه (Amino Acid Structures) :
 
 
۳- جفت باز هاي DNA
ساختار پيوند آدنين و تيمين : اين دو باز DNA به وسيله دو پيوند هيدروزني به هم متصل مي شوند. پيکانها جهت رشته DNA از سمت ΄۳ به ΄۵ را نشان مي دهد.
 
ساختار پيوند گوانين و سيتوزين: اين دو باز DNA به وسيله سه پيوند هيدروزني به هم متصل مي شوند. پيکانها جهت رشته DNA از سمت ΄۳ به ΄۵ را نشان مي دهد.
:   (Nucleic Acid Data)   ۴- داده هاي نوکلئيک اسيد
Average weight of a DNA basepair (sodium salt) = 650 daltons
۱٫۰ A₂₆₀ unit ds DNA = 50 µg/ml = 0.15 mM (in nucleotides)
۱٫۰ A₂₆₀ unit ss DNA = 33 µg/ml = 0.10 mM (in nucleotides)
۱٫۰ A₂₆₀ unit ss RNA = 40 µg/ml = 0.11 mM (in nucleotides)
MW of a double-stranded DNA molecule = (# of base pairs) X (650 daltons/base pair)
Moles of ends of a double-stranded DNA molecule = 2 X (grams of DNA) / (MW in daltons)
Moles of ends generated by restriction endonuclease cleavage:
a) circular DNA molecule: 2 X (moles of DNA) X (number of sites)
b) linear DNA molecule: 2 X (moles of DNA) X (number of sites) + 2 X (moles of DNA)
۱ µg of 1000 bp DNA = 1.52 pmol = 9.1 X 10¹¹ molecules
۱ µg of pUC18/19 DNA (2686 bp) = 0.57 pmol = 3.4 X 10¹¹ molecules
۱ µg of pBR322 DNA (4361 bp) = 0.35 pmol = 2.1 X 10¹¹ molecules
۱ µg of M13mp18/19 DNA (7249 bp) = 0.21 pmol = 1.3 X 10¹¹ molecules
۱ µg of  DNA (48502 bp) = 0.03 pmol = 1.8 X 10¹⁰ molecules
۱ pmol of 1000 bp DNA = 0.66 µg
۱ pmol of pUC18/19 DNA (2686 bp) = 1.77 µg
۱ pmol of pBR322 DNA (4361 bp) = 2.88 µg
۱ pmol of M13mp18/19 DNA (7249 bp) = 4.78 µg
۱ pmol of  DNA (48502 bp) = 32.01 µg
۱٫۰ kb DNA = coding capacity for 333 amino acids  ۳۷,۰۰۰ dalton protein
۱۰,۰۰۰ dalton protein  ۲۷۰ bp DNA
۵۰,۰۰۰ dalton protein  ۱٫۳۵ kb DNA
 

Isotope	Particle Emitted	Half Life
۱۴C		۵,۷۳۰ years
۳H		۱۲٫۳ years
۱۲۵I		۶۰ days
۳۲P		۱۴٫۳ days
۳۳P		۲۵ days
۳۵S		۸۷٫۴ days

۵ – ايزو توپ ها :
 
 
 
 
۶- اسيد ها وبازها :

Compound	Formula	Molecular Weight	Specific Gravity	% by Weight	Conc. Reagent Molarity
Acetic acid, glacial	CH3COOH	۶۰٫۰	۱٫۰۵	۹۹٫۵	۱۷٫۴
Formic acid	HCOOH	۴۶٫۰	۱٫۲۰	۹۰	۲۳٫۴
Hydrochloric acid	HCl	۳۶٫۵	۱٫۱۸	۳۶	۱۱٫۶
Nitric acid	HNO3	۶۳٫۰	۱٫۴۲	۷۱	۱۶٫۰
Perchloric acid	HClO4	۱۰۰٫۵	۱٫۶۷	۷۰	۱۱٫۶
Phosphoric acid	H3PO4	۹۸٫۰	۱٫۷۰	۸۵	۱۸٫۱
Sulfuric acid	H2SO4	۹۸٫۱	۱٫۸۴	۹۶	۱۸٫۰
Ammonium hydroxide	NH4OH	۳۵٫۰	۰٫۹۰	۲۸	۱۴٫۸
Potassium hydroxide	KOH	۵۶٫۱	۱٫۵۲	۵۰	۱۳٫۵
Sodium hydroxide	NaOH	۴۰٫۰	۱٫۵۳	۵۰	۱۹٫۱
ß-mercaptoethanol	HSCH2CH2OH	۷۸٫۱	۱٫۱۱	۱۰۰	۱۴٫۳

 
 
 
 
 
 
 
 
۶- پروتئين ها :
Bacterial Cells: E. coli or Salmonella typhimurium
 

Cell Data	per cell	per liter at 109 cells per ml
Wet Weight	۹٫۵ X 10-13 g	۰٫۹۵ g
Dry Weight	۲٫۸ X 10-13 g	۰٫۲۸ g
Total Protein	۱٫۵۵ X 10-13 g	۰٫۱۵ g
Volume	۱٫۱۵ µm3 = 1 femtoliter
Protein Conc. in the cell: 135 mg/ml
Theoretical maximum yield for a 1 liter culture (109 cells /ml) if protein of interest is: ۰٫۱% of total protein:   ۱۵۰ µg/liter ۲٫۰% of total protein:  ۳ mg/liter ۵۰٫۰% of total protein:  ۷۵ mg/liter

۸ – خصوصيات عمومي ژني پلاسميد ها :
 

