آزمایش ANA
آزمایش ANA (Anti-Nuclear Antibody) آزمایشی است برای تشخیص وجود آنتی بادی در سرم خون بر علیه هسته سلول های خودی. این آنتی بادی ها بیشتر از نوعIgG هستند که توسط دستگاه ایمنی بدن، به ویژه در بیماران خودایمنی، بر علیه اجزای درون هسته سلول ها ساخته می شوند. مقدار کم ANA در یک پنجم افراد جامعه وجود دارد؛ به ویژه در کودکان و افراد بالای ۵۰ سال. همچنین ANA پس از یک دوره بیماری به طور گذرا در بدن ایجاد می شود. آزمایش ANA برای تشخیص بیماری، به ویژه در بیماران خودایمنی، بسیار کمک خواهد کرد.
سرم بیمار با محلول PBS (نمک فسفات) رقیق می شود و به سلول های HEp2 (نوعی سلول پوششی) چسبیده شده روی لام افزوده می گردد. اگر سرم دارای آنتی بادی از نوع ANA باشد، این آنتی بادی ها به اجزای سلول های HEp2 (مخصوصاً هسته سلول) می چسبند. سپس کونژوگه (ترکیب ضد آنتی بادی IgG همراه رنگ فلورسنت) هم به سلول ها افزوده می شود. اگر سرم فرد دارای ANA باشد (ANA مثبت) نور فلورسنت آن از هسته سلول ها به خوبی زیر میکروسکوپ فلورسنس نمایان خواهد بود. به این ترتیب اگر وجود ANA تشخیص داده شد برای اندازه گیری مقدار دقیق آنتی بادی، سرم بیمار تیتر می شود؛ یعنی رقت های مختلف سرم بیمار بررسی می شوند تا مقدار آنتی بادی ها اندازه گیری شود. سرانجام، الگوی ANA و مقدار تیتر آنتی بادی گزارش می شود.
تیتر پایین ANA نمی تواند نشانه ای از بیماری باشد. ولی تیتر بالای آن می تواند نشانه ای از یک بیماری خود ایمنی باشد. همچنین یک ANA مثبت، الگوهای متفاوتی می تواند داشته باشد. برای مثال، بسته به این که الگوی نور فلورسنت بازتابیده از هسته سلول ها، یکنواخت باشد یا دانه دار، حکایت از آنتی بادی های متفاوتی دارد. این الگوها می توانند نشانه ای برای تشخیص نوع بیماری خودایمنی باشند. البته برای شناخت دقیق تر نوع بیماری، آزمایش های دیگری، همچون ANCA، NMO، MOG،AMA، ASMA و نظایر آن درخواست می گردد (که همگی این آزمایش ها جداگانه توضیح داده شده اند).
الگوهای آزمایش ANA:
بسته به الگوی نور فلورسنت بازتابیده از نمونه، می توان نوع بیماری خودایمنی را تا حدودی مشخص کرد. انواع این الگوها را به ۳ دسته کلی تقسیم می شوند: هسته ای، سیتوپلاسمی و میتوزی.
در الگوی هسته ای، نور فلورسنس از هسته ی سلول ها بازتابیده می شود و سیتوپلاسم دیده نمی شود. الگوی هسته ای شامل چند زیردسته است که در ادامه آورده شده اند:
الگوی Homogeneous:
آنتی ژن مربوطه: DNA دو رشته ای، نوکلئوزوم ها، هیستون ها.
بیماری وابسته: لوپوس، روماتیسم مفصلی، هپاتیت خودایمنی.
الگوی Speckled:
آنتی ژن مربوطه: SnRNP، TIF1γ، TIF1β، hnRNP، U1RNP، RNA پلیمراز ۳٫
بیماری وابسته: لوپوس، سندرم شورگن، اسکلرودرمی، سندرم استیونز جانسون، درماتومیوزیت، بیماری بافت پیوندی (MCTD).
الگوی Centromere:
آنتی ژن مربوطه: CENP A.
بیماری های وابسته: اسکلرودرمی، سیروز صفراوی (PBC).
الگوی Nucleolar:
آنتی ژن مربوطه: PM-Scl، نوکلئوپلاسمین، نوکلئولین، U3-snoRNP، RNA پلیمراز ۱٫
بیماری وابسته: اسکلرودرمی، بیماری پلیزئوس-مرزباچر (PMD)، سندرم استیونز جانسون.
الگوی Nuclear Dots:
آنتی ژن مربوطه: پروتئین های PML، P80-coilin.
بیماری های وابسته: بیماری خودایمنی یا ویروسی کبد، درماتومیوزیت، لوپوس، سندرم استیونز جانسون، اسکلرودرمی، بیماری پلیزئوس-مرزباچر (PMD).
در الگوهای سیتوپلاسمی نور فلورسنت از سیتوپلاسم سلول ها بازتابیده می شود و ممکن است هسته سلول، تاریک باشد. الگوی سیتوپلاسمی شامل چند زیردسته است که در ادامه آورده شده اند:
الگوی Speckled:
آنتی ژن مربوطه: ribosomal P proteins، histidyl-tRNA synthetase.
بیماری وابسته: لوپوس، بیماری پلیزئوس-مرزباچر (PMD)، اسکلرودرمی.
الگوی Fibrillar:
آنتی ژن مربوطه: اکتین، میوزین غیر ماهیچه ای، ویمنتین، سیتوکراتین، تروپومیوزین، آلفا اکتینین، وینکولین.
بیماری وابسته: بیماری بافت پیوندی (MCTD)، هپاتیت خودایمنی، التهاب روده، سیروز صفراوی (PBC)، دیالیز طولانی مدت، بیماری کبد الکلی، کولیت زخمی.
الگوی Rods:
آنتی ژن مربوطه: IMPDH2.
بیماری وابسته: لوپوس، هاشیموتو، درمان IFN بیماران هپاتیت C.
در الگوهای میتوزی نور فلورسنت از سلول های در حال تقسیم بازتابیده می شود. الگوی میتوزی شامل چند زیردسته است که در ادامه آورده شده اند:
الگوی Centrosome:
آنتی ژن مرتبط: پریسنترین، نینئین
بیماری وابسته: اسکلرودرمی، عفونت های ویروسی و مایکوپلاسما
الگوی Spindle:
آنتی ژن مرتبط: HsEg5
بیماری وابسته: سندرم استیونز جانسون، لوپوس
دسته بندی الگو | نوع الگو | آنتی ژن (محل اتصال آنتی بادی) | بیماری (های) وابسته |
هسته ای | Homogeneous |
DNA دو رشته ای، نوکلئوزوم ها، هیستون ها. |
لوپوس، روماتیسم مفصلی، هپاتیت خودایمنی |
Speckled | SnRNP، TIF1γ، TIF1β، hnRNP، U1RNP، RNA پلیمراز ۳ | لوپوس، سندرم یورگن، اسکلرودرمی، سندرم استیونز جانسون، درماتومیوزیت، بیماری بافت پیوندی (MCTD) | |
Centromere | CENP A | اسکلرودرمی، سیروز صفراوی (PBC) | |
Nucleolar | PM-Scl، نوکلئوپلاسمین، نوکلئولین، U3-snoRNP، RNAپلیمراز ۱ | اسکلرودرمی، بیماری پلیزئوس-مرزباچر (PMD)، سندرم استیونز جانسون | |
Nuclear Dots | پروتئین های PML، P80-coilin | بیماری خودایمنی یا ویروسی کبد، درماتومیوزیت، لوپوس، سندرم استیونز جانسون، اسکلرودرمی، بیماری پلیزئوس-مرزباچر (PMD)، | |
سیتوپلاسمی | Speckled | ribosomal P proteins، histidyl-tRNA synthetase | لوپوس، بیماری پلیزئوس-مرزباچر (PMD)، اسکلرودرمی |
Fibrillar | اکتین، میوزین غیر ماهیچه ای، ویمنتین، سیتوکراتین، تروپومیوزین، آلفا اکتینین، وینکولین | بیماری بافت پیوندی (MCTD)، هپاتیت خودایمنی، التهاب روده، سیروز صفراوی (PBC)، دیالیز طولانی مدت، بیماری کبد الکلی، کولیت زخمی | |
Rods | IMPDH2 | لوپوس، هاشیموتو، درمان IFN بیماران هپاتیت C | |
میتوزی | Centrosome | پریسنترین، نینئین | اسکلرودرمی، عفونت های ویروسی و مایکوپلاسما |
Spindle | HsEg5 | سندرم استیونز جانسون، لوپوس |
در آزمایشگاه میلاد اصفهان با استفاده از بهترین کیت های اروپایی دارای تأییدیه CE/IVD و تأییدیه آزمایشگاه مرجع سلامت و با به روزترین روش تشخیصی (روش cell-based Immunofluorescence assay) آزمایش ANA زیر نظر متخصص ایمنولوژیست (دانشیار دانشگاه) انجام می پذیرد. اگر جواب آزمایش بیماران مثبت باشد، سرم تیتر شده و نتایج تصاویر ایمنوفلورسنس برای پزشکان گرامی فرستاده می شود.