Gene	Gene Product # of Residues	Molecular Weight (daltons)
tet (pBR322)	۴۰۱ bp	۴۳,۲۶۷
amp (pBR322)	۲۸۶	۳۱,۵۱۵
kan (pACYC177)	۲۶۴	۲۹,۰۴۷
cam (pACYC184)	۲۱۹	۲۵,۶۶۳
lacZ’alpha (pUC19)	۱۰۷	۱۲,۲۳۲
lacZ	۱,۰۲۳	۱۱۶,۳۵۱

 
۹- خصوصيات فيزيکي نوکلئوتيد :
 

Compound	Molecular Weight	Lambda max (pH 7.0)	Absorbance at  max ۱ M solution (pH 7.0)
ATP	۵۰۷٫۲	۲۵۹	۱۵,۴۰۰
CTP	۴۸۳٫۲	۲۷۱	۹,۰۰۰
GTP	۵۲۳٫۲	۲۵۳	۱۳,۷۰۰
UTP	۴۸۴٫۲	۲۶۲	۱۰,۰۰۰
dATP	۴۹۱٫۲	۲۵۹	۱۵,۲۰۰
dCTP	۴۶۷٫۲	۲۷۱	۹,۳۰۰
dGTP	۵۰۷٫۲	۲۵۳	۱۳,۷۰۰
dTTP	۴۸۲٫۲	۲۶۷	۹,۶۰۰

 
 
۱۰- الکتروفورزها :
 
الف- تفکيک ژل آگازر :
 
 

Amount of Agarose in gel (% w/v)	Optimum Resolution for Linear DNA (kb)
۰٫۵	۳۰ to 1.0
۰٫۷	۱۲ to 0.8
۱٫۰	۱۰ to 0.5
۱٫۲	۷ to 0.4
۱٫۵	۳ to 0.2
۲٫۰	۲ to 0.1

 
 
 
 
 
 
 
ب- سرعت هاي حرکت مارکر از خلال ژل اکريل آميد :
 

% polyacrylamide	Bromophenol bluea	Xylene cyanol FFa
۵	۳۵	۱۳۰
۶	۲۶	۱۰۶
۸	۱۹	۷۶
۱۰	۱۲	۵۵

^a The numbers are the approximate sizes of DNA (in nucleotides) with which the marker dye co-migrates
 
ج- دامنه موثر تفکيک DNA در ژل هاي پلي اکريل آميد :
 

% polyacrylamide		Bromophenol bluea	Xylene cyanol FFa
۵		۳۵	۱۳۰
۶		۲۶	۱۰۶
۸		۱۹	۷۶
۱۰		۱۲	۵۵
۲۰		۸	۲۸

 
 
د- غلظت پيشنهادي اکريل آميد براي تفکيک پروتئين :

% Acrylamide in resolving Gel	Separation size range (Mr ×۱۰۳)
۵	۳۶-۲۰۵
۷٫۵	۲۴-۲۰۵
۱۰	۱۴-۲۰۵
۱۲٫۵	۱۴-۶۶*
۱۵	۱۴-۴۵*

* The large proteins fail to move significantly into the gel
۱۱- pH و دماي بافر تريس :

pH of Tris Buffer (0.05 M)
۵°C	۲۵°C	۳۷°C
۷٫۷۶	۷٫۲۰	۶٫۹۱
۷٫۸۹	۷٫۳۰	۷٫۰۲
۷٫۹۷	۷٫۴۰	۷٫۱۲
۸٫۰۷	۷٫۵۰	۷٫۲۲
۸٫۱۸	۷٫۶۰	۷٫۳۰
۸٫۲۶	۷٫۷۰	۷٫۴۰
۸٫۳۷	۷٫۸۰	۷٫۵۲
۸٫۴۸	۷٫۹۰	۷٫۶۲
۸٫۵۸	۸٫۰۰	۷٫۷۱
۸٫۶۸	۸٫۱۰	۷٫۸۰
۸٫۷۸	۸٫۲۰	۷٫۹۱
۸٫۸۸	۸٫۳۰	۸٫۰۱
۸٫۹۸	۸٫۴۰	۸٫۱۰
۹٫۰۹	۸٫۵۰	۸٫۲۲
۹٫۱۸	۸٫۶۰	۸٫۳۱
۹٫۲۸	۸٫۷۰	۸٫۴۲

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
۱۲- سيستم بافري مورد استفاده براي  نوکلئيک اسيد ها ، پپتيدها و پروتئين ها :
 

1. a) Sodium acetate buffer

 
 
 
 
CH3COONa • ۳H2O Mr 136.08 CAS No [ 6131-90-4 ] EC No 2048238
Titrated with Hydrochloric Acid covering the pH range 3.6 to 5.6.
 
 
 

1. b) Sodium citrate buffer
2. b) Sodium citrate buffer

C6H5Na3O7 • ۲H2O Mr 294.10 CAS No [ 6132-04-3 ] EC No 2006753
Titrated with Hydrochloric Acid covering the pH range 4.2 to 6.5.
 

1. c) 2-Morpholinoethanesulfonic acid monohydrate,

MES
C6H13NO4S • H2O   Mr 213.25 CAS Number [4432-31-9] EC No 2246323
Titrated with Hydrochloric Acid covering the pH range 5.2 to 7.1.
 
 

1. d) 4-(2-Hydroxyethyl)piperazine-1-ethanesulfonic acid Sodium salt,

HEPES-Na
C8H17N2NaO4S Mr 260.30 CAS No [ 75277-39-3 ] EC No 2781697
Titrated with Hydrochloric Acid covering the pH range 6.8 to 8.2.
 
 

1. e) Tris(hydroxymethyl)aminomethane hydrochloride,

Tris
C4H11NO3 • HCl Mr 157.60 CAS No [ 1185-53-1 ] EC No 2146845
Titrated with Sodium Hydroxide covering the pH range 7.0 to 9.0